Ο ορισμός της επιτυχίας, μια κοινωνική επιταγή

Στο λεξικό της κοινής νεοελληνικής, ως επιτυχία ορίζεται η κατάσταση που χαρακτηρίζεται από θετικά στοιχεία ή αποτελέσματα, από αναγνώριση, ευτυχία, επαγγελματική άνοδο κτλ. Αυτός ο ορισμός ευθυγραμμίζεται με όσα μας διδάσκει η κοινωνία για την επιτυχία. Αν για παράδειγμα κάνετε μια αναζήτηση για τις πιο επιτυχημένες γυναίκες στον κόσμο, θα οδηγηθείτε σε λίστες περιοδικών σαν κι αυτές: “50 άνω των 50”: Οι πιο επιδραστικές και επιτυχημένες γυναίκες σε επενδύσεις, καινοτομία, lifestyle. Αυτές οι γυναίκες είναι ηγέτιδες -η κάθε μια στον τομέα της- που έχουν επιτύχει την προβολή με βάση είτε την επιχειρηματική επιτυχία, ή την εξωτερική εμφάνιση, τα επιτευγματα, ή τον πλούτο, το ταλέντο και τη φήμη, ή και όλα αυτά μαζί. Σε καμία περίπτωση δεν επιχειρώ να υπονομεύσω τον κόπο και τα επιτεύγματα αυτών των γυναικών, αλλά στόχος μου εδώ είναι να αναδείξω ένα μοτίβο.

Ένα μοτίβο για το πώς ορίζουμε την επιτυχία στη σύγχρονη εποχή, η οποία μετριέται πάντα με όρους οικονομικών, τίτλων και φήμης, βαθμολογίας και επιτευγμάτων. Και, αυτή η αντίληψη σε δεύτερο χρόνο παράγει «οδηγίες χρήσεις», συμβάλλοντας έτσι στην δόμηση της ανθρώπινης ταυτότητας. Δηλαδή οι άνθρωποι ορίζονται με τα κριτήρια της αγοράς, τα οποία σου υπαγορεύουν: «πήγαινε στο σχολείο -> πήγαινε στο πανεπιστήμιο -> δούλεψε σκληρά -> παντρέψου -> κάνε παιδιά -> αγόρασε ένα σπίτι -> αγόρασε ένα αυτοκίνητο -> προόδευσε -> βγες στη σύνταξη», όπως το ξένο και ξεπερασμένο για εμάς μονοπάτι της προηγούμενης γενιάς, «όργωσε τη γη με τον πατέρα σου μέχρι να πεθάνει και να την κληρονομήσεις».

Η επιταγή της επιτυχίας των social media

Αν οι κοινωνικοί αναλυτές στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης κατήγγειλαν ότι οι άνθρωποι μετατράπηκαν σε προεκτάσεις των μηχανών, οι σημερινοί τους συνάδελφοι θα έλεγαν ότι μετατραπήκαμε σε προεκτάσεις των social media. Η επιτυχία έχει οριστεί με διάφορους τρόπους κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Ωστόσο, με την άνοδο της καταναλωτικής κουλτούρας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η επιτυχία συνδέεται όλο και περισσότερο με τον υλικό πλούτο, τη φήμη και την εξωτερική εμφάνιση. Αυτός ο στρεβλός ορισμός της επιτυχίας έχει οδηγήσει σε ανταγωνισμό, ακραία εγωπάθεια, δυσαρέσκεια και δυστυχία τους ανθρώπους που δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτά τα μη ρεαλιστικά πρότυπα.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει πανταχού παρόντα στην καθημερινή μας ζωή, επηρεάζοντας αναμφίβολα τις αντιλήψεις μας για την επιτυχία. Με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram και το Facebook να προβάλλουν τα στιγμιότυπα της ζωής των ανθρώπων, είναι εύκολο να πέσουμε στην παγίδα να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με τους άλλους. Βλέπουμε influencers να ζουν έναν φαινομενικά τέλειο τρόπο ζωής φορώντας ρούχα διάσημων σχεδιαστών, κάνοντας πολυτελείς διακοπές, με ακριβά γούστα, αμάξια και φυσικά καλοσχηματισμένα σώματα. Ως εκ τούτου, συχνά εξισώνουμε τα υλικά αγαθά με την επιτυχία. Έτσι πάντα νιώθουμε λίγοι, ανεπαρκείς και φυσικά αποτυχημένοι που δεν έχουμε μια αντίστοιχη ζωή.

