Υπάρχουν αποφάσεις πολιτικές που δεν μετριούνται μόνο με ποσοστά και καμπύλες, αλλά με τα μάτια των παιδιών. Η πρόθεση της ελληνικής πολιτείας να βαδίσει στον δρόμο της Αυστραλίας και να απαγορεύσει στα παιδιά έως 15 ετών τη χρήση των social media μοιάζει με τέτοια απόφαση. Μια απόφαση που δεν απαντά απλώς σε ένα τεχνολογικό ερώτημα, αλλά αγγίζει το πώς θέλουμε να μεγαλώνουν οι νέοι μας, τι είδους κοινωνία χτίζουμε για το αύριο. 

Στην άλλη άκρη του κόσμου, η κυβέρνηση της Αυστραλίας επέλεξε να βάλει σαφές όριο: Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat όλα απαγορευμένα για ανηλίκους κάτω των 16. Η απόφαση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις: άλλοι μίλησαν για γενναίο βήμα προστασίας, άλλοι για υπερβολικό πατερναλισμό. Όμως ο πυρήνας του επιχειρήματος ήταν απλός: τα social media δεν είναι αθώα. Είναι σχεδιασμένα να εθίζουν, να απορροφούν χρόνο, να επηρεάζουν την εικόνα, να φιλτράρουν τη σκέψη με αλγορίθμους που υπηρετούν πρωτίστως το κέρδος. 

Δεν πρόκειται απλώς για μέσα επικοινωνίας. Πρόκειται για πλατφόρμες που έχουν μετατραπεί σε πεδία εμπορίου προσοχής, όπου η παιδική ψυχή είναι το πιο εύθραυστο και ταυτόχρονα πιο πολύτιμο “προϊόν”. 

Στην Ελλάδα η συζήτηση ανοίγει με αργοπορία, αλλά ανοίγει. Όλοι ξέρουμε παιδιά που ξοδεύουν ώρες ατέλειωτες στο TikTok, που μετρούν την αξία τους σε likes, που διαμορφώνουν τα πρότυπά τους μέσα από βίντεο λίγων δευτερολέπτων. Όλοι έχουμε ακούσει για σχολικές τάξεις που ζουν υπό τον ρυθμό των memes και των viral trends, για γονείς που παλεύουν να βάλουν όρια χωρίς ουσιαστικά εργαλεία. 

Η στατιστική είναι αμείλικτη: τα παιδιά στην Ελλάδα έχουν από τις υψηλότερες επιδόσεις στην Ευρώπη σε ώρες καθημερινής χρήσης κινητού και μαζί παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης, διαταραχών ύπνου. Είναι τυχαίο; Δύσκολα μπορεί να το πιστέψει κανείς. 

Η ερώτηση λοιπόν είναι αν το μέτρο μιας γενικευμένης απαγόρευσης είναι λύση ή υπερβολή. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι πρακτικά ανεφάρμοστο: πώς θα ελέγξεις τι κάνει κάθε παιδί με ένα κινητό στο χέρι; Άλλοι λένε ότι η απαγόρευση θα ενισχύσει την έλξη του απαγορευμένου, θα σπρώξει τα παιδιά σε ψεύτικους λογαριασμούς, σε “υπόγεια” χρήση. 

Όμως ας σταθούμε στο άλλο επιχείρημα: ότι η πολιτεία έχει υποχρέωση να θέσει σαφές πλαίσιο. Όπως δεν αφήνουμε τα παιδιά να αγοράζουν αλκοόλ ή τσιγάρα, όπως δεν τους επιτρέπουμε να οδηγούν πριν από μια ηλικία, έτσι και εδώ πρέπει να μπει όριο. Γιατί τα social media δεν είναι απλώς “διασκέδαση”, είναι ένας κόσμος που μπορεί να βλάψει ψυχικά, κοινωνικά, παιδαγωγικά. 

