Πριν γράψω οποιαδήποτε λέξη για αυτό το άρθρο θα ήθελα να προειδοποιήσω κάθε γνωστό, φίλο και συγγενή ότι θα ήταν καλύτερο να μην προχωρήσει στην ανάγνωση αυτού του κειμένου. Διαφορετικά, βλέπω τον κοινωνικό μου κύκλο να περιλαμβάνει μόνο τη γάτα μου.
Λοιπόν, για να μπω στην ουσία του θέματος, θα προχωρήσω σε μια μεγάλη αποκάλυψη. Ναι, βλέπω τα μηνύματα σχεδόν από τα πρώτα δευτερόλεπτα που έχουν σταλεί και απλά αρνούμαι να απαντήσω. Δηλαδή, δεν είμαι σε καμία περίπτωση αυτό που λέμε «quick texter». Αν μου στείλεις, σίγουρα θα περάσουν μερικά λεπτά ή ώρες μέχρι να σου απαντήσω -εξαιρούνται μόνο τα επείγοντα. Αν θες να αναλύσουμε ξανά το τρύπιο μπλουζάκι που αγόρασες ή απλά θες να μου πεις για χιλιοστή φορά για εκείνο το αποτυχημένο ραντεβού, συγγνώμη αλλά θα λάβεις απάντηση μου εντός μιας εργάσιμης ημέρας.
Ξέρω ότι ήδη έχεις σχηματίσει μια αρκετά κακή άποψη για εμένα. Μάλλον θεωρείς ότι συμπεριφέρομαι έτσι από εγωισμό, υπεροψία ή ότι είμαι μια αισχρή φίλη. Η αλήθεια είναι πως παλιότερα απαντούσα με αστραπιαία ταχύτητα σε όλα τα μηνύματα -τόσο που σχεδόν ήμουν έτοιμη να απαντήσω πριν καν προλάβει κάποιος να συντάξει το κείμενό του.
Αυτό ίσχυε μόνο τα χρόνια της σχολικής ξεγνοιασιάς, τότε που η μόνη έγνοια ήταν πότε θα σχολάσουμε και με ποιον θα πιούμε καφέ στην πλατεία μετά. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, το τρέξιμο μοιάζει ατελείωτο και το μυαλό είναι διαρκώς φορτωμένο με σκέψεις, λίστες, υπολογισμούς. Οπότε -για να το πω ωμά- στο τέλος της ημέρας δεν έχω καμία διάθεση να ασχοληθώ με τον καημό κανενός. Μετά από οχτώ συνεχόμενες ώρες μπροστά σε μια οθόνη, αρνούμαι πεισματικά να περάσω άλλες τόσες καρφωμένη σ’ ένα κινητό.
Η τέχνη της μη διαθεσιμότητας
Σίγουρα η κούραση και οι υποχρεώσεις έχουν και αυτές τις ευθύνες τους, αλλά η πραγματική αιτία βρίσκεται στην στέρηση του νοητικού ιδιωτικού χώρου. Από τη στιγμή που τα κινητά τηλέφωνα μπήκαν στις ζωές μας βρεθήκαμε σε μια κατάσταση μόνιμης -και υποχρεωτικής- διαθεσιμότητας. Ο προσωπικός μας χώρος και χρόνος δεν ανήκει πραγματικά σε εμάς. Πάντα στη γωνία παραμονεύει κάποιος που ζητάει κάτι από εσένα.
Μπορεί έτσι όπως το γράφω να ακούγεται κάπως υπερβολικά δραματικό, αλλά αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα. Ό,τι και αν κάνεις, όπου και να είσαι, σε όποια συναισθηματική κατάσταση και αν βρίσκεσαι, μόνο στον ήχο του μηνύματος πρέπει να ανασκουμπωθείς και να γεμίσεις τις κοινωνικές σου μπαταρίες, ώστε να γίνεις και πάλι διαθέσιμος.
Μήπως ήρθε η ώρα να κανονικοποιήσουμε τη μη διαθεσιμότητα; Να πάψουμε να τη φορτίζουμε με ενοχές και να τη δούμε όπως πραγματικά είναι: όχι ένδειξη απόστασης, αλλά πράξη αυτοπροστασίας. Ξέρω, η λέξη ακούγεται βαριά, σχεδόν εχθρική -ειδικά σε μια εποχή που το να είσαι “πάντα εκεί” μοιάζει να έχει γίνει το νέο κριτήριο για το πόσο αγαπάς, νοιάζεσαι, ανήκεις. Αλλά η αλήθεια είναι πως η απόσυρση δεν σημαίνει αδιαφορία. Σημαίνει κόπωση. Σημαίνει ανάγκη.
