Μία ιδιάζουσα κατάσταση απλώνεται παντού γύρω μας. Δεν είναι η ηρεμία της σκέψης, αλλά το βάρος της καθυστέρησης. Ο κόσμος του 2025 δείχνει πιο γρήγορος από ποτέ και ταυτόχρονα πιο στάσιμος. Οι αποφάσεις αναβάλλονται, οι στόχοι μετατίθενται, οι προθέσεις λιμνάζουν. Στην προσωπική ζωή, στη δουλειά, ακόμα και στις συλλογικές μας επιλογές μοιάζουμε εγκλωβισμένοι σε ένα αέναο ίσως … που πάει πιο μετά. Ζούμε σε μια εποχή όπου όλοι τρέχουν, αλλά ελάχιστοι κινούνται πραγματικά. 

Η αναποφασιστικότητα και η αναβλητικότητα έχουν γίνει οι νέες παθήσεις της καθημερινότητας. Δεν μιλάμε πλέον για μια απλή τεμπελιά ή έλλειψη κινήτρου, μιλάμε για ένα ψυχολογικό φαινόμενο που αντικατοπτρίζει τον ίδιο τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Ο άνθρωπος του 2025 δεν φοβάται να προσπαθήσει, φοβάται να διαλέξει. Κάθε επιλογή μοιάζει τελεσίδικη, κάθε πιθανότητα φαντάζει απώλεια. 

Η ψυχολογία εδώ έχει πολλά να πει. Οι έρευνες δείχνουν ότι η αναποφασιστικότητα σχετίζεται άμεσα με το άγχος, την τελειομανία και τον φόβο της αποτυχίας. Σε μια κοινωνία που κάθε λάθος μοιάζει με καταδίκη κυριαρχεί το ερώτημα: «Αν επιλέξω λάθος, ποιος θα είμαι μετά;» Ο ψυχολόγος Barry Schwartz το ονόμασε «παράδοξο της επιλογής»: όσο περισσότερες επιλογές έχουμε, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να πάρουμε μια απόφαση. 

Το 2025 ζούμε μέσα σε έναν ωκεανό επιλογών. Από το τι θα φάμε το πρωί μέχρι το πού θα εργαστούμε, με ποιον θα βγούμε, ποια καριέρα θα ακολουθήσουμε, ο κόσμος μοιάζει ανοιχτός, προσβάσιμος, γεμάτος δυνατότητες και όμως αυτή η αφθονία δεν μας ελευθερώνει, μας πνίγει. Η πληθώρα των “ίσως” μετατρέπεται σε ένα ψυχολογικό λαβύρινθο, όπου η υπερπληροφόρηση, η τεχνητή νοημοσύνη, οι αλγόριθμοι και οι συνεχείς ειδοποιήσεις καταναλώνουν το πιο πολύτιμο ανθρώπινο αγαθό: τη συγκέντρωση. 

Στην πραγματικότητα η αναβλητικότητα είναι μια μορφή αυτοπροστασίας. Ο εγκέφαλος, όταν έρχεται αντιμέτωπος με κάτι που προκαλεί άγχος (μια δύσκολη απόφαση, ένα σημαντικό έργο) ενεργοποιεί μηχανισμούς αποφυγής. Η αναβλητικότητα δεν είναι έλλειψη βούλησης, είναι ένας τρόπος να αποφύγουμε τον πόνο της πιθανής αποτυχίας. Ο αναβλητικός άνθρωπος δε λέει «δεν θέλω να το κάνω», αλλά «δεν θέλω να αποτύχω κάνοντάς το». 

Το φαινόμενο εντείνεται από τη φύση της σύγχρονης εργασίας και επικοινωνίας. Η εξ αποστάσεως εργασία, η συνεχής συνδεσιμότητα και η απουσία σταθερών ορίων μεταξύ προσωπικού και επαγγελματικού χρόνου διαλύουν κάθε αίσθηση προτεραιότητας. Όλα μοιάζουν εξίσου σημαντικά. Η ψηφιακή ζωή μας κάνει να αισθανόμαστε διαρκώς απασχολημένοι, αλλά σπάνια αποτελεσματικοί. Στην πραγματικότητα βυθιζόμαστε σε μια “ψευδαίσθηση δραστηριότητας”, το να πατάς refresh στο email σου μοιάζει με δράση, αλλά είναι μόνο καθυστέρηση μεταμφιεσμένη σε εγρήγορση. 

