Ο χρόνος είναι μια πανταχού παρούσα δύναμη που κυβερνά κάθε πτυχή της ζωής μας. Είναι ο αμείλικτος ρυθμός που υποβόσκει στην ύπαρξή μας, προχωρώντας με αναπόφευκτη βεβαιότητα. Ό,τι κι αν κάνουμε, όσο κι αν προσπαθούμε ή αντιστεκόμαστε, παραμένουμε αιχμάλωτοί του. Αυτή η αδυναμία μας να αποδράσουμε, ωστόσο, δεν είναι απλώς μια φιλοσοφική κατασκευή, είναι μια θεμελιώδης αλήθεια που διαμορφώνει τις εμπειρίες μας, τις φιλοδοξίες μας και, τελικά, την αίσθηση του εαυτού μας.
Οι άνθρωποι συχνά διατηρούν την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να ελέγξουμε τον χρόνο, ή τουλάχιστον να τον διαχειριστούμε. Οργανώνουμε τη ζωή μας γύρω από προγράμματα, προθεσμίες και ρουτίνες, προσπαθώντας να επιβάλουμε τάξη στο χάος της ύπαρξης. Μετράμε τον χρόνο με ακρίβεια με ρολόγια και ημερολόγια, τον σπάμε σε διαχειρίσιμες μονάδες που μπορούμε να κατανοήσουμε και να χειριστούμε.
Ωστόσο, αυτός ο έλεγχος είναι επιφανειακός. Η ροή του χρόνου παραμένει πέρα από την επιρροή μας, όσο αποτελεσματικά κι αν τον διαχειριζόμαστε ή όσο κι αν προσπαθούμε να τον μεγιστοποιήσουμε. Ο χρόνος όμως είναι αδιάφορος προς τις επιθυμίες μας, τα επιτεύγματά μας ή τις αποτυχίες μας. Προχωρά με μια ήσυχη επιμονή, ανεπηρέαστος από την ανθρώπινη κατάσταση. Είτε βρισκόμαστε στην πιο ευτυχισμένη μας φάση, είτε στα βάθη της απόγνωσης, ο χρόνος συνεχίζει την πορεία του. Γεννιόμαστε μέσα στον χρόνο, ζούμε εντός των περιορισμών του και, τελικά, μας παίρνει μαζί του. Ο χρόνος δεν κάνει παύσεις για περισυλλογή, ούτε περιμένει να είμαστε έτοιμοι. Απλώς προχωρά, μας μεταφέρει μαζί του μέχρι να μην το κάνει πια.
Χάρη στον Einstein και τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις του, γνωρίζουμε ότι ο χρόνος και ο χώρος συνδέονται. Ζούμε σε έναν κόσμο τεσσάρων διαστάσεων, γνωστό, όπως ο Einstein ανέφερε πρώτος, ως χωροχρόνος. Η εμπειρία μας από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι μια ψευδαίσθηση γιατί ο χρόνος υπάρχει έξυπνα ταυτόχρονα στον χωροχρόνο. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον θα υπάρχουν πάντα.
Και παρόλο που κινούμαστε ελεύθερα μέσα στο χώρο, είμαστε φυλακισμένοι από τον χρόνο και περιοριζόμαστε να βιώσουμε μόνο μια ολίσθηση του χωροχρονικού συνεχούς, που ονομάζουμε παρόν. Δεν θα ζήσουμε ποτέ ξανά το παρελθόν αφού φύγει και δεν μπορούμε ποτέ να ζήσουμε το μέλλον πριν ζήσουμε το τώρα. Στη διάστασή μας, προχωράμε πάντα προς τα εμπρός μέσω του χωροχρόνου, και ποτέ προς τα πίσω.
