Στον κόσμο των ομάδων, εκεί όπου η συνεργασία άλλοτε ανθίζει κι άλλοτε καταρρέει υπάρχει μια φιγούρα που δεν είναι απαραίτητα ο αρχηγός, ούτε ο πιο χαρισματικός, ούτε ο πιο θορυβώδης. Ο αθόρυβος αρχιτέκτονας είναι ο άνθρωπος που με έναν τρόπο σχεδόν αθόρυβο, κρατάει τα κομμάτια ενωμένα, δίνει χώρο στις διαφορετικές φωνές και δημιουργεί τις συνθήκες ώστε να παραχθεί κάτι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μελών. Αυτός είναι ο «Σούπερ-διευκολυντής». Μία μορφή ηγεσίας που δεν στηρίζεται στη δύναμη ή στην εξουσία, αλλά στη λεπτή τέχνη του να οργανώνει, να εμπνέει και να ενώνει. 

Η συλλογική ευφυΐα είναι πολύ πιο δυνατή από την ατομική ιδιοφυΐα. Οι ομάδες που αποδίδουν καλύτερα δεν είναι εκείνες που έχουν τους πιο λαμπρούς |αστέρε”», αλλά εκείνες που διαθέτουν την ικανότητα να ακούν, να συντονίζονται, να εμπιστεύονται και σε αυτό το παιχνίδι, ο ρόλος της προσωπικότητας με τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι καθοριστικός. Δεν είναι ο ήρωας που τα ξέρει όλα, είναι ο αρχιτέκτονας που φτιάχνει το οικοδόμημα της συνεργασίας. 

Ο κόσμος των επιχειρήσεων, της εκπαίδευσης, της πολιτικής ακόμη, συχνά γοητεύεται από τον “ηγέτη με όραμα”, τον τύπο που δεσπόζει που μονοπωλεί τη σκηνή κι όμως οι οργανισμοί που χτίζουν έναν τέτοιο μύθο γύρω από την ατομική λάμψη συνήθως υστερούν σε εμπιστοσύνη, συνεργασία και ανθεκτικότητα. Αντίθετα, όταν καλλιεργείται το έδαφος για διάλογο, για ισότιμη συμμετοχή, για αναγνώριση των διαφορετικών ταλέντων τότε γεννιέται κάτι πολύ πιο δυνατό: η συλλογική νοημοσύνη. 

Ο “Σούπερ-Διευκολυντής” ξεχωρίζει για τρεις κυρίως ιδιότητες. Πρώτον, την ευθυγράμμιση με τους άλλους, την ικανότητα δηλαδή να “διαβάζει” τα συναισθήματα, να νιώθει το κλίμα, να αντιλαμβάνεται ποιος χρειάζεται στήριξη, ποιος μπορεί να δώσει το κάτι παραπάνω, ποιος μένει σιωπηλός ενώ έχει πολλά να πει. Αυτή η ενσυναίσθηση δεν είναι αδυναμία, είναι το μυστικό όπλο που κάνει τις ομάδες να λειτουργούν αρμονικά. 

Δεύτερον, την επικοινωνία. Όχι την επικοινωνία που φωνάζει ή που χειραγωγεί, αλλά εκείνη που ανοίγει δρόμους. Ξέρει να μιλάει με τρόπο που αναδεικνύει τους άλλους, να ενθαρρύνει τους διστακτικούς, να θέτει ερωτήματα αντί για διαταγές. Ξέρει να δείχνει με σαφήνεια ότι πιστεύει στους ανθρώπους του κι αυτή η πίστη, όταν είναι ειλικρινής γίνεται καύσιμο για τους υπόλοιπους. Τους ωθεί να βρουν τη δύναμη να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. 

Τρίτον, την κατανομή. Σε μια ομάδα πάντα υπάρχει ο κίνδυνος κάποιοι να μιλούν συνεχώς κι άλλοι να χάνονται στη σκιά. Ο άνθρωπος κλειδί λειτουργεί σαν τον καλό πλέι μέικερ στο μπάσκετ: μοιράζει τον χρόνο, δίνει πάσες, εξασφαλίζει ότι όλοι έχουν φωνή κι έτσι αποφεύγεται η παγίδα της κυριαρχίας των λίγων ή της σιωπής των πολλών. 

Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι δεν αποτελεί απαραίτητα τον τυπικό αρχηγό. Μπορεί να είναι ένας απλός συμπαίκτης, ένας συνάδελφος, ακόμη και κάποιος που δεν κρατάει επίσημα τον τίτλο του ηγέτη. Αυτός που όμως με τη στάση του, κάνει τους άλλους καλύτερους, που αντί να αναλώνεται σε μικροεγωισμούς, βλέπει τη μεγάλη εικόνα. 

Το παράδειγμα της Pixar είναι χαρακτηριστικό. Το περίφημο Brain Trust, η ομάδα των δημιουργών που συζητά κάθε νέο σενάριο, δεν έχει καμία τυπική εξουσία. Δεν μπορεί να επιβάλει τίποτα κι όμως μέσα από τις ερωτήσεις, την ανοιχτή ανταλλαγή απόψεων, την αίσθηση ότι όλοι μαζί φτιάχνουν κάτι που κανείς μόνος του δεν θα μπορούσε, γεννήθηκαν μερικές από τις πιο αξέχαστες ταινίες κινουμένων σχεδίων. Εκεί φαίνεται η δύναμη: όχι να κρατάς το φως, αλλά να φωτίζεις τον δρόμο για όλους. 

Αν κάτι χρειαζόμαστε σήμερα είναι περισσότερους ανθρώπους που ξέρουν να δημιουργούν χώρους εμπιστοσύνης. Χώρους όπου η διαφωνία δεν θεωρείται απειλή αλλά ευκαιρία, όπου οι διαφορετικές δεξιότητες αντιμετωπίζονται ως κομμάτια ενός παζλ που μόνο μαζί έχει νόημα. Ο Σούπερ-Διευκολυντής δεν καταργεί την ατομικότητα, τη φέρνει σε διάλογο με τις άλλες ατομικότητες, μετατρέποντας το «εγώ» σε «εμείς». 

Πρόκειται για δεξιότητα, όχι για προνόμιο λίγων. Όπως μαθαίνεις μια γλώσσα ή μια τέχνη, έτσι μπορείς να καλλιεργήσεις την ικανότητα να ακούς, να εμπιστεύεσαι, να κατανέμεις ρόλους, να ενθαρρύνεις. Είναι μια πράξη καθημερινής άσκησης: λιγότερο να μιλάς, περισσότερο να ακούς, λιγότερο να κρίνεις, περισσότερο να ρωτάς, λιγότερο να διεκδικείς για σένα, περισσότερο να χτίζεις μαζί. 

Κάθε ομάδα σε οποιονδήποτε χώρο, από το σχολείο μέχρι την εταιρεία, από το δημοτικό συμβούλιο μέχρι την παρέα που στήνει ένα φεστιβάλ χρειάζεται έναν τέτοιον άνθρωπο. Κάποιον που να ξέρει ότι η πραγματική ισχύς δεν βρίσκεται στο να έχεις πάντα δίκιο, αλλά στο να δημιουργείς συνθήκες όπου όλοι μπορούν να έχουν φωνή. Εκεί γεννιέται η αληθινή καινοτομία, η αληθινή πρόοδος, η αληθινή δύναμη. 

Αν το δούμε έτσι ίσως να ανακαλύψουμε ότι η σπουδαιότερη ηγεσία δεν είναι εκείνη που φωνάζει, αλλά εκείνη που ξέρει να ακούει. Δεν είναι εκείνη που σπρώχνει τους άλλους πίσω της, αλλά εκείνη που τους βάζει μπροστά. Δεν είναι εκείνη που φτιάχνει πιστούς ακόλουθους, αλλά εκείνη που γεννάει ισχυρούς συνεργάτες, γιατί τελικά όπως θα έλεγε κι ένας καλός δάσκαλος της ζωής: η πιο μεγάλη ιδιοφυΐα είναι να μπορείς να κάνεις τους άλλους να λάμπουν. 

*Με στοιχεία από το Harvard Business Review.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.