Στη μεγάλη ψηφιακή πλατεία όπου όλοι συναντιούνται και όλοι εκφράζονται, τα στυλ προσκόλλησης έχουν γίνει ένα από τα πιο δημοφιλή ψυχολογικά “εργαλεία”. Κυκλοφορούν σε σύντομα βίντεο, εμφανίζονται σε ποστ που υπόσχονται “να βρεις τον εαυτό σου” και συχνά λειτουργούν ως μια εύκολη, καθησυχαστική εξήγηση για ό,τι δεν πάει καλά στις σχέσεις. Όσο όμως αυτές οι έννοιες απλουστεύονται, τόσο χάνουν το βάθος τους και καταλήγουν σε μύθους που διαβρώνουν την κατανόηση του εαυτού και των άλλων. Εκεί ακριβώς χρειάζεται μια πιο καθαρή ματιά, ακριβής και έντιμη.
Τα στυλ προσκόλλησης γεννήθηκαν από την έρευνα του 20ού αιώνα που παρατηρούσε πως αντιδρούν τα βρέφη στον αποχωρισμό και την επιστροφή της μητέρας. Με τα χρόνια αυτές οι κατηγορίες επεκτάθηκαν στην ενήλικη ζωή: το ασφαλές, το αγχώδες, το αποφευκτικό και το φοβικό-αποφευκτικό στυλ. Από εκεί και πέρα το διαδίκτυο έκανε αυτό που κάνει πάντα: πήρε ένα σύνθετο επιστημονικό εργαλείο και το μετέτρεψε σε τεστ τριών λεπτών με “έξυπνους” τίτλους. Έτσι γεννήθηκαν διαδεδομένοι μύθοι που παρακάτω αποδομούνται.
Μύθος 1: Τα στυλ προσκόλλησης είναι σταθερά για όλη μας τη ζωή.
Η αφήγηση ακούγεται βολική: «Είμαι αγχώδης προσκολλημένος γιατί έτσι μεγάλωσα, τελεία». Η πραγματικότητα είναι λιγότερο μοιρολατρική, οι άνθρωποι αλλάζουν. Η εμπειρία ώριμων σχέσεων, η ψυχοθεραπεία, ακόμη και η φυσική συναισθηματική ωρίμανση, συμβάλλουν σε μια σταδιακή κίνηση προς μεγαλύτερη ασφάλεια. Η αυτογνωσία μοιάζει περισσότερο με έναν αργό χορό προς το κέντρο της ύπαρξης, όπου μαθαίνεις να εμπιστεύεσαι το συναίσθημα χωρίς να πνίγεσαι από αυτό.
Συνεχής σύγκρουση, κακοποίηση, παρατεταμένη τοξικότητα. Όλα αυτά μπορούν να τραυματίσουν το σύστημα προσκόλλησης και να το κάνουν πιο ασταθές. Ο άνθρωπος αλλάζει και τα στυλ προσκόλλησης μαζί του.
Μύθος 2: Έχεις ένα μόνο στυλ προσκόλλησης σε όλες τις σχέσεις.
Ένας ακόμη ελκυστικός μύθος: ότι το στυλ μας είναι μια ταυτότητα που δεν διαπραγματεύεται. Οι άνθρωποι λειτουργούν διαφορετικά σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Μπορεί κάποιος να νιώθει ασφάλεια και σταθερότητα όταν σχετίζεται με την οικογένειά του, αλλά να γίνεται ιδιαίτερα αγχώδης σε ρομαντικές σχέσεις. Άλλοι εμφανίζουν αποφευκτικότητα με συντρόφους αλλά είναι πιο εκδηλωτικοί και ασφαλείς με στενούς φίλους.
Η προσκόλληση μοιάζει με καθρέφτη που αλλάζει ανάλογα με το ποιος στέκεται απέναντί μας. Είναι μια δυναμική κατάσταση, όλοι μας μπορούμε να είμαστε πιο ασφαλείς με αυτούς που μας αποδέχονται και πιο ασταθείς με εκείνους που μας κάνουν να αμφιβάλλουμε διαρκώς.
Μύθος 3: Τα στυλ προσκόλλησης είναι διαγνώσεις.
Εδώ ο μύθος γίνεται επικίνδυνος. Πολλοί άνθρωποι φτάνουν να αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους σαν “ασθενή” επειδή έχουν αναγνωρίσει ότι λειτουργούν με αγχώδη ή αποφευκτικό τρόπο. Όμως τα στυλ προσκόλλησης δεν είναι ψυχιατρικές διαγνώσεις. Δε βρίσκονται σε κανένα εγχειρίδιο διαταραχών, ούτε ορίζουν κάποια μορφή παθολογίας. Είναι περιγραφές μοτίβου συμπεριφοράς, δηλαδή τρόπων με τους οποίους σχετιζόμαστε όταν βρισκόμαστε κοντά σε σημαντικούς για εμάς ανθρώπους.
Μύθος 4: Τα ανασφαλή στυλ είναι εγγενώς κακά.
Ίσως ο πιο διαδεδομένος μύθος. Στα κοινωνικά δίκτυα κυκλοφορεί συχνά η ιδέα ότι το ασφαλές στυλ είναι “το σωστό” και όλα τα άλλα είναι “τοξικά”. Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Τα ανασφαλή στυλ προσκόλλησης αναδύθηκαν και εξελίχθηκαν ως στρατηγικές επιβίωσης. Το αγχώδες στυλ εντοπίζει τα σημάδια κινδύνου πριν από όλους. Το αποφευκτικό στυλ λειτουργεί ψύχραιμα σε συνθήκες χάους, γιατί έχει μάθει να βασίζεται στον εαυτό του όταν οι άλλοι καταρρέουν.
Ακόμη και το πιο χαοτικό στυλ μπορεί να προσφέρει ένδειξη βαθιάς ευαισθησίας και έντονης ανάγκης για σύνδεση, που απλώς δεν έχει βρει ακόμη ασφαλές πλαίσιο για να εκφραστεί. Δεν υπάρχει “καλό” και “κακό” στυλ. Υπάρχει λειτουργικό και μη λειτουργικό. Σε μια εποχή που η σύνδεση περνάει μέσα από οθόνες και οι σχέσεις συχνά συμπυκνώνονται σε emojis είναι λογικό να αναζητούμε γρήγορες εξηγήσεις.
Ο άνθρωπος είναι ένα σύνολο από αντιφάσεις, ιστορίες, φόβους, αντοχές και χαρές. Γι’ αυτό πριν καταλήξουμε ότι είμαστε “αγχώδεις” ή “αποφευκτικοί” ίσως αξίζει να αναρωτηθούμε: μήπως είμαστε απλώς άνθρωποι που προσπαθούν να αγαπήσουν και να αγαπηθούν και μήπως αυτό δε χωράει τόσο εύκολα σε κουτάκια όσο νομίζουμε;
*Με στοιχεία από το Psychology Today