Ο χρόνος, που γνωρίζουμε τόσο καλά, αλλά που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ξεκάθαρα, που τον βιώνουμε καθημερινά αλλά δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε, λειτουργεί καταλυτικά πάνω μας. Και χάρη στον Einstein γνωρίζουμε επίσης ότι ο χρόνος δεν βιώνεται το ίδιο από όλους και ότι η δύναμη της βαρύτητας επιβραδύνει τον χρόνο. Όσο πιο κοντά βρίσκεται κανείς σε μια βαρυτική δύναμη, τόσο πιο αργά κινείται ο χρόνος για αυτούς.
Οι προσπάθειές μας να υπερβούμε τον χρόνο μέσω της παραγωγικότητας, της καινοτομίας ή ακόμα και μέσω των προσπαθειών για αιώνια νεότητα αποκαλύπτουν έναν βαθιά ριζωμένο φόβο για την ασταμάτητη πορεία του. Γεμίζουμε τη ζωή μας με καθήκοντα και στόχους, ελπίζοντας να αφήσουμε ένα σημάδι που ο χρόνος δεν θα μπορέσει να διαγράψει. Αλλά στο τέλος, ο χρόνος μειώνει όλα τα επιτεύγματα σε αναμνήσεις, και τις αναμνήσεις σε λήθη.
Όσο περισσότερο προσπαθούμε να ξεφύγουμε, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούμε την παντοδυναμία του. Αυτή η ακατανίκητη δύναμη αντανακλάται στον κόσμο γύρω μας. Η φύση ακολουθεί τον ρυθμό του χρόνου με τις αλλαγές των εποχών, την ανατολή και τη δύση του ήλιου και τους κύκλους ζωής όλων των ζωντανών όντων. Ακόμη και ανθρώπινες κατασκευές όπως η ιστορία, ο πολιτισμός και ολόκληρες κοινωνίες δεσμεύονται από τον χρόνο. Εξελίσσονται, φτάνουν στο απόγειό τους και τελικά φθίνουν, για να αντικατασταθούν από νέες μορφές, όλα μέσα στην ατελείωτη ροή του χρόνου.
Κανείς δεν εξαιρείται από αυτό το πέρασμα του χρόνου και πρέπει όλοι να μάθουμε να ζούμε με αυτό ως θεμελιώδη πτυχή της ανθρώπινης κατάστασης.
Και αυτό είναι που με τρομάζει περισσότερο: ότι η ζωή μπορεί και θα προχωρήσει χωρίς την παρουσία μας. Τα μέρη που έχουμε συνηθίσει, που έχουμε μεγαλώσει, μπορεί να μας φανούν αγνώριστα αν κάνουμε χρόνια να τα επισκεφτούμε. Οι άνθρωποι που έχουμε να δούμε καιρό εξελίσσονται και συνεχίζουν τις ζωές τους. Είναι η απώλεια ουσιαστικά των στιγμών που χάσαμε που μας συνθλίβει ψυχικά.
Το πέρασμα του χρόνου μας καταδικάζει να βιώσουμε αυτή τη βαθιά απώλεια.
Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το χρόνο, αλλά μπορούμε ίσως να τον υπερβούμε, να τον αψηφήσουμε. Kαθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι άνθρωποι αναζητούσαν τρόπους να υπερβούν τους περιορισμούς του χρόνου, να βρουν νόημα πέρα από την αμείλικτη πορεία του. Η θρησκεία, η τέχνη, η φιλοσοφία και η επιστήμη, όλες αντιμετωπίζουν την έννοια της αιωνιότητας, την πιθανότητα κάτι πέρα από το χρονικό.
