H σύνδεση μεταξύ νου και σώματος είναι κάτι που σημειώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Νέα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι οι άνθρωποι με καρδιακές παθήσεις έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν είναι γεμάτοι αισιοδοξία. Αντίθετα, η απελπισία συνδέεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο θανάτου.
Τα ευρήματα βασίζονται σε δεκαετίες συναρπαστικής έρευνας γύρω από το φαινόμενο του πλασέμπο. Οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες μας για ένα φάρμακο (ή μια ψεύτικη θεραπεία) μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργεί. Το φαινόμενο νοσέμπο, είναι εξίσου ισχυρός παράγοντας — κι αφορά την αρνητική σκέψη που έχει συνδεθεί με πραγματικά συμπτώματα.
Οι ερευνητές προσπαθούν ακόμη να κατανοήσουν τη σύνδεση μεταξύ σώματος και νου και πως οι σκέψεις μας μπορούν να επηρεάσουν τη φυσιολογία μας. Εν τω μεταξύ, πολλοί αναπτύσσουν τρόπους να αξιοποιήσουν αυτή τη σχέση μέσα σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα. Είναι λοιπόν δυνατόν ένας γιατρός να «συνταγογραφήσει» ελπίδα;
Ο Αλεξάντερ Μοντάσεμ, λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, προσπαθεί να βρει απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Με τη βοήθεια των συνεργατών του επικεντρώθηκαν σε ασθενείς με καρδιαγγειακές παθήσεις. Η ομάδα ανασκόπησε όλες τις δημοσιευμένες έρευνες που εξετάζουν τη σχέση ανάμεσα στην ελπίδα και τα αποτελέσματα της καρδιακής υγείας σε αυτούς τους ασθενείς. Η ελπίδα είναι ένα αρκετά δύσκολο φαινόμενο να οριστεί ακριβώς, αλλά οι μελέτες αυτές χρησιμοποιούν ερωτηματολόγια για να το πετύχουν. Σε ένα δημοφιλές ερωτηματολόγιο, η ελπίδα ορίζεται ως «μια θετική κινητήρια κατάσταση», που βασίζεται στην αίσθηση της ικανότητας (agency) και σε σχέδια για την επίτευξη προσωπικών στόχων.
Η ομάδα του Μοντάσεμ εντόπισε 12 μελέτες που πληρούσαν τα κριτήρια, συνολικά με πάνω από 5.000 άτομα. Το υψηλό αίσθημα ελπίδας συνδέεται με καλύτερα αποτελέσματα υγείας: λιγότερη στηθάγχη, λιγότερη κόπωση μετά από εγκεφαλικό, υψηλότερη ποιότητα ζωής και χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου. Η ομάδα παρουσίασε τα ευρήματά της στη συνάντηση της Βρετανικής Καρδιολογικής Εταιρείας στο Μάντσεστερ νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα.
Το πλασέμπο αποτελεί μια «ψεύτικη» θεραπεία — μια ουσία χωρίς δραστικό συστατικό, όπως ένα χάπι ζάχαρης ή μια ένεση φυσιολογικού ορού. Δείχνει όμως να μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα πόνου, ημικρανίας, νόσου του Πάρκινσον, κατάθλιψης, άγχους και πολλών άλλων διαταραχών. Ο τρόπος με τον οποίο χορηγείται ένα πλασέμπο επηρεάζει την αποτελεσματικότητά του, όπως και το χρώμα, το σχήμα και η τιμή του. Τα ακριβά πλασέμπο φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά.
Είναι προφανές ότι οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις μας μπορούν να παίξουν τεράστιο ρόλο στην υγεία και την ευεξία μας. Αυτό που δεν είναι τόσο σαφές είναι πως ακριβώς συμβαίνει αυτό. Οι επιστήμονες έχουν κάνει κάποια πρόοδο — υπάρχουν ενδείξεις ότι μια σειρά από χημικές ουσίες του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων των ενδογενών οπιοειδών του σώματος, εμπλέκονται τόσο στο φαινόμενο του πλασέμπο όσο και στο νοσέμπο, ωστόσο οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι.
