Κάποτε μιλούσαμε με λέξεις. Με προτάσεις που είχαν αρχή, μέση και τέλος, με σημεία στίξης που ήξεραν τη θέση τους και με εκφράσεις που, αν μη τι άλλο, σήμαιναν αυτό που έλεγαν. Σήμερα, μιλάμε με σχήματα, εικόνες και μικρά, πολύχρωμα σύμβολα που προσπαθούν να μεταφράσουν συναισθήματα σε pixels. Το πρόβλημα είναι πως κάθε γενιά τα διαβάζει αλλιώς. Για τους νεότερους, κάθε εικονίδιο, κάθε «χαμόγελο» ή «δάκρυ», είναι μια ειρωνική πινελιά με διπλό, τριπλό ή και καθόλου νόημα. Για τους μεγαλύτερους, είναι απλώς… χαριτωμένα. Κι εκεί αρχίζουν όλα τα δράματα.
Η Gen Z έχει καταφέρει να μιλά χωρίς να μιλά, να γελά χωρίς να γελά και να εκφράζεται μέσα από ένα σύστημα κώδικα που απαιτεί πολιτισμικό διαβατήριο για να το αποκρυπτογραφήσεις. Αν ο Μπαμπινιώτης είχε TikTok, θα είχε παραιτηθεί. Η γλώσσα αλλάζει, αλλά η ταχύτητα με την οποία η Gen Z την αναπλάθει μοιάζει με πείραμα γλωσσολογικής επιτάχυνσης. Κάθε νέο meme γεννά μια λέξη, κάθε τάση στο διαδίκτυο αλλάζει το νόημα μιας φράσης, και τα σύμβολα που κάποτε δήλωναν αθωότητα τώρα κουβαλούν μια ολόκληρη κοσμοθεωρία.
Το τέλος της ειλικρίνειας όπως την ξέραμε
Η ειρωνεία δεν είναι πια απλώς χιούμορ, είναι τρόπος επιβίωσης. Για τη Gen Z, η ειλικρίνεια συχνά θεωρείται αφέλεια. Αν πεις «είμαι χάλια», είναι υπερβολικά δραματικό. Αν πεις «είμαι καλά», δεν σε πιστεύει κανείς. Έτσι, επινοήθηκε ένας νέος τρόπος έκφρασης με το να λες το αντίθετο απ’ ό,τι νιώθεις, με ύφος που μόνο όσοι ξέρουν μπορούν να καταλάβουν. Μια ειρωνία που λειτουργεί σαν μυστική χειραψία ανάμεσα στους μυημένους.
Η παλιότερη γενιά είχε το «χαμόγελο» ως ένδειξη ευγένειας. Η Gen Z έχει το «χαμόγελο» ως ένδειξη εξάντλησης. Οι παλιότεροι έβαζαν μια καρδιά για να δείξουν στοργή. Οι νεότεροι τη βάζουν για να πουν «εντάξει, μην με πιέζεις». Είναι σαν να προσπαθείς να μιλήσεις σε κάποιον που αλλάζει τη σημασία των λέξεων κάθε εβδομάδα.
Ο νέος κανόνας 7-38-55
Ο παλιός ψυχολογικός κανόνας έλεγε ότι το 7% της επικοινωνίας είναι λεκτικό, το 38% είναι ο τόνος και το 55% είναι η γλώσσα του σώματος. Στην εποχή της Gen Z, ο κανόνας έχει μεταλλαχθεί: 7% είναι το κείμενο, 38% είναι ο υπαινιγμός, και 55% είναι η ειρωνεία. Οι συνομιλίες πλέον μοιάζουν με παρτίδες σκακιού, όπου κάθε φράση κρύβει υπονοούμενα και οι λέξεις είναι απλώς πιόνια.
Αν απαντήσεις πολύ σοβαρά, είσαι «εκτός φάσης». Αν κάνεις υπερβολικά αστείο, είσαι «cringe». Αν μείνεις σιωπηλός, θεωρείσαι αμήχανος. Ο ψηφιακός κόσμος της Gen Z είναι ένα διαρκές παιχνίδι ισορροπίας ανάμεσα στο «δεν με νοιάζει» και στο «με νοιάζει πάρα πολύ, αλλά δεν πρέπει να το δείξω».
Οι μεγαλύτεροι χαμένοι στη μετάφραση
Οι μεγαλύτερες γενιές, προσπαθώντας να φανούν σύγχρονες, μπαίνουν συχνά σε αυτό το γλωσσικό ναρκοπέδιο με αυτοπεποίθηση, και συνήθως βγαίνουν τραυματισμένες. Ένα απλό μήνυμα καλοσύνης μπορεί να διαβαστεί ως ειρωνεία. Ένα αστείο ως προσβολή. Ένα «εντάξει» ως το τέλος ενός φλερτ. Κι ενώ οι millennials κάποτε κατηγορούνταν για υπερβολική ευαισθησία, η Gen Z τους ξεπερνά. Δεν θυμώνει ανοιχτά, απλώς σε «διαγράφει» με μια λέξη, με ένα σύμβολο, ή με απόλυτη σιωπή.