Επιπλέον, οι αλγόριθμοι στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης δίνουν προτεραιότητα στο περιεχόμενο που έχει μεγαλύτερη εμπλοκή (likes/ σχόλια/ κοινοποιήσεις). Με άλλα λόγια, οι αναρτήσεις που λαμβάνουν περισσότερη προσοχή προωθούνται στην κορυφή, ενώ εκείνες με λιγότερη συγκέντρωση παραμένουν κρυμμένες. Αυτό κάνει τα άτομα να επικεντρώνονται περισσότερο στη συσσώρευση likes και followers παρά στο να είναι αληθινά στον εαυτό τους ή στα πάθη τους. Αυτό το ανυπέρβλητο χάσμα λοιπόν μεταξύ της πραγματικής μας ζωής και του τι θεωρούμε επιτυχία, μας καθιστά κάτι σαν χάμστερ σε έναν τροχό που γυρίζει αέναα χωρίς παύση, καθώς δεν μπορούμε από πουθενά να αντλήσουμε ικανοποίηση. Πάντα θα βρίσκεται κάποιος πιο πλούσιος από εμάς, που θα έχει πιο όμορφο/η σύντροφο, καλύτερη δουλειά, πιο χαριτωμένα παιδιά, πιο ψηλούς βαθμούς στο σχολείο, πιο ακριβό αμάξι, ωραιότερα ρούχα, πιο γυμνασμένο σώμα και μεγαλύτερο σπίτι από το δικό μας.

Κοινωνία της επίδοσης

Είναι αυτό ακριβώς που περιγράφει ο Νοτιοκορεάτης στοχαστής Μπιούνγκ-Τσουλ Χαν στο βιβλίο του “Κοινωνία της Κόπωσης”, ότι διανύουμε την κοινωνία «της επίδοσης», η οποία όπως μας λέει, βασίζεται στον αυτοεξαναγκασμό. Αυτό κατά τον ίδιο συμβαίνει επειδή η αυτοεκμετάλλευση είναι πολύ αποτελεσματικότερη σε σχέση με την εκμετάλλευση από τρίτους: στην κοινωνία της επίδοσης δε σε εξαναγκάζει κάποιος να εργάζεσαι μέχρι εξάντλησης, αλλά μόνος σου εξαναγκάζεις τον εαυτό σου. Αν η «πειθαρχική κοινωνία» παρήγε εγκληματίες, η «επιδοσιακή» κοινωνία, όπως λέει ο ίδιος, παράγει ανθρώπους εξαντλημένους και καταθλιπτικούς.

Στην κοινωνία της «επίδοσης» είμαστε οι τύραννοι του εαυτού μας

Κατά τα λεγόμενά του: «Στη σύγχρονη εποχή, παρά το γεγονός ότι οι αληθινές αλυσίδες έχουν εκλείψει, παρατηρούμε να δημιουργείται ένας νέος τύπος σκλάβων. Είναι ο άνθρωπος που υποβάλλει τον εαυτό του σε εθελοντική εξάντληση». Ο Χαν εκθέτει τους λόγους αυτής της αφύσικης συμπεριφοράς και εξηγεί με ποιον τρόπο οι κοινωνίες μας έχουν πέσει θύματα της κατάχρησης μιας και μόνο έννοιας: της «θετικότητας». Η έννοια αυτή, υποβοηθούμενη από την ψευδαίσθηση της «ελευθερίας επιλογής», παράγει κουρασμένους, αποτυχημένους και καταθλιπτικούς ανθρώπους.