Οι θρησκείες προσφέρουν την υπόσχεση μιας μετά θάνατον ζωής, μιας διαχρονικής ύπαρξης όπου η ψυχή είναι ελεύθερη από τα δεσμά του χρόνου. Η τέχνη αποτυπώνει στιγμές με τρόπο που μπορεί να εκτιμηθεί πολύ μετά την εξαφάνιση του καλλιτέχνη, προσφέροντας μια αίσθηση συνέχειας που αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου. Η φιλοσοφία εξερευνά τη φύση του χρόνου, αμφισβητώντας την πραγματικότητά του και εξερευνώντας την ιδέα ότι ο χρόνος μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση, μια κατασκευή του ανθρώπινου νου αντί για μια απόλυτη δύναμη. Η επιστήμη, ιδιαίτερα μέσω των προόδων της φυσικής, έχει εξερευνήσει τις πιθανότητες ταξιδιού στον χρόνο, εναλλακτικών διαστάσεων και της φύσης του χρόνου ως ύφασμα που μπορεί να λυγίσει ή να διασταλεί.
Για καιρό αυτό γινόταν μέσα από τα βιβλία. Τα βιβλία μας επιτρέπουν να επιστρέψουμε στον χρόνο και να βιώσουμε τις εμπειρίες του παρελθόντος. Δεν μαθαίνουμε απλά ιστορίες, αλλά καλλιεργούμε μία αίσθηση πολιτιστικής κληρονομιάς και μεταφέρουμε ιδέες και νοήματα . Σήμερα επισκεπτόμαστε το παρελθόν μέσα από φωτογραφίες, ηχητικά κλιπ, βίντεο, μουσική ταινίες.
Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις επιδιώξεις, η υπέρβαση του χρόνου συχνά παραμένει ένα θεωρητικό ή πνευματικό ιδεώδες παρά μια πρακτική πραγματικότητα. Η υπόσχεση της αθανασίας, είτε μέσω της πίστης, είτε μέσω της κληρονομιάς, είτε μέσω της επιστημονικής ανακάλυψης, αποτελεί μαρτυρία της βαθιάς μας επιθυμίας να ξεφύγουμε από την αμείλικτη δύναμη του χρόνου.
H πιο κοντινή προσέγγιση στην υπέρβαση του χρόνου ίσως τελικά να είναι το αποτύπωμα που αφήνουμε πίσω μας – οι σχέσεις μας, οι συνεισφορές μας, οι αναμνήσεις μας στο μυαλό των άλλων.
Η ταινία «La Jetée» του 1962, πραγματεύεται ακριβώς αυτή τη θεματική. Πρόκειται για ένα στοχασμό πάνω στη μνήμη, και την συχνά επώδυνη σφραγίδα που αφήνει στο μυαλό, πάνω στο ταξίδι του ανθρώπου από το χώμα στο χώμα. Πάνω στη διαρκή κατάσταση αποχαιρετισμού που είναι εκ φύσεως η ζωή. Πρωτοπόρο, όχι μόνο για την τεχνική της σύνθεσης φωτογραφιών, αλλά κυρίως για τη διαχείριση του χωροχρόνου σαν φόντο για μια ερωτική ιστορία που σου ραγίζει για πάντα την καρδιά. Η φωτογραφία μιας γυναίκας αποτέλεσε στην ταινία την κινητήριο δύναμη να ξεπεραστεί η φρίκη και η δίνη του πολέμου. Η πραγματικότητα με τη μνήμη μπλέκονται σε μία θολή εικόνα που μεταφέρει κυρίως το συναίσθημα για αυτό το πρόσωπο, παρά για την εξωτερική εμφάνιση.
“Τίποτα δεν ξεχωρίζει τις αναμνήσεις από την κοινή καθημερινότητα. Μόνο αργότερα, μετατρέπονται σε αξιομνημόνευτες στιγμές από τα σημάδια που αφήνουν”
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά την αγάπη σαν μια ποσοτικοποιημένη δύναμη για να διαχειριστεί τη διάσταση του χρόνου. Και δεν το αναφέρω με την έννοια ότι η αγάπη είναι κάτι υπερφυσικό που έχει τις δικές της διαστάσεις και μπορεί να αποτελέσει λύση σε κάθε ζήτημα. Αλλά μέσα από την ανάμνηση και την λυτρωτική δύναμη των συναισθημάτων μπορούμε να βρούμε μία διέξοδο από τον αμείλικτο χρόνο. Να δημιουργήσουμε αχρονικότητα με τους δεσμούς που κάνουμε, καθώς αυτό θα έχουν να θυμούνται οι υπόλοιποι από εμάς.
