Συναντάμε μιας μορφής βία που δεν αφήνει μώλωπες, δεν ακούγεται στους διαδρόμους, δεν σταματά με το κουδούνι του σχολείου. Είναι η βία που χωρά σε μια ειδοποίηση, σε ένα σχόλιο, σε ένα meme. Το online bullying δεν χρειάζεται φωνή παρά μόνο σύνδεση και γι’ αυτό είναι τόσο επικίνδυνο, καθώς δεν τελειώνει ποτέ. Σε ακολουθεί στο σπίτι, στο δωμάτιό σου, στο κρεβάτι σου εκεί όπου κάποτε υπήρχε καταφύγιο.
Στον ψηφιακό κόσμο η επίθεση δεν είναι στιγμιαία, είναι διαρκής. Ένα σχόλιο μπορεί να διαβαστεί χιλιάδες φορές, ένα βίντεο να αναπαραχθεί ατελείωτα, ένα ψέμα να αποκτήσει ζωή πολύ μεγαλύτερη από εκείνον που το ξεκίνησε. Το online bullying δεν αφορά μόνο παιδιά και εφήβους, αλλά εκείνους χτυπά πρώτα και βαθύτερα, γιατί είναι σε ηλικία διαμόρφωσης, γιατί η ταυτότητα δεν έχει ακόμα θωρακιστεί, γιατί η αποδοχή μοιάζει ζωτική ανάγκη.
Το πιο ανησυχητικό στοιχείο δεν είναι μόνο η σκληρότητα, αλλά η κανονικοποίησή της. Η ειρωνεία βαφτίζεται χιούμορ. Η στοχοποίηση βαφτίζεται άποψη. Η μαζική επίθεση βαφτίζεται “δικαίωμα έκφρασης”. Οι πλατφόρμες, σχεδιασμένες για engagement συχνά ανταμείβουν το πιο ακραίο περιεχόμενο. Ο αλγόριθμος δεν έχει ηθική, έχει μόνο στόχο να κρατήσει το βλέμμα κολλημένο στην οθόνη και ο θυμός, η ντροπή και ο φόβος είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά καύσιμα.
Το online bullying λειτουργεί ύπουλα. Δεν χρειάζεται φυσική δύναμη, μόνο αριθμούς. Ένα άτομο γίνεται στόχος και δεκάδες άλλοι, συχνά άγνωστοι, προστίθενται σαν χορωδία. Το αποτέλεσμα είναι απομόνωση, άγχος, κατάθλιψη, σχολική αποτυχία και σε ακραίες περιπτώσεις αυτοκαταστροφικές σκέψεις. Η κοινωνία συχνά απαντά με ένα επικίνδυνο «αγνόησέ το», σαν να λέμε σε κάποιον που πνίγεται να μην αναπνέει.
Η προστασία στον ψηφιακό κόσμο δεν μπορεί να είναι μόνο τεχνικό ζήτημα, αλλά πολιτισμικό. Τα μέτρα ασφαλείας δεν είναι απλώς κουμπιά και ρυθμίσεις, αλλά στάση ζωής. Φυσικά τα τεχνικά εργαλεία είναι απαραίτητα: μπλοκάρισμα, αναφορά, φίλτρα λέξεων, περιορισμός σχολίων, ιδιωτικοί λογαριασμοί. Όλα αυτά λειτουργούν ως πρώτες βοήθειες, δε λύνουν το πρόβλημα, αλλά μπορούν να ανακόψουν την αιμορραγία.
Το κρίσιμο όμως είναι η εκπαίδευση. Όχι μόνο των παιδιών, αλλά και των ενηλίκων. Οι νέοι πρέπει να μάθουν ότι η ψηφιακή παρουσία έχει συνέπειες, ότι πίσω από κάθε προφίλ υπάρχει άνθρωπος. Να μάθουν να αναγνωρίζουν τη γραμμή ανάμεσα στο αστείο και την κακοποίηση, ανάμεσα στη διαφωνία και τη στοχοποίηση. Η ενσυναίσθηση δεν γεννιέται από μόνη της, καλλιεργείται.
Οι γονείς συχνά νιώθουν αμήχανοι ή ανίσχυροι μπροστά σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτερα απ’ όσο μπορούν να παρακολουθήσουν κι όμωςο ρόλος τους είναι καθοριστικός. Όχι ως επιτηρητές, αλλά ως παρόντες συνομιλητές. Ανοιχτές συζητήσεις, χωρίς πανικό και απαγορεύσεις. Εμπιστοσύνη ώστε το παιδί να μιλήσει όταν κάτι πάει στραβά, γιατί το μεγαλύτερο όπλο του bullying είναι η σιωπή.
Το σχολείο οφείλει επίσης να αναλάβει ευθύνη. Όχι με αποσπασματικές ομιλίες, αλλά με σταθερά προγράμματα ψηφιακής αγωγής. Η online συμπεριφορά δεν είναι εκτός σχολικής ζωής, είναι προέκτασή της. Όταν ένα παιδί στοχοποιείται στο διαδίκτυο, η επίδραση περνά στην τάξη, στην επίδοση, στη σχέση με τους άλλους. Η πρόληψη είναι ανάγκη.
Οι ίδιες οι πλατφόρμες δεν μπορούν να κρύβονται πίσω από την ουδετερότητα. Όταν φιλοξενούν λόγο, φέρουν και ευθύνη. Η ταχύτητα αφαίρεσης κακοποιητικού περιεχομένου, η διαφάνεια στους κανόνες, η πραγματική υποστήριξη των θυμάτων κι η προστασία των χρηστών δεν πρέπει να έρονται δεύτερα μετά τα clicks.
Το online bullying δεν είναι πρόβλημα του μέλλοντος. Είναι συζήτηση που αφορά τον παρόντα χρόνο, εδώ και τώρα. Δεν αντιμετωπίζεται με έναν μαγικό διακόπτη. Αντιμετωπίζεται με επίγνωση, παιδεία, θεσμική ευθύνη και ανθρώπινη εγρήγορση. Ο ψηφιακός κόσμος ήρθε για να μείνει. Πώς θα μάθουμε να ζούμε με όρια, φροντίδα και αξιοπρέπεια;
H πιο ισχυρή μορφή προστασίας δεν είναι το μπλοκάρισμα, αλλά να ξέρεις ότι δεν είσαι μόνος και αυτό καμία πλατφόρμα δεν μπορεί να το προσφέρει αν δεν το έχουμε χτίσει πρώτα ως κοινωνία.