Η ειρωνεία της Gen Z δεν είναι πάντα ψυχρή, πολλές φορές είναι ένας τρόπος να εκφράσεις τρυφερότητα χωρίς να εκτεθείς. Ένα αστείο για να κρύψεις τη συγκίνηση, μια υπερβολή για να αποφύγεις τη σοβαρότητα. Είναι σαν να ζεις σε κοινωνία όπου η ειλικρίνεια θεωρείται ξεπερασμένη τεχνολογία.
Κάπου ανάμεσα στις φράσεις «όλα τέλεια» και «δεν έγινε και τίποτα», κρύβεται μια γενιά που έχει μάθει να γελάει με τα πάντα, γιατί φοβάται πως αν σταματήσει, θα αρχίσει να μιλάει στ’ αλήθεια. Και το να μιλήσεις στ’ αλήθεια στο ίντερνετ είναι επικίνδυνο, μπορεί να σε παρεξηγήσουν, να σε κοροϊδέψουν ή, χειρότερα, να σε πάρουν στα σοβαρά.
Παρά τα όλα αυτά, υπάρχει κάτι δημιουργικό στη γλώσσα της Gen Z. Είναι ζωντανή, εξελισσόμενη, γεμάτη φαντασία. Κάθε νέο συμφραζόμενο δημιουργεί νέους τρόπους να πεις «νιώθω», χωρίς να το πεις ευθέως. Είναι ένα παιχνίδι αναφορών, σαρκασμού και αυτογνωσίας που απαιτεί οξυδέρκεια. Αν το σκεφτεί κανείς, αυτή η ειρωνική επικοινωνία δεν είναι έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι η επόμενη της μορφή.
Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τι εννοεί ο άλλος, χωρίς να το γράψει, είναι από μόνη της δείγμα ενσυναίσθησης. Ίσως, λοιπόν, η Gen Z να μην είναι τόσο κυνική όσο φαίνεται, ίσως απλώς να έχει βρει πιο δημιουργικούς τρόπους να προστατεύει τα συναισθήματά της.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Κάποτε μιλούσαμε με λέξεις. Με προτάσεις που είχαν αρχή, μέση και τέλος, με σημεία στίξης που ήξεραν τη θέση τους και με εκφράσεις που, αν μη τι άλλο, σήμαιναν αυτό που έλεγαν. Σήμερα, μιλάμε με σχήματα, εικόνες και μικρά, πολύχρωμα σύμβολα που προσπαθούν να μεταφράσουν συναισθήματα σε pixels. Το πρόβλημα είναι πως κάθε γενιά τα διαβάζει αλλιώς. Για τους νεότερους, κάθε εικονίδιο, κάθε «χαμόγελο» ή «δάκρυ», είναι μια ειρωνική πινελιά με διπλό, τριπλό ή και καθόλου νόημα. Για τους μεγαλύτερους, είναι απλώς… χαριτωμένα. Κι εκεί αρχίζουν όλα τα δράματα.
Η Gen Z έχει καταφέρει να μιλά χωρίς να μιλά, να γελά χωρίς να γελά και να εκφράζεται μέσα από ένα σύστημα κώδικα που απαιτεί πολιτισμικό διαβατήριο για να το αποκρυπτογραφήσεις. Αν ο Μπαμπινιώτης είχε TikTok, θα είχε παραιτηθεί. Η γλώσσα αλλάζει, αλλά η ταχύτητα με την οποία η Gen Z την αναπλάθει μοιάζει με πείραμα γλωσσολογικής επιτάχυνσης. Κάθε νέο meme γεννά μια λέξη, κάθε τάση στο διαδίκτυο αλλάζει το νόημα μιας φράσης, και τα σύμβολα που κάποτε δήλωναν αθωότητα τώρα κουβαλούν μια ολόκληρη κοσμοθεωρία.
Το τέλος της ειλικρίνειας όπως την ξέραμε
Η ειρωνεία δεν είναι πια απλώς χιούμορ, είναι τρόπος επιβίωσης. Για τη Gen Z, η ειλικρίνεια συχνά θεωρείται αφέλεια. Αν πεις «είμαι χάλια», είναι υπερβολικά δραματικό. Αν πεις «είμαι καλά», δεν σε πιστεύει κανείς. Έτσι, επινοήθηκε ένας νέος τρόπος έκφρασης με το να λες το αντίθετο απ’ ό,τι νιώθεις, με ύφος που μόνο όσοι ξέρουν μπορούν να καταλάβουν. Μια ειρωνία που λειτουργεί σαν μυστική χειραψία ανάμεσα στους μυημένους.