Τα υλικά φθίνουν. Το χρήμα τελειώνει και ολόκληρες αυτοκρατορίες παρακμάζουν. Οι συναισθηματικοί δεσμοί όμως μένουν αναλοίωτοι και αυτοί είναι που κρατούν γερά τη θύμηση και την εικόνα ενός ανθρώπου στο πέρασμα του χρόνου. Είναι η αίσθηση της ζεστασιάς και της οικειότητας, η αγάπη, το νιάξιμο, η μυρωδιά, η δοτικότητα ενός ατόμου που μας μένει, όσα χρόνια και αν περάσουν. Και αυτή η ανάμνηση, είναι που σπάει την αέναη ροή του χρόνου. Που μας επιτρέπει έστω και για λίγο να δραπετεύσουμε από τη φυλακή του αλλά και την θνητότητά μας.
Αντί να πολεμάμε ενάντια στο χρονικό ρεύμα, μπορούμε να μάθουμε να ρέουμε μαζί του. Το να αγκαλιάζουμε τη χρονική μας φύση μας επιτρέπει να ζούμε με μεγαλύτερη πρόθεση, να επικεντρωνόμαστε σε ό,τι πραγματικά έχει σημασία και να αφήσουμε την ψευδαίσθηση της μονιμότητας. Και χρησιμοποιώντας το συναίσθημα, μπορούμε να τεντωνουμε τα όρια αυτής της περίεργης διάστασης με το να γινόμαστε όμορφες αναμνήσεις για αυτούς που ακολουθούν.
Ο χρόνος είναι μια πανταχού παρούσα δύναμη που κυβερνά κάθε πτυχή της ζωής μας. Είναι ο αμείλικτος ρυθμός που υποβόσκει στην ύπαρξή μας, προχωρώντας με αναπόφευκτη βεβαιότητα. Ό,τι κι αν κάνουμε, όσο κι αν προσπαθούμε ή αντιστεκόμαστε, παραμένουμε αιχμάλωτοί του. Αυτή η αδυναμία μας να αποδράσουμε, ωστόσο, δεν είναι απλώς μια φιλοσοφική κατασκευή, είναι μια θεμελιώδης αλήθεια που διαμορφώνει τις εμπειρίες μας, τις φιλοδοξίες μας και, τελικά, την αίσθηση του εαυτού μας.
Οι άνθρωποι συχνά διατηρούν την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να ελέγξουμε τον χρόνο, ή τουλάχιστον να τον διαχειριστούμε. Οργανώνουμε τη ζωή μας γύρω από προγράμματα, προθεσμίες και ρουτίνες, προσπαθώντας να επιβάλουμε τάξη στο χάος της ύπαρξης. Μετράμε τον χρόνο με ακρίβεια με ρολόγια και ημερολόγια, τον σπάμε σε διαχειρίσιμες μονάδες που μπορούμε να κατανοήσουμε και να χειριστούμε.
Ωστόσο, αυτός ο έλεγχος είναι επιφανειακός. Η ροή του χρόνου παραμένει πέρα από την επιρροή μας, όσο αποτελεσματικά κι αν τον διαχειριζόμαστε ή όσο κι αν προσπαθούμε να τον μεγιστοποιήσουμε. Ο χρόνος όμως είναι αδιάφορος προς τις επιθυμίες μας, τα επιτεύγματά μας ή τις αποτυχίες μας. Προχωρά με μια ήσυχη επιμονή, ανεπηρέαστος από την ανθρώπινη κατάσταση. Είτε βρισκόμαστε στην πιο ευτυχισμένη μας φάση, είτε στα βάθη της απόγνωσης, ο χρόνος συνεχίζει την πορεία του. Γεννιόμαστε μέσα στον χρόνο, ζούμε εντός των περιορισμών του και, τελικά, μας παίρνει μαζί του. Ο χρόνος δεν κάνει παύσεις για περισυλλογή, ούτε περιμένει να είμαστε έτοιμοι. Απλώς προχωρά, μας μεταφέρει μαζί του μέχρι να μην το κάνει πια.