«Yes we can, yes, yeees»: Είμαστε θύματα της έννοιας της θετικότητας

Συγκεκριμένα, οι σημερινές κοινωνίες στις οποίες ζούμε χαρακτηρίζονται από εμμονή προς τις επιδόσεις μας. Σε αντίθεση με τη νεωτερική κοινωνία, που συγκροτήθηκε πάνω σε ένα πυκνό πλέγμα άρνησης, περιορισμών και απαγορεύσεων, η μετανεωτερική κοινωνία είναι η κατ’ εξοχήν κοινωνία της κατάφασης και της θετικότητας. Αν τη νεωτερική κοινωνία χαρακτήριζε το ρήμα «πρέπει», τη μετανεωτερική τη χαρακτηρίζει το ρήμα «μπορείς». Αντίθετα με την προσταγή «μπορείς, επειδή οφείλεις» της παλιάς κοινωνίας, η νέα κοινωνία υποβάλλει το «οφείλεις, επειδή μπορείς». Και υιοθετώντας το σλόγκαν “Yes we can”, ανάγει την αυτοεκμετάλλευση σε κυρίαρχη συμπεριφορά.

Η κυρίαρχη ρητορική περί θετικής σκέψης αναπαράγει την ψευδαίσθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να επιτύχει σχεδόν τα πάντα, μπορεί ν’ αλλάξει σχεδόν τα πάντα, και επομένως είναι υπεύθυνος για οτιδήποτε του συμβαίνει. Στην κοινωνία της θετικότητας σχεδόν «απαγορεύεται» να είσαι δυστυχής. Η κοινωνία της θετικότητας περιθωριοποιεί επίσης την πλήξη και τους αργόσχολους ανθρώπους, ανάγοντας σε πρότυπο τη δράση και την πρακτική ζωή. Αυτή ακριβώς η θετικότητα είναι που μετατρέπει τις εξωτερικές υποχρεώσεις και αναγκαιότητες σε εσωτερικές ανάγκες.

Ωστόσο, γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι οι κοινωνικές επιταγές για την επιτυχία δεν μπορούν να οδηγήσουν στην ευτυχία. Πρέπει να ευθυγραμμίσουμε τον ορισμό μας με τις αξίες, τους στόχους και τα αληθινά μας πάθη. Η επιτυχία είναι πιο ουσιαστική και ολοκληρωμένη όταν οι πράξεις και οι στόχοι σας αντιπροσωπεύουν τα πιστεύω και τον αξιακό σας κώδικα.

Ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε την επιτυχία με τρόπο που να περιλαμβάνει την προσωπική ολοκλήρωση και την κοινωνική συνεισφορά. Πρέπει να εκτιμήσουμε τη δημιουργικότητα, την ενσυναίσθηση, την καλοσύνη και την οικοδόμηση της κοινότητας αντί να εστιάζουμε μόνο στα υλιστικά κέρδη ορμώμενοι από τις αξίες της αγοράς και του ανταγωνισμού. Όλοι μας έχουμε διδαχθεί έναν ορισμό της επιτυχίας, όμως πρέπει να επινοήσουμε έναν άλλον, δικό μας κατάδικό μας, αληθινό και ουσιώδη. Η προσπάθεια να επιτύχουμε τις προσδοκίες της κοινωνίας για την επιτυχία, μας καθιστά δυστυχισμένους, ηττοπαθείς, ανταγωνιστικούς, εγωπαθείς, άρρωστους και καταθλιπτικούς. Όμως οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλοι μοναδικές ψυχές, και πρέπει να χαράξουμε το δικό μας σχέδιο, το δικό μας μονοπάτι.