Εν τω μεταξύ, οι ερευνητές δουλεύουν σε τρόπους να αξιοποιήσουν τη δύναμη της θετικής σκέψης. Υπάρχουν μακροχρόνιες συζητήσεις για το κατά πόσο είναι ηθικό ένας γιατρός να “παραπλανεί” τους ασθενείς του για να τους κάνει να νιώσουν καλύτερα. Μια πιο ηθική προσέγγιση θα μπορούσε να είναι η προσπάθεια να ενισχυθεί η ελπίδα στους ασθενείς. Όχι με το να υπερβάλλουν για τα πιθανά οφέλη ενός φαρμάκου ή να «ζαχαρώσουν» μια πρόγνωση, αλλά ίσως βοηθώντας τους να εργαστούν πάνω στους στόχους τους, στην αίσθηση της αυτονομίας (agency) και στη γενικότερη στάση τους απέναντι στη ζωή.
Κάποιες πρώιμες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Η Λόρι ΜακΛουθ από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και οι συνεργάτες της βρήκαν ότι μια σειρά συζητήσεων γύρω από τις αξίες, τους στόχους και τις στρατηγικές για την επίτευξή τους βελτίωσε το αίσθημα της ελπίδας σε ασθενείς που έπαιρναν θεραπεία σχετιζόμενη με καρκίνο του πνεύμονα σε προχωρημένο στάδιο.
Αυτές οι μέθοδοι μπορούν να είναι χρήσιμες για όλους μας, ακόμα και εκτός κλινικών πλαισίων. Ο Μοντάσεμ τονίζει πως είναι σημαντικό να έχουμε προσωπικούς στόχους, μαζί με ένα σχέδιο για να τους πετύχουμε. Οι δικοί του στόχοι επικεντρώνονται στην προώθηση της έρευνάς του, στη βοήθεια των ασθενών και στο να περνάει χρόνο με την οικογένειά του. «Οι υλιστικοί στόχοι δεν είναι τόσο ωφέλιμοι για την ευεξία σου. Τη στιγμή που εγκαταλείπουμε τους στόχους μας, αρχίζουμε να βυθιζόμαστε στην απελπισία».
*Με στοιχεία από το Technology Review.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
H σύνδεση μεταξύ νου και σώματος είναι κάτι που σημειώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια. Νέα δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι οι άνθρωποι με καρδιακές παθήσεις έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν είναι γεμάτοι αισιοδοξία. Αντίθετα, η απελπισία συνδέεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο θανάτου.
Τα ευρήματα βασίζονται σε δεκαετίες συναρπαστικής έρευνας γύρω από το φαινόμενο του πλασέμπο. Οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες μας για ένα φάρμακο (ή μια ψεύτικη θεραπεία) μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργεί. Το φαινόμενο νοσέμπο, είναι εξίσου ισχυρός παράγοντας — κι αφορά την αρνητική σκέψη που έχει συνδεθεί με πραγματικά συμπτώματα.
Οι ερευνητές προσπαθούν ακόμη να κατανοήσουν τη σύνδεση μεταξύ σώματος και νου και πως οι σκέψεις μας μπορούν να επηρεάσουν τη φυσιολογία μας. Εν τω μεταξύ, πολλοί αναπτύσσουν τρόπους να αξιοποιήσουν αυτή τη σχέση μέσα σε νοσοκομειακά περιβάλλοντα. Είναι λοιπόν δυνατόν ένας γιατρός να «συνταγογραφήσει» ελπίδα;
Ο Αλεξάντερ Μοντάσεμ, λέκτορας ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, προσπαθεί να βρει απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Με τη βοήθεια των συνεργατών του επικεντρώθηκαν σε ασθενείς με καρδιαγγειακές παθήσεις. Η ομάδα ανασκόπησε όλες τις δημοσιευμένες έρευνες που εξετάζουν τη σχέση ανάμεσα στην ελπίδα και τα αποτελέσματα της καρδιακής υγείας σε αυτούς τους ασθενείς. Η ελπίδα είναι ένα αρκετά δύσκολο φαινόμενο να οριστεί ακριβώς, αλλά οι μελέτες αυτές χρησιμοποιούν ερωτηματολόγια για να το πετύχουν. Σε ένα δημοφιλές ερωτηματολόγιο, η ελπίδα ορίζεται ως «μια θετική κινητήρια κατάσταση», που βασίζεται στην αίσθηση της ικανότητας (agency) και σε σχέδια για την επίτευξη προσωπικών στόχων.