Χάρη στον Einstein και τις πρωτοποριακές ανακαλύψεις του, γνωρίζουμε ότι ο χρόνος και ο χώρος συνδέονται. Ζούμε σε έναν κόσμο τεσσάρων διαστάσεων, γνωστό, όπως ο Einstein ανέφερε πρώτος, ως χωροχρόνος. Η εμπειρία μας από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι μια ψευδαίσθηση γιατί ο χρόνος υπάρχει έξυπνα ταυτόχρονα στον χωροχρόνο. Το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον θα υπάρχουν πάντα.
Και παρόλο που κινούμαστε ελεύθερα μέσα στο χώρο, είμαστε φυλακισμένοι από τον χρόνο και περιοριζόμαστε να βιώσουμε μόνο μια ολίσθηση του χωροχρονικού συνεχούς, που ονομάζουμε παρόν. Δεν θα ζήσουμε ποτέ ξανά το παρελθόν αφού φύγει και δεν μπορούμε ποτέ να ζήσουμε το μέλλον πριν ζήσουμε το τώρα. Στη διάστασή μας, προχωράμε πάντα προς τα εμπρός μέσω του χωροχρόνου, και ποτέ προς τα πίσω.
Ο χρόνος, που γνωρίζουμε τόσο καλά, αλλά που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ξεκάθαρα, που τον βιώνουμε καθημερινά αλλά δεν μπορούμε να τον ελέγξουμε, λειτουργεί καταλυτικά πάνω μας. Και χάρη στον Einstein γνωρίζουμε επίσης ότι ο χρόνος δεν βιώνεται το ίδιο από όλους και ότι η δύναμη της βαρύτητας επιβραδύνει τον χρόνο. Όσο πιο κοντά βρίσκεται κανείς σε μια βαρυτική δύναμη, τόσο πιο αργά κινείται ο χρόνος για αυτούς.
Οι προσπάθειές μας να υπερβούμε τον χρόνο μέσω της παραγωγικότητας, της καινοτομίας ή ακόμα και μέσω των προσπαθειών για αιώνια νεότητα αποκαλύπτουν έναν βαθιά ριζωμένο φόβο για την ασταμάτητη πορεία του. Γεμίζουμε τη ζωή μας με καθήκοντα και στόχους, ελπίζοντας να αφήσουμε ένα σημάδι που ο χρόνος δεν θα μπορέσει να διαγράψει. Αλλά στο τέλος, ο χρόνος μειώνει όλα τα επιτεύγματα σε αναμνήσεις, και τις αναμνήσεις σε λήθη.
Όσο περισσότερο προσπαθούμε να ξεφύγουμε, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούμε την παντοδυναμία του. Αυτή η ακατανίκητη δύναμη αντανακλάται στον κόσμο γύρω μας. Η φύση ακολουθεί τον ρυθμό του χρόνου με τις αλλαγές των εποχών, την ανατολή και τη δύση του ήλιου και τους κύκλους ζωής όλων των ζωντανών όντων. Ακόμη και ανθρώπινες κατασκευές όπως η ιστορία, ο πολιτισμός και ολόκληρες κοινωνίες δεσμεύονται από τον χρόνο. Εξελίσσονται, φτάνουν στο απόγειό τους και τελικά φθίνουν, για να αντικατασταθούν από νέες μορφές, όλα μέσα στην ατελείωτη ροή του χρόνου.