Πώς θα μπορούσε να μοιάζει ένας νέος ορισμός της επιτυχίας;

Σε αυτόν τον νέο ορισμό της επιτυχίας, η αποδοχή της αποτυχίας ως ουσιαστικό μέρος του ταξιδιού προς την ανάπτυξη μας, άκρως είναι σημαντική. Αντί να μετράει κανείς τον εαυτό του με αυθαίρετα πρότυπα που θέτει η κοινωνία ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα άτομα θα πρέπει να τρέφουν τις μοναδικές τους ικανότητες και τα ταλέντα, αναγνωρίζοντας παράλληλα τους τομείς στους οποίους χρειάζονται βελτίωση. Επιπλέον, αυτός ο νέος ορισμός θα ενθάρρυνε τους ανθρώπους να δίνουν προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα, φροντίζοντας την ψυχική τους υγεία μέσω διαλογισμού ενσυνειδητότητας. Οι άνθρωποι θα εκτιμούσαν επίσης την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, δηλαδή του ελεύθερου χρόνου έναντι της συνεχούς προσπάθειας για επαγγελματική ανέλιξη με κάθε κόστος.

Ο επαναπροσδιορισμός του τι εννοούμε με τον όρο «επιτυχία» θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανακούφιση από ορισμένες από τις πιέσεις που δημιουργούνται από τις μη ρεαλιστικές κοινωνικές προσδοκίες που μας κάνουν να αισθανόμαστε συνεχή πίεση, αλλά και την επαναλαμβανόμενη αίσθηση ότι όλα είναι μάταια -που μάλλον είναι, αν προσποιούμαστε ότι είμαστε κάτι που δεν είμαστε και ούτε και επιθυμούμε.

Πώς να αρχίσετε να πετύχουμε την επιτυχία σύμφωνα με τον νέο μας ορισμό

Τώρα που έχουμε επαναπροσδιορίσει την επιτυχία, ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να την κερδίζουμε με νέους τρόπους. Ακολουθούν ορισμένα βήματα που μπορείτε να κάνετε για να ξεκινήσετε:

1. Θέστε τους δικούς σας κατάδικούς σας στόχους – Αντί να στοχεύετε στους παραδοσιακούς δείκτες επιτυχίας που επιτάσσει η κοινωνία, όπως μια καλοπληρωμένη δουλειά ή ένα μεγάλο σπίτι, θέστε τους δικούς σας στόχους με βάση αυτά που πραγματικά έχουν σημασία για εσάς, το μοίρασμα, τη δημιουργικότητα, την συμμετοχή στα κοινά, την καλοσύνη της καθημερινής ζωής, τον έρωτα, την φροντίδα των αγαπημένων σου.

2. Επιτυχία δεν είναι μόνο το σύνολο όσων καταφέρνεις να γίνεις αλλά κυρίως όσων κατάφερες να ΜΗΝ γίνεις: Να είσαι περήφανος που δεν πούλησες φθηνά το τομάρι σου -που λέει και η Γώγου- για μια προαγωγή, κι ας έμεινες το «μαύρο πρόβατο της οικογένειας». Μπράβο που δεν έγινες παλιάνθρωπος, που δεν πάτησες επί πτωμάτων, που δεν έγινες μαλάκας και μικρόψυχος, που δεν έγινες φασίστας, τσιγκούνης, που δεν διέπραξες αδικίες και που κατάφερες να μην ντρέπεσαι για αυτό που είσαι. Δεν το λες και λίγο!

3. Αναζητήστε την κοινότητα, τους άλλους- Το να περιβάλλετε τον εαυτό σας με ανθρώπους με παρόμοιες αξίες και φιλοδοξίες μπορεί να σας προσφέρει υποστήριξη και έμπνευση, ενδυνάμωση, αλληλεγγύη και πάνω από όλα την αντίληψη ότι είστε μέρος του όλου. Ενώ η κοινωνικός ορισμός της επιτυχίας βασίζεται στο θεμέλιο του ανταγωνισμού, η πραγματική επιτυχία βασίζεται στο να καταφέρουμε να ζούμε σε κοινωνίες ανθρώπων, μοιράσματος, επικοινωνίας και αλληλεγγύης, σπάζοντας τον κλοιό της αλλοτρίωσης και της απομόνωσης του σύγχρονου κόσμου.