Η παλιότερη γενιά είχε το «χαμόγελο» ως ένδειξη ευγένειας. Η Gen Z έχει το «χαμόγελο» ως ένδειξη εξάντλησης. Οι παλιότεροι έβαζαν μια καρδιά για να δείξουν στοργή. Οι νεότεροι τη βάζουν για να πουν «εντάξει, μην με πιέζεις». Είναι σαν να προσπαθείς να μιλήσεις σε κάποιον που αλλάζει τη σημασία των λέξεων κάθε εβδομάδα.
Ο νέος κανόνας 7-38-55
Ο παλιός ψυχολογικός κανόνας έλεγε ότι το 7% της επικοινωνίας είναι λεκτικό, το 38% είναι ο τόνος και το 55% είναι η γλώσσα του σώματος. Στην εποχή της Gen Z, ο κανόνας έχει μεταλλαχθεί: 7% είναι το κείμενο, 38% είναι ο υπαινιγμός, και 55% είναι η ειρωνεία. Οι συνομιλίες πλέον μοιάζουν με παρτίδες σκακιού, όπου κάθε φράση κρύβει υπονοούμενα και οι λέξεις είναι απλώς πιόνια.
Αν απαντήσεις πολύ σοβαρά, είσαι «εκτός φάσης». Αν κάνεις υπερβολικά αστείο, είσαι «cringe». Αν μείνεις σιωπηλός, θεωρείσαι αμήχανος. Ο ψηφιακός κόσμος της Gen Z είναι ένα διαρκές παιχνίδι ισορροπίας ανάμεσα στο «δεν με νοιάζει» και στο «με νοιάζει πάρα πολύ, αλλά δεν πρέπει να το δείξω».
Οι μεγαλύτεροι χαμένοι στη μετάφραση
Οι μεγαλύτερες γενιές, προσπαθώντας να φανούν σύγχρονες, μπαίνουν συχνά σε αυτό το γλωσσικό ναρκοπέδιο με αυτοπεποίθηση, και συνήθως βγαίνουν τραυματισμένες. Ένα απλό μήνυμα καλοσύνης μπορεί να διαβαστεί ως ειρωνεία. Ένα αστείο ως προσβολή. Ένα «εντάξει» ως το τέλος ενός φλερτ. Κι ενώ οι millennials κάποτε κατηγορούνταν για υπερβολική ευαισθησία, η Gen Z τους ξεπερνά. Δεν θυμώνει ανοιχτά, απλώς σε «διαγράφει» με μια λέξη, με ένα σύμβολο, ή με απόλυτη σιωπή.
Η ειρωνεία της Gen Z δεν είναι πάντα ψυχρή, πολλές φορές είναι ένας τρόπος να εκφράσεις τρυφερότητα χωρίς να εκτεθείς. Ένα αστείο για να κρύψεις τη συγκίνηση, μια υπερβολή για να αποφύγεις τη σοβαρότητα. Είναι σαν να ζεις σε κοινωνία όπου η ειλικρίνεια θεωρείται ξεπερασμένη τεχνολογία.
Κάπου ανάμεσα στις φράσεις «όλα τέλεια» και «δεν έγινε και τίποτα», κρύβεται μια γενιά που έχει μάθει να γελάει με τα πάντα, γιατί φοβάται πως αν σταματήσει, θα αρχίσει να μιλάει στ’ αλήθεια. Και το να μιλήσεις στ’ αλήθεια στο ίντερνετ είναι επικίνδυνο, μπορεί να σε παρεξηγήσουν, να σε κοροϊδέψουν ή, χειρότερα, να σε πάρουν στα σοβαρά.
Παρά τα όλα αυτά, υπάρχει κάτι δημιουργικό στη γλώσσα της Gen Z. Είναι ζωντανή, εξελισσόμενη, γεμάτη φαντασία. Κάθε νέο συμφραζόμενο δημιουργεί νέους τρόπους να πεις «νιώθω», χωρίς να το πεις ευθέως. Είναι ένα παιχνίδι αναφορών, σαρκασμού και αυτογνωσίας που απαιτεί οξυδέρκεια. Αν το σκεφτεί κανείς, αυτή η ειρωνική επικοινωνία δεν είναι έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι η επόμενη της μορφή.
Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τι εννοεί ο άλλος, χωρίς να το γράψει, είναι από μόνη της δείγμα ενσυναίσθησης. Ίσως, λοιπόν, η Gen Z να μην είναι τόσο κυνική όσο φαίνεται, ίσως απλώς να έχει βρει πιο δημιουργικούς τρόπους να προστατεύει τα συναισθήματά της.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