Κανείς δεν εξαιρείται από αυτό το πέρασμα του χρόνου και πρέπει όλοι να μάθουμε να ζούμε με αυτό ως θεμελιώδη πτυχή της ανθρώπινης κατάστασης.
Και αυτό είναι που με τρομάζει περισσότερο: ότι η ζωή μπορεί και θα προχωρήσει χωρίς την παρουσία μας. Τα μέρη που έχουμε συνηθίσει, που έχουμε μεγαλώσει, μπορεί να μας φανούν αγνώριστα αν κάνουμε χρόνια να τα επισκεφτούμε. Οι άνθρωποι που έχουμε να δούμε καιρό εξελίσσονται και συνεχίζουν τις ζωές τους. Είναι η απώλεια ουσιαστικά των στιγμών που χάσαμε που μας συνθλίβει ψυχικά.
Το πέρασμα του χρόνου μας καταδικάζει να βιώσουμε αυτή τη βαθιά απώλεια.
Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το χρόνο, αλλά μπορούμε ίσως να τον υπερβούμε, να τον αψηφήσουμε. Kαθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι άνθρωποι αναζητούσαν τρόπους να υπερβούν τους περιορισμούς του χρόνου, να βρουν νόημα πέρα από την αμείλικτη πορεία του. Η θρησκεία, η τέχνη, η φιλοσοφία και η επιστήμη, όλες αντιμετωπίζουν την έννοια της αιωνιότητας, την πιθανότητα κάτι πέρα από το χρονικό.
Οι θρησκείες προσφέρουν την υπόσχεση μιας μετά θάνατον ζωής, μιας διαχρονικής ύπαρξης όπου η ψυχή είναι ελεύθερη από τα δεσμά του χρόνου. Η τέχνη αποτυπώνει στιγμές με τρόπο που μπορεί να εκτιμηθεί πολύ μετά την εξαφάνιση του καλλιτέχνη, προσφέροντας μια αίσθηση συνέχειας που αντιστέκεται στη φθορά του χρόνου. Η φιλοσοφία εξερευνά τη φύση του χρόνου, αμφισβητώντας την πραγματικότητά του και εξερευνώντας την ιδέα ότι ο χρόνος μπορεί να είναι μια ψευδαίσθηση, μια κατασκευή του ανθρώπινου νου αντί για μια απόλυτη δύναμη. Η επιστήμη, ιδιαίτερα μέσω των προόδων της φυσικής, έχει εξερευνήσει τις πιθανότητες ταξιδιού στον χρόνο, εναλλακτικών διαστάσεων και της φύσης του χρόνου ως ύφασμα που μπορεί να λυγίσει ή να διασταλεί.
Για καιρό αυτό γινόταν μέσα από τα βιβλία. Τα βιβλία μας επιτρέπουν να επιστρέψουμε στον χρόνο και να βιώσουμε τις εμπειρίες του παρελθόντος. Δεν μαθαίνουμε απλά ιστορίες, αλλά καλλιεργούμε μία αίσθηση πολιτιστικής κληρονομιάς και μεταφέρουμε ιδέες και νοήματα . Σήμερα επισκεπτόμαστε το παρελθόν μέσα από φωτογραφίες, ηχητικά κλιπ, βίντεο, μουσική ταινίες.
Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις επιδιώξεις, η υπέρβαση του χρόνου συχνά παραμένει ένα θεωρητικό ή πνευματικό ιδεώδες παρά μια πρακτική πραγματικότητα. Η υπόσχεση της αθανασίας, είτε μέσω της πίστης, είτε μέσω της κληρονομιάς, είτε μέσω της επιστημονικής ανακάλυψης, αποτελεί μαρτυρία της βαθιάς μας επιθυμίας να ξεφύγουμε από την αμείλικτη δύναμη του χρόνου.
