Σε όλες τις γλώσσες συναντούμε λέξεις με βαρύνουσα σημασία που σημαδεύουν την ιστορία ενός λαού. Για τη Φινλανδία μία από αυτές τις λέξεις είναι το sisu. Δε μεταφράζεται εύκολα. Είναι το πείσμα, είναι η ήσυχη επιμονή να συνεχίζεις ακόμη κι όταν όλα δείχνουν χαμένα. Είναι η πεποίθηση ότι η ψυχή μπορεί να προχωρήσει εκεί όπου το σώμα σταματά. Στην καρδιά της βόρειας Ευρώπης ανάμεσα στα δάση και στις παγωμένες λίμνες, οι Φινλανδοί έμαθαν να επιβιώνουν χάρη στην αντοχή τους. Αυτή η αντοχή (ψυχική, πνευματική, συλλογική) είναι που σήμερα μοιάζει να λείπει από την υπόλοιπη ήπειρο.
Η Ευρώπη κουρασμένη από κρίσεις, παγιδευμένη ανάμεσα σε υπερδυνάμεις, φοβισμένη από πόλεμο, από φτώχεια, από πολιτική αστάθεια, χρειάζεται κάτι περισσότερο από ρεαλισμό ή τεχνοκρατία. Χρειάζεται να αναζητήσει τις φιλοσοφικές της ρίζες, τη βαθιά πίστη ότι όσα χτίστηκαν μπορούν να αντέξουν κι αυτή η πίστη, αυτή η γαλήνια αποφασιστικότητα, έχει όνομα: sisu.
Η φινλανδική ιστορία είναι μια αφήγηση αντοχής. Ένα μικρό έθνος ανάμεσα σε δύο αυτοκρατορίες πρώτα υπό τη Σουηδία, έπειτα υπό τη Ρωσία που βρήκε τον τρόπο να κρατήσει την ψυχή του άθικτη. Το 1917 μέσα από τα ερείπια των πολέμων απέκτησε την πολυπόθητη ανεξαρτησία. Όπως λέει ο σημερινός πρόεδρος της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ: «Η φινλανδική αντίδραση είναι να μην πανικοβαλλόμαστε. Να δρούμε όταν χρειάζεται». Μια φράση που περικλείει ολόκληρη τη σοφία του sisu: δράση χωρίς υστερία, αποφασιστικότητα χωρίς θόρυβο.
Αν αναζητήσεις τη ρίζα αυτής της στάσης, θα τη βρεις στην παιδεία. Στη Φινλανδία το παιδί μαθαίνει από νωρίς να εμπιστεύεται τον εαυτό του και την κοινωνία του. Πηγαίνει στο σχολείο μόνο του, περπατάει, ποδηλατεί, γνωρίζει τον τόπο του. Μαθαίνει τι σημαίνει “ασφαλής κοινωνία” βιωματικά.
Η ψυχολογική ανθεκτικότητα δεν είναι αφηρημένη ιδέα. Είναι το δικαίωμα ή αν θέλετε η υποχρέωση να κρατάς τον πολιτισμό σου ζωντανό, γιατί αυτός είναι η πρώτη γραμμή της άμυνας. Η Ευρώπη από την άλλη, έχει ξεχάσει αυτή τη συλλογική πειθαρχία. Μοιάζει συχνά εγκλωβισμένη στη δική της άνεση. Οι κοινωνίες της είναι γερασμένες, κουρασμένες από διαρκείς κρίσεις, τα νεότερα στρώματα ζουν μέσα σε έναν κυκεώνα πληροφορίας και φόβου, όπου όλα είναι επείγοντα και τίποτα δεν είναι βαθύ.
Η ήπειρος που γέννησε τον Διαφωτισμό και τη Δημοκρατία μοιάζει τώρα να ψάχνει τον λόγο για να πιστέψει ξανά στον εαυτό της. Το sisu μας θυμίζει ότι η δύναμη βρίσκεται στην αντοχή. Ότι η ελευθερία δεν είναι αυτονόητη, αλλά κάτι που χρειάζεται συμμετοχή και κόπο. Αυτός ο τρόπος ζωής είναι το χαμόγελο μέσα στη χιονοθύελλα, η σιωπηλή πίστη ότι θα βγει ήλιος ξανά. Μπορούμε να το συνοψίσουμε σε τρεις λέξεις ελπίδα, αποδοχή, αξιοπρέπεια.
Το sisu δεν είναι φινλανδική ιδιομορφία. Είναι μια παγκόσμια υπενθύμιση:
ότι ο άνθρωπος, ακόμη και μέσα στο σκοτάδι, μπορεί να βρει μέσα του έναν σπινθήρα φωτός που δε σβήνει ποτέ κι αν η Ευρώπη θέλει να σωθεί, δε χρειάζεται νέες θεωρίες, χρειάζεται να θυμηθεί αυτή τη φλόγα. Την απλή, γαλήνια, επίμονη φλόγα του sisu.
*Mε στοιχεία από το Economist