Η αναποφασιστικότητα έχει και μια άλλη πιο υπαρξιακή ρίζα: την απουσία νοήματος. Όταν οι στόχοι δεν έχουν εσωτερική πυξίδα, κάθε επιλογή μοιάζει αυθαίρετη. Η φιλοσοφία το γνώριζε αυτό αιώνες πριν. Ο Κίρκεγκορ έγραφε ότι «το να επιλέγεις είναι το πιο τρομακτικό καθήκον, γιατί με κάθε επιλογή αρνείσαι χιλιάδες άλλες δυνατότητες». Στον 21ο αιώνα, η φράση του παίρνει τεχνολογική διάσταση: κάθε scroll είναι μια μικρή άρνηση, κάθε “ίσως, αργότερα” ένα βήμα προς τη στασιμότητα. 

Ο πολιτισμός του άμεσου αποτελέσματος (τα γρήγορα likes, οι επιφανειακές απαντήσεις, οι αλγόριθμοι που προβλέπουν τις επιθυμίες μας πριν καν τις διατυπώσουμε) έχει αλλοιώσει τον ρυθμό της απόφασης. Δεν προλαβαίνουμε να σκεφτούμε, προλαβαίνουμε μόνο να αντιδράσουμε και έτσι όταν έρχεται η στιγμή να επιλέξουμε κάτι που δεν χωρά στα πλαίσια της ταχύτητας (μια καριέρα, έναν σύντροφο, ένα νόημα ζωής) νιώθουμε ανίκανοι. Ο ψυχολόγος Adam Grant σημείωσε πρόσφατα ότι «ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε εποχή με τόσο πολλές δυνατότητες και τόσο μικρή βεβαιότητα». Αυτό το κενό μεταξύ δυνατοτήτων και βεβαιότητας είναι που γεννά τη σύγχρονη παράλυση. 

Υπάρχει όμως και μια πιο βαθιά, συλλογική διάσταση. Ο κόσμος του 2025 είναι γεμάτος αμφισημίες. Οι πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές μεταβολές συμβαίνουν με ρυθμό που ξεπερνά τη δυνατότητα προσαρμογής μας. Η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική αβεβαιότητα, η κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Όλα αυτά τροφοδοτούν ένα “λανθάνον” άγχος: ότι δεν ελέγχουμε πια τίποτα και όταν η αίσθηση ελέγχου χάνεται, η απόφαση μοιάζει απειλή, όχι ευκαιρία. 

Ο εγκέφαλος, μπροστά στο χάος επιστρέφει στα βασικά ένστικτα: αποφυγή, καθυστέρηση, επιβίωση και έτσι γεννιέται μια νέα κατηγορία ανθρώπου: ο “αναποφάσιστος ρεαλιστής”. Κάποιος που βλέπει τα πάντα καθαρά, αλλά δεν κινείται. Που ξέρει τι πρέπει να κάνει, αλλά δεν τολμά, γιατί το “μετά” είναι πιο ασφαλές από το “τώρα”. 

Η ψυχοθεραπεία προτείνει λύσεις μικρές, αλλά ουσιαστικές. Η απόφαση δεν είναι θέμα λογικής, αλλά πράξης. Το να διαλέγεις σημαίνει να αποδέχεσαι την αβεβαιότητα. Το να δρας σημαίνει να συγχωρείς τον εαυτό σου για ό,τι δεν πρόλαβες. Ο άνθρωπος που περιμένει την ιδανική στιγμή δεν θα τη βρει ποτέ, γιατί η ίδια η αναμονή τον κρατά εγκλωβισμένο στο παρελθόν. 

Ο κόσμος του 2025 δεν χρειάζεται περισσότερη ταχύτητα. Ας σταματήσουμε να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει πάντα χρόνος και να θυμηθούμε πως η απόφαση ακόμα και η πιο μικρή είναι κομμάτι του τρόπου ζωής μας. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.