H πιο κοντινή προσέγγιση στην υπέρβαση του χρόνου ίσως τελικά να είναι το αποτύπωμα που αφήνουμε πίσω μας – οι σχέσεις μας, οι συνεισφορές μας, οι αναμνήσεις μας στο μυαλό των άλλων.
Η ταινία «La Jetée» του 1962, πραγματεύεται ακριβώς αυτή τη θεματική. Πρόκειται για ένα στοχασμό πάνω στη μνήμη, και την συχνά επώδυνη σφραγίδα που αφήνει στο μυαλό, πάνω στο ταξίδι του ανθρώπου από το χώμα στο χώμα. Πάνω στη διαρκή κατάσταση αποχαιρετισμού που είναι εκ φύσεως η ζωή. Πρωτοπόρο, όχι μόνο για την τεχνική της σύνθεσης φωτογραφιών, αλλά κυρίως για τη διαχείριση του χωροχρόνου σαν φόντο για μια ερωτική ιστορία που σου ραγίζει για πάντα την καρδιά. Η φωτογραφία μιας γυναίκας αποτέλεσε στην ταινία την κινητήριο δύναμη να ξεπεραστεί η φρίκη και η δίνη του πολέμου. Η πραγματικότητα με τη μνήμη μπλέκονται σε μία θολή εικόνα που μεταφέρει κυρίως το συναίσθημα για αυτό το πρόσωπο, παρά για την εξωτερική εμφάνιση.
“Τίποτα δεν ξεχωρίζει τις αναμνήσεις από την κοινή καθημερινότητα. Μόνο αργότερα, μετατρέπονται σε αξιομνημόνευτες στιγμές από τα σημάδια που αφήνουν”
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά την αγάπη σαν μια ποσοτικοποιημένη δύναμη για να διαχειριστεί τη διάσταση του χρόνου. Και δεν το αναφέρω με την έννοια ότι η αγάπη είναι κάτι υπερφυσικό που έχει τις δικές της διαστάσεις και μπορεί να αποτελέσει λύση σε κάθε ζήτημα. Αλλά μέσα από την ανάμνηση και την λυτρωτική δύναμη των συναισθημάτων μπορούμε να βρούμε μία διέξοδο από τον αμείλικτο χρόνο. Να δημιουργήσουμε αχρονικότητα με τους δεσμούς που κάνουμε, καθώς αυτό θα έχουν να θυμούνται οι υπόλοιποι από εμάς.
Τα υλικά φθίνουν. Το χρήμα τελειώνει και ολόκληρες αυτοκρατορίες παρακμάζουν. Οι συναισθηματικοί δεσμοί όμως μένουν αναλοίωτοι και αυτοί είναι που κρατούν γερά τη θύμηση και την εικόνα ενός ανθρώπου στο πέρασμα του χρόνου. Είναι η αίσθηση της ζεστασιάς και της οικειότητας, η αγάπη, το νιάξιμο, η μυρωδιά, η δοτικότητα ενός ατόμου που μας μένει, όσα χρόνια και αν περάσουν. Και αυτή η ανάμνηση, είναι που σπάει την αέναη ροή του χρόνου. Που μας επιτρέπει έστω και για λίγο να δραπετεύσουμε από τη φυλακή του αλλά και την θνητότητά μας.
Αντί να πολεμάμε ενάντια στο χρονικό ρεύμα, μπορούμε να μάθουμε να ρέουμε μαζί του. Το να αγκαλιάζουμε τη χρονική μας φύση μας επιτρέπει να ζούμε με μεγαλύτερη πρόθεση, να επικεντρωνόμαστε σε ό,τι πραγματικά έχει σημασία και να αφήσουμε την ψευδαίσθηση της μονιμότητας. Και χρησιμοποιώντας το συναίσθημα, μπορούμε να τεντωνουμε τα όρια αυτής της περίεργης διάστασης με το να γινόμαστε όμορφες αναμνήσεις για αυτούς που ακολουθούν.