Κανένα μέτρο δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον ρόλο της οικογένειας. Οι γονείς είναι οι πρώτοι που πρέπει να μάθουν στα παιδιά τι σημαίνει όριο, πως χρησιμοποιείται η τεχνολογία με μέτρο, πως διαχωρίζεται το πραγματικό από το ψηφιακό. Αν η πολιτεία απαγορεύσει, αλλά το σπίτι επιτρέπει το αποτέλεσμα θα είναι σύγχυση και συγκρούσεις. 

Η απαγόρευση μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο στήριξης των γονιών, ως σήμα ότι η κοινωνία αναγνωρίζει το πρόβλημα. Όμως δεν θα έχει καμία αξία αν δεν συνοδευτεί από εκπαίδευση, ενημέρωση, διάλογο. Η γενιά που έρχεται είναι η πρώτη που μεγάλωσε με κινητό στο χέρι από το δημοτικό. Για αυτά τα παιδιάμ το Instagram δεν είναι “μέσο”, είναι ο τρόπος που κατανοούν τον κόσμο. Το TikTok δεν είναι “διασκέδαση” είναι το βασικό κανάλι πληροφόρησης. Το να τους στερήσεις ξαφνικά την πρόσβαση μοιάζει αδύνατο. Το να τους μάθεις όμως να τη διαχειρίζονται, ίσως είναι πιο ουσιαστικό κι εδώ είναι το κρίσιμο: απαγόρευση ή όχι, η ουσία είναι να δώσουμε στα παιδιά εργαλεία κριτικής σκέψης. Να μάθουν να βλέπουν ένα βίντεο και να ρωτούν “ποιος το έφτιαξε; γιατί; τι κερδίζει;”. Να καταλάβουν ότι το like δεν είναι μέτρο της αξίας τους. Ότι η πραγματική ζωή δεν χωράει σε story. 

Η Ελλάδα που σκέφτεται να υιοθετήσει τον δρόμο της Αυστραλίας βρίσκεται μπροστά σε ένα δίλημμα που δεν αφορά μόνο τα παιδιά. Αφορά και εμάς τους ενήλικες, γιατί αν εμείς περνάμε τις ώρες μας σκρολάροντας ασταμάτητα, αν μετράμε κι εμείς την αξία μας στα likes, τότε τι παράδειγμα δίνουμε; 

Η συζήτηση για την απαγόρευση των social media στους ανηλίκους είναι στην πραγματικότητα συζήτηση για το ποια κοινωνία θέλουμε. Θέλουμε μια κοινωνία που αφήνει τα πάντα στη λογική της αγοράς, όπου οι αλγόριθμοι καθορίζουν τη ζωή μας; Ή μια κοινωνία που βάζει όρια για να προστατεύσει τους πιο ευάλωτους; 

Κάποιοι θα πουν ότι πρόκειται για ουτοπία. Ότι οι απαγορεύσεις δεν λειτουργούν. Όμως η αλήθεια είναι πως σε μια εποχή που η τεχνολογία τρέχει ταχύτερα από την παιδαγωγική, η πολιτεία οφείλει να πάρει θέση και το μήνυμα ότι τα παιδιά έως 15 ετών δεν πρέπει να εκτίθενται ανεξέλεγκτα στα social media, είναι μήνυμα που αξίζει να ακουστεί. 

Δεν είναι η μόνη λύση. Δεν είναι αρκετή από μόνη της, αλλά είναι ένα πρώτο βήμα. Ένα βήμα που ίσως θυμίσει σε όλους μας ότι η προστασία των παιδιών δεν είναι υπόθεση των αλγορίθμων, αλλά υπόθεση κοινωνίας και ότι σε έναν κόσμο που τα πάντα γίνονται ψηφιακά, κάποιες αξίες, όπως η παιδική αθωότητα, η ισορροπία, η κριτική σκέψη δεν επιτρέπεται να χαθούν. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.