Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ασχοληθεί κανείς με την επιστήμη. Η δυνατότητα παραγωγής τεχνικών και τεχνολογιών που μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους είναι ένα καλό κίνητρο για να κάνει κανείς τη σκληρή δουλειά της έρευνας. Η αποκάλυψη της θεμελιώδους φύσης της ύπαρξης είναι ένας άλλος λόγος. Τι γίνεται όμως με την αναζήτηση της ομορφιάς; Είναι αυτός ένας αρκετά καλός λόγος για να περάσετε αμέτρητες ώρες πάνω από ένα τηλεσκόπιο, ένα μικροσκόπιο ή έναν υπολογιστή; Αποτελεί την ίδια αισθητική απόλαυση όπως όταν κοιτάμε μια ανθισμένη πεδιάδα την άνοιξη, ή έναν υπέροχο πίνακα ζωγραφικής ή ένα όμορφο γλυπτό του κλασικισμού;
Αυτό το ερώτημα μου ήρθε στο μυαλό καθώς τυχαία «έσκασε» στο timeline μου μια εκπληκτικά όμορφη φωτογραφία της NASA που αποτύπωνε το Νεφέλωμα της Πεταλούδας.
Οι παραπάνω εικόνες είναι από το NGC 6302, το οποίο είναι ένα παράδειγμα αυτού που οι αστρονόμοι αποκαλούν Πλανητικό Νεφέλωμα. Αυτό που βλέπουμε όταν βλέπουμε ένα πλανητικό νεφέλωμα είναι το προτελευταίο στάδιο της εξέλιξης των άστρων όπως ο Ήλιος, όταν αποβάλλουν μεγάλο μέρος της μάζας τους στο διάστημα μέσω ισχυρών ανέμων. (Δεν έχουν καμία σχέση με τους πλανήτες- είναι ένας παλιός όρος που απλά «έμεινε»).
Στην πραγματικότητα, ένα Πλανητικό Νεφέλωμα είναι ένα νεφέλωμα που αποτελείται από ένα διαστελλόμενο σφαιρικό κύμα ιονισμένου αερίου που εξακοντίζεται στο διάστημα, από κάποιο άστρο εξ’ αιτίας διαδοχικών εκρήξεων, σηματοδοτώντας έτσι το τέλος του κύκλου της ζωής του.
Ερευνητές του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Ρότσεστερ πέρασαν αρκετό χρόνο παρατηρώντας με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble για να πάρουν νέες εικόνες του NGC 6302. Επειδή οι προηγούμενες εικόνες έδειχναν ήδη ότι παρουσίαζε εντυπωσιακούς «διπολικούς λοβούς», γνώριζαν ότι αυτό το Πλανητικό Νεφέλωμα προερχόταν πιθανότατα από ένα διπλό αστέρι. Όταν δύο αστέρια βρίσκονται σε στενή τροχιά το ένα γύρω από το άλλο, οι κινήσεις τους μπορούν να διαμορφώσουν αστρικούς ανέμους που προέρχονται από οποιοδήποτε από τα αστέρια. Το αστρικό υλικό εκτοξεύεται βίαια κατά μήκος της κατεύθυνσης που είναι κάθετη στο επίπεδο της τροχιάς, με αποτέλεσμα, οι εντυπωσιακοί λοβοί του να σχηματίζουν μια πεταλούδα.
Μέσω φωτογραφικών λήψεων σε διαφορετικά μήκη κύματος του φάσματος του φωτός, οι ερευνητές μπόρεσαν να προσδιορίσουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (εικόνα κάτωθι) σε στροβιλιζόμενα νεφελώματα αερίων υψηλής ταχύτητας, τα οποία συγκρούονται μεταξύ τους, την ίδια στιγμή που υπεριώδης ακτινοβολία από το αστροδιασπούσε άτομα της μάζας των αέριων αυτών μαζών. Υπάρχει όντως, μια μεγάλη και ενδιαφέρουσα ιστορία για τα Πλανητικά Νεφελώματα η οποία μπορεί να ανασυγκροτηθεί μέσω τέτοιων εικόνων. Μόλις η ιστορία αυτή έχει ολοκληρωθεί θα έχουμε μάθει πολλά για το πώς τα άστρα περνάνε τα τελευταία τους χρόνια, στέλνοντας ύλη εμπλουτισμένη από την πυρηνική σύντηξη πίσω στο διάστημα. Έτσι γεννάνε μια καινούρια σπορά αστέρων, πλανητών, και ποιός ξέρει, ίσως και ζωής.