4. Γιορτάστε τις μικρές νίκες – Αναγνωρίστε την πρόοδο προς τους στόχους σας, όσο μικρές κι αν φαίνονται, ακόμα και όπως αναφέρθηκε πιο πάνω που καταφέρατε να ΜΗΝ γίνετε κάτι. Το να γιορτάζετε κάθε βήμα προς τα εμπρός θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε τα κίνητρα σε υψηλά επίπεδα. Σκεφτείτε για παράδειγμα να διοργανώσετε μια μικρή γιορτή στην ταράτσα σας με αφορμή την επιτυχία σας που «ΔΕΝ γίνατε μαλάκες», γιορτάστε την επιτυχία της αγάπης αντί μια προαγωγή – Είναι η αγάπη ένα ταξίδι από γιορτή σε γιορτή, όπως τραγουδάει και ο Αγγελάκας, άλλωστε.

5. Σημασία έχουν οι άνθρωποι – Τέλος, να θυμάσαι ότι σημασία δεν έχει αν θα καταφέρεις να πας ψηλά ή όχι. Όσο γραφικό κι αν ακούγεται, το πιο σημαντικό στη ζωή είναι οι άνθρωποι. Εκείνοι που απλόχερα σου χάρισαν τις γνώσεις τους, με αγάπη και υπομονή, εκείνος που σε έμαθε να κολυμπάς ή να κάνεις ποδήλατο. Ο άνθρωπος που μας διάβασε το πρώτο παραμύθι,ο πρώτος μπάρμαν που άκουσε τον πόνο μας, εκείνος που έγραψε το πρώτο τραγούδι που ήταν εκεί για να πιαστείς από τους στίχους του. Εκείνοι που σε στήριξαν σε κάθε τρέλα, σε κάθε «παράλογη» προσπάθεια. Ο άνθρωπος που κάνατε μαζί το πρώτο σας μεθύσι και σου κρατούσε κατόπιν τα μαλλιά καθώς ξέρναγες. Εκείνο που πραγματικά έχει αξία σε αυτή τη ζωή, δεν είναι οι επιτυχίες και οι αποτυχίες μας. Είναι οι άνθρωποι με τους οποίους τις μοιραζόμαστε.

Ο αντικατοπτρισμός μας στα μάτια τους. Η ζωή μας μέσα στις ζωές τους. Οι άνθρωποι τους οποίους μπορεί να διώξαμε ή να διώχνουμε. Οι άνθρωποι που αγωνίζονται και αυτοί σε παράλληλες πορείες, αλλά ποτέ δε κουραζόμαστε και ποτέ δε κουράζονται να μας βοηθούν και να τους βοηθάμε, όταν το έχουν και το έχουμε ανάγκη. Οι άνθρωποι που θα είναι δίπλα μας και στον πάτο και στην κορυφή – ειδικά αυτό, οι άνθρωποι που ‘ναι και στα δύο.

Να μάθεις να δέχεσαι την αγάπη – αυτό είναι σίγουρα μια τεράστια επιτυχία.

Όμως η μεγαλύτερη επιτυχία από όλες είναι τούτη εδώ: Να κλείνεις τις πληγές σου με αγάπη και όχι σπατουλάρισμα.

Εκείνο που πραγματικά έχει αξία σε αυτή τη ζωή, δεν είναι οι επιτυχίες και οι αποτυχίες μας. Είναι οι άνθρωποι με τους οποίους τις μοιραζόμαστε.

 

➸ Δείτε επίσης: Μικρή υπεράσπιση του ανθρώπινου πάθους: Τι θα έκανες αν δεν είχες ανάγκη τα χρήματα;

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News