Η ομάδα του Μοντάσεμ εντόπισε 12 μελέτες που πληρούσαν τα κριτήρια, συνολικά με πάνω από 5.000 άτομα. Το υψηλό αίσθημα ελπίδας συνδέεται με καλύτερα αποτελέσματα υγείας: λιγότερη στηθάγχη, λιγότερη κόπωση μετά από εγκεφαλικό, υψηλότερη ποιότητα ζωής και χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου. Η ομάδα παρουσίασε τα ευρήματά της στη συνάντηση της Βρετανικής Καρδιολογικής Εταιρείας στο Μάντσεστερ νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα.
Το πλασέμπο αποτελεί μια «ψεύτικη» θεραπεία — μια ουσία χωρίς δραστικό συστατικό, όπως ένα χάπι ζάχαρης ή μια ένεση φυσιολογικού ορού. Δείχνει όμως να μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα πόνου, ημικρανίας, νόσου του Πάρκινσον, κατάθλιψης, άγχους και πολλών άλλων διαταραχών. Ο τρόπος με τον οποίο χορηγείται ένα πλασέμπο επηρεάζει την αποτελεσματικότητά του, όπως και το χρώμα, το σχήμα και η τιμή του. Τα ακριβά πλασέμπο φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά.
Είναι προφανές ότι οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις μας μπορούν να παίξουν τεράστιο ρόλο στην υγεία και την ευεξία μας. Αυτό που δεν είναι τόσο σαφές είναι πως ακριβώς συμβαίνει αυτό. Οι επιστήμονες έχουν κάνει κάποια πρόοδο — υπάρχουν ενδείξεις ότι μια σειρά από χημικές ουσίες του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένων των ενδογενών οπιοειδών του σώματος, εμπλέκονται τόσο στο φαινόμενο του πλασέμπο όσο και στο νοσέμπο, ωστόσο οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι.
Εν τω μεταξύ, οι ερευνητές δουλεύουν σε τρόπους να αξιοποιήσουν τη δύναμη της θετικής σκέψης. Υπάρχουν μακροχρόνιες συζητήσεις για το κατά πόσο είναι ηθικό ένας γιατρός να “παραπλανεί” τους ασθενείς του για να τους κάνει να νιώσουν καλύτερα. Μια πιο ηθική προσέγγιση θα μπορούσε να είναι η προσπάθεια να ενισχυθεί η ελπίδα στους ασθενείς. Όχι με το να υπερβάλλουν για τα πιθανά οφέλη ενός φαρμάκου ή να «ζαχαρώσουν» μια πρόγνωση, αλλά ίσως βοηθώντας τους να εργαστούν πάνω στους στόχους τους, στην αίσθηση της αυτονομίας (agency) και στη γενικότερη στάση τους απέναντι στη ζωή.
Κάποιες πρώιμες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Η Λόρι ΜακΛουθ από το Πανεπιστήμιο του Κεντάκι και οι συνεργάτες της βρήκαν ότι μια σειρά συζητήσεων γύρω από τις αξίες, τους στόχους και τις στρατηγικές για την επίτευξή τους βελτίωσε το αίσθημα της ελπίδας σε ασθενείς που έπαιρναν θεραπεία σχετιζόμενη με καρκίνο του πνεύμονα σε προχωρημένο στάδιο.
Αυτές οι μέθοδοι μπορούν να είναι χρήσιμες για όλους μας, ακόμα και εκτός κλινικών πλαισίων. Ο Μοντάσεμ τονίζει πως είναι σημαντικό να έχουμε προσωπικούς στόχους, μαζί με ένα σχέδιο για να τους πετύχουμε. Οι δικοί του στόχοι επικεντρώνονται στην προώθηση της έρευνάς του, στη βοήθεια των ασθενών και στο να περνάει χρόνο με την οικογένειά του. «Οι υλιστικοί στόχοι δεν είναι τόσο ωφέλιμοι για την ευεξία σου. Τη στιγμή που εγκαταλείπουμε τους στόχους μας, αρχίζουμε να βυθιζόμαστε στην απελπισία».
*Με στοιχεία από το Technology Review.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