Αλλά αυτή η ιστορία δεν είναι αυτό στο οποίο θέλω να εστιάσετε τώρα.
Αντ’ αυτού, θέλω να αφιερώσετε ένα ή δύο λεπτά για να αφήσετε την απίστευτη ομορφιά αυτής της μαγικής εικόνας να σας παρασύρει. Παρ’ όλες τις επιστημονικές μας αφηγήσεις για τα αστέρια, την εξέλιξη και τη δυναμική των αερίων, αυτό το «Νεφέλωμα Πεταλούδας» δεν διαφέρει σε τίποτα από οτιδήποτε άλλο συναντάμε στη φύση που μας κάνει να κάνουμε μια παύση συνεπαρμένοι από την ομορφιά του.
Είτε πρόκειται για ένα δέντρο που τυλιγμένο μέσα στα χρώματα του φθινοπώρου, ή τις ανθισμένες πασχαλιές που το ανοιξιάτικο αεράκι θωπεύει τα άνθη τους, γίνεται άνεμος ζωηρός που με τις γενναίες ριπές του εκατομμύρια πέταλα χορεύουν στον αέρα πριν ακουμπήσουν στην γη. Η χλόη και τα μονοπάτια στρώνονται με λουλουδένιο χαλί. Είτε για χωράφια με ηλιοτρόπια που στέκονται ψηλά και χρυσαφίζουν μέσα στις ανταύγειες του πυρακτωμένου ήλιου, είτε για μια πεταλούδα που κάνει κύκλους γύρω από την καρέκλα μας μια καλοκαιρινή μέρα, ο κόσμος είναι γεμάτος εικόνες που είναι ικανές να μας βγάλουν από τις καθημερινές μας ανησυχίες και να μας θυμίσουν ότι υπάρχει κάτι πέρα από εμάς. Υπάρχουν περισσότερα από τα καθημερινά μας προβλήματα και το άγχος μας για τη δουλειά, τα χρήματα, τις σχέσεις και όλες τις σκοτούρες της ζωής. Αυτό κάνει η ομορφιά. Έτσι λειτουργεί.
Πόσο παράξενο είναι, λοιπόν, να βρίσκουμε την ίδια εμπειρία σε ένα αντικείμενο που υπάρχει 3000 έτη φωτός μακριά; Το αξιοσημείωτο μείγμα συμμετρίας και χάους σε αυτό το πράγμα, αυτό το τιτάνιο κοσμικό γλυπτό, προκαλεί συναισθήματα που μας είναι τόσο οικεία, παρόλο που το ίδιο το αντικείμενο είναι όσο το δυνατόν πιο ξένο. Νομίζω ότι αυτή η οικειότητα – η εμπειρία της ομορφιάς που γνωρίζουμε τόσο καλά – που συμβαίνει σε ένα περιβάλλον που μόλις και μετά βίας μπορούμε να φανταστούμε, εμπεριέχει ένα σημαντικό μήνυμα για εμάς.
Η χαρά της κοσμικής ομορφιάς
Ναι, μπορούμε να κάνουμε επιστήμη και παράλληλα να την εκτιμήσουμε για τα οφέλη της στην ανθρωπότητα. Ναι, μπορούμε να κάνουμε επιστήμη και παράλληλα να εκτιμήσουμε την ικανότητά της να απαντά σε βαθιά ερωτήματα σχετικά με τη φύση της ύπαρξης. Αλλά η επίτευξη βαθύτερων εμπειριών του κόσμου μέσω της ομορφιάς είναι ένας εξίσου σημαντικός λόγος για να ασχοληθούμε με την επιστήμη. Είναι σημαντικός επειδή μας υπενθυμίζει ότι, ανεξάρτητα από το πόσο απέραντο ή μακρινό ή αρχέγονο είναι, κάθε μέρος του κόσμου εξακολουθεί να είναι δικό μας. Έτσι όπως ο ήλιος άνοιξης περιχυνεται σαν πηγμένο χρυσάφι πάνω στις ομιχλώδεις πεδιάδες και πυρακτώνει σαν φλόγιστρο μικρές λεκάνες νερού που αντανακλούν τα ουράνια σώματα, εξακολουθούμε να είμαστε μέρος όλων αυτών, συνδεδεμένοι με όλα αυτά. Και αυτό είναι κάτι για το οποίο πρέπει να είμαστε βαθιά ευγνώμονες.