Η γραμμή είναι λεπτή, ναι -ιδίως τώρα που η αποξένωση παρουσιάζεται συχνά σαν μόδα ή σαν σημείο του καιρού. Όμως καμιά φορά πρέπει να κάνουμε πίσω. Όχι για να απομακρυνθούμε από τους άλλους, αλλά για να επιστρέψουμε πιο καθαροί στον εαυτό μας. Να ακούσουμε τη σιωπή κάτω από τον διαρκή θόρυβο των ειδοποιήσεων. Να θυμηθούμε ότι δεν είναι φυσιολογικό να είμαστε συνεχώς προσβάσιμοι — συναισθηματικά, ψηφιακά, υπαρξιακά.
Είναι κάτι που πραγματικά επιζητούμε
Δεν θυμάμαι να υπέγραψα ποτέ κάποιο συμβόλαιο που λέει πως πρέπει να είμαι διαθέσιμη 24/7. Δεν αρνούμαι τη χαρά της αμεσότητας -είναι όμορφο το να μπορείς να φτάνεις στον άλλον με ένα άγγιγμα της οθόνης. Αλλά έχει αρχίσει να γίνεται εξαντλητικό. Σαν να έχει γίνει η παρουσία μας ένα feed που οφείλει να ανανεώνεται διαρκώς.
Κι αν τελικά όλη αυτή η συνδεσιμότητα δεν μας φέρνει πιο κοντά, αλλά μας εθίζει στο να νιώθουμε ότι είμαστε κοντά; Αν έχουμε ξεχάσει τη διαφορά ανάμεσα στο «επικοινωνώ» και στο «υφίσταμαι την υπερπληροφόρηση της ζωής σου»;
Ίσως το ζητούμενο δεν είναι να είμαστε πανταχού παρόντες. Αλλά να μπορούμε, όταν επιλέγουμε να είμαστε παρόντες, να είμαστε πραγματικά εκεί.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Πριν γράψω οποιαδήποτε λέξη για αυτό το άρθρο θα ήθελα να προειδοποιήσω κάθε γνωστό, φίλο και συγγενή ότι θα ήταν καλύτερο να μην προχωρήσει στην ανάγνωση αυτού του κειμένου. Διαφορετικά, βλέπω τον κοινωνικό μου κύκλο να περιλαμβάνει μόνο τη γάτα μου.
Λοιπόν, για να μπω στην ουσία του θέματος, θα προχωρήσω σε μια μεγάλη αποκάλυψη. Ναι, βλέπω τα μηνύματα σχεδόν από τα πρώτα δευτερόλεπτα που έχουν σταλεί και απλά αρνούμαι να απαντήσω. Δηλαδή, δεν είμαι σε καμία περίπτωση αυτό που λέμε «quick texter». Αν μου στείλεις, σίγουρα θα περάσουν μερικά λεπτά ή ώρες μέχρι να σου απαντήσω -εξαιρούνται μόνο τα επείγοντα. Αν θες να αναλύσουμε ξανά το τρύπιο μπλουζάκι που αγόρασες ή απλά θες να μου πεις για χιλιοστή φορά για εκείνο το αποτυχημένο ραντεβού, συγγνώμη αλλά θα λάβεις απάντηση μου εντός μιας εργάσιμης ημέρας.
Ξέρω ότι ήδη έχεις σχηματίσει μια αρκετά κακή άποψη για εμένα. Μάλλον θεωρείς ότι συμπεριφέρομαι έτσι από εγωισμό, υπεροψία ή ότι είμαι μια αισχρή φίλη. Η αλήθεια είναι πως παλιότερα απαντούσα με αστραπιαία ταχύτητα σε όλα τα μηνύματα -τόσο που σχεδόν ήμουν έτοιμη να απαντήσω πριν καν προλάβει κάποιος να συντάξει το κείμενό του.
Αυτό ίσχυε μόνο τα χρόνια της σχολικής ξεγνοιασιάς, τότε που η μόνη έγνοια ήταν πότε θα σχολάσουμε και με ποιον θα πιούμε καφέ στην πλατεία μετά. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Οι υποχρεώσεις έχουν πολλαπλασιαστεί, το τρέξιμο μοιάζει ατελείωτο και το μυαλό είναι διαρκώς φορτωμένο με σκέψεις, λίστες, υπολογισμούς. Οπότε -για να το πω ωμά- στο τέλος της ημέρας δεν έχω καμία διάθεση να ασχοληθώ με τον καημό κανενός. Μετά από οχτώ συνεχόμενες ώρες μπροστά σε μια οθόνη, αρνούμαι πεισματικά να περάσω άλλες τόσες καρφωμένη σ’ ένα κινητό.
Η τέχνη της μη διαθεσιμότητας
Σίγουρα η κούραση και οι υποχρεώσεις έχουν και αυτές τις ευθύνες τους, αλλά η πραγματική αιτία βρίσκεται στην στέρηση του νοητικού ιδιωτικού χώρου. Από τη στιγμή που τα κινητά τηλέφωνα μπήκαν στις ζωές μας βρεθήκαμε σε μια κατάσταση μόνιμης -και υποχρεωτικής- διαθεσιμότητας. Ο προσωπικός μας χώρος και χρόνος δεν ανήκει πραγματικά σε εμάς. Πάντα στη γωνία παραμονεύει κάποιος που ζητάει κάτι από εσένα.
Μπορεί έτσι όπως το γράφω να ακούγεται κάπως υπερβολικά δραματικό, αλλά αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα. Ό,τι και αν κάνεις, όπου και να είσαι, σε όποια συναισθηματική κατάσταση και αν βρίσκεσαι, μόνο στον ήχο του μηνύματος πρέπει να ανασκουμπωθείς και να γεμίσεις τις κοινωνικές σου μπαταρίες, ώστε να γίνεις και πάλι διαθέσιμος.
Μήπως ήρθε η ώρα να κανονικοποιήσουμε τη μη διαθεσιμότητα; Να πάψουμε να τη φορτίζουμε με ενοχές και να τη δούμε όπως πραγματικά είναι: όχι ένδειξη απόστασης, αλλά πράξη αυτοπροστασίας. Ξέρω, η λέξη ακούγεται βαριά, σχεδόν εχθρική -ειδικά σε μια εποχή που το να είσαι “πάντα εκεί” μοιάζει να έχει γίνει το νέο κριτήριο για το πόσο αγαπάς, νοιάζεσαι, ανήκεις. Αλλά η αλήθεια είναι πως η απόσυρση δεν σημαίνει αδιαφορία. Σημαίνει κόπωση. Σημαίνει ανάγκη.
Η γραμμή είναι λεπτή, ναι -ιδίως τώρα που η αποξένωση παρουσιάζεται συχνά σαν μόδα ή σαν σημείο του καιρού. Όμως καμιά φορά πρέπει να κάνουμε πίσω. Όχι για να απομακρυνθούμε από τους άλλους, αλλά για να επιστρέψουμε πιο καθαροί στον εαυτό μας. Να ακούσουμε τη σιωπή κάτω από τον διαρκή θόρυβο των ειδοποιήσεων. Να θυμηθούμε ότι δεν είναι φυσιολογικό να είμαστε συνεχώς προσβάσιμοι — συναισθηματικά, ψηφιακά, υπαρξιακά.
Είναι κάτι που πραγματικά επιζητούμε
Δεν θυμάμαι να υπέγραψα ποτέ κάποιο συμβόλαιο που λέει πως πρέπει να είμαι διαθέσιμη 24/7. Δεν αρνούμαι τη χαρά της αμεσότητας -είναι όμορφο το να μπορείς να φτάνεις στον άλλον με ένα άγγιγμα της οθόνης. Αλλά έχει αρχίσει να γίνεται εξαντλητικό. Σαν να έχει γίνει η παρουσία μας ένα feed που οφείλει να ανανεώνεται διαρκώς.
Κι αν τελικά όλη αυτή η συνδεσιμότητα δεν μας φέρνει πιο κοντά, αλλά μας εθίζει στο να νιώθουμε ότι είμαστε κοντά; Αν έχουμε ξεχάσει τη διαφορά ανάμεσα στο «επικοινωνώ» και στο «υφίσταμαι την υπερπληροφόρηση της ζωής σου»;
Ίσως το ζητούμενο δεν είναι να είμαστε πανταχού παρόντες. Αλλά να μπορούμε, όταν επιλέγουμε να είμαστε παρόντες, να είμαστε πραγματικά εκεί.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
