«Γιατί, τι είναι κυρίως ο θάνατος; Ολοφάνερα το λύσιμο της ψυχής από το σώμα, η απελευθέρωση της από τα δεσμά του, η περισυλλογή στον εαυτό της», γράφει ο φιλόσοφος Πλάτων στο έργο του «Φαίδων».

Το ερώτημα αυτό, ανέκαθεν απασχολούσε τον άνθρωπο και όπως κάθε φιλοσοφικό ερώτημα που σέβεται τον εαυτό του, ξεκάθαρη απάντηση δεν μπορεί να δοθεί.

Και αν γι’ αυτή τη θεμελιώδης αναζήτηση προς την ουσία της ύπαρξης έχουν γραφτεί πολλά και ιστορικά κείμενα, για το ερώτημα πώς είναι οι τελευταίες στιγμές του ανθρώπου, πώς τις βιώνει, έχουν γίνει άλλες τόσες μελέτες και έρευνες.

Οι περισσότεροι – αυτοί δηλαδή που δεν έχουν συμφιλιωθεί με την ιδέα και την προοπτική του θανάτου – κατακλύζονται με σκέψεις που τους γεμίζουν φόβο. «Πώς θα είναι;» , «Θα φοβηθώ;» , «Όλα θα είναι σκοτεινά;» , «Θα νιώθω μοναξιά;». Πολλοί δηλώνουν πως δεν θέλουν να πεθάνουν, όχι γιατί εκτιμούν τόσο τη ζωή, όσο γιατί τρομάζουν μπροστά στο άγνωστο των τελευταίων στιγμών τους.

Η επιστήμη – που σέβεται κι αυτή τον εαυτό της, όπως η φιλοσοφία – προχωράει προς την κατεύθυνση να δώσει σχετικές απαντήσεις, χωρίς απαραίτητα να καταλήγει κάπου με σιγουριά. Ωστόσο, αυτό που γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, είναι πως ένας εγκέφαλος πριν πεθάνει «χαρίζει» έναν «άνετο» θάνατο μέσω ονείρων.

Οι αφηγήσεις εκείνων των περιστατικών, που βρέθηκαν ένα βήμα πριν η ζωή τους τελειώσει, αναφέρουν την ύπαρξη ονείρων και οραμάτων. Βέβαια, πολύ συχνά, αυτές οι εμπειρίες θανάτου, απορρίπτονται επιστημονικά ως αποτέλεσμα παραληρήματος ή παρενεργειών από φαρμακευτικές αγωγές.

Όμως, το 2014 ερευνητές του Daemen College και του Hospice Buffalo, δημοσίευσαν τη μελέτη τους στο “American Journal of Hospice & Palliative Care “, ρώτησαν 63 ασθενές που εισήχθησαν σε κλινικό ξενώνα για 18 μήνες για τα όνειρα και τα οράματα που έβλεπαν. Ουσιαστικά, πρόκειται για την πρώτη μελέτη που επικεντρώθηκε, κυρίως, στην εμπειρία του ασθενούς, διαπιστώνοντας πως τα περισσότερα όνειρα αποτελούσαν πηγή «προσωπική παρηγοριάς».

Οι συμμετέχοντες ανέφεραν πως έβλεπαν αγαπημένα τους πρόσωπα, συζύγους, φίλους, γονείς κτλ και ένιωθαν πως προετοιμάζονταν για τη «μεγάλη έξοδο».

«Αυτά τα όνειρα, επιφέρουν μια αίσθηση γαλήνης και ειρήνης. Μια αλλαγή προοπτικής ή μια αποδοχή του θανάτου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ιατρική επιστήμη θα πρέπει να αναγνωρίσει τα όνειρα και τα οράματα ως θετικό μέρος της διαδικασίας του θανάτου», έγραψε η Emma Badgery για το site του Scientific American.

Και ενώ ο άνθρωπος σε εκείνες τις στιγμές του, βρίσκεται κάπου στο «ενδιάμεσο», στη ζώνη του λυκόφωτος, ακολουθούν πιο ζωντανά όνειρα που θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν μέχρι την στιγμή του θανάτου. Η επιστήμη δείχνει ότι οι τελευταίες μας στιγμές είναι ένα νοητικό αισθητηριακό φινάλε με ρυθμούς κρεσέντο.

Αυτοί που βρέθηκαν στο χείλος του τέλους και έχουν, με κάποιον τρόπο, επιστρέψει, αναφέρουν ότι είχαν έντονα οράματα, τα οποία έχουνε ονομαστεί «επιθανάτιες εμπειρίες» (NDE). Ο φιλόσοφος και ψυχίατρος Raymond Moody, επινόησε τη φράση πριν από περίπου πενήντα χρόνια και ανακάλυψε μερικά κοινά στοιχεία των NDEs:

• Έντονο φως
• Αίσθηση αποδέσμευσης απ’ το σώμα
• Αισθήματα ασφάλειας και ζεστασιάς
• Συναντήσεις με μυστικιστικά, περίεργα, όντα

Για ανθρώπους που βρίσκονται πολύ κοντά στην θρησκεία, αυτή η εμπειρία θεωρούν πως είναι ένα καλωσόρισμα στην μεταθανάτια ζωή, και βασίζουν την θρησκευόμενη άποψη τους στα οράματα με Αγίους, την Παναγία και τον Χριστό. Φυσικά, επειδή όλα αυτά τα όνειρα και τα οράματα πηγάζουν από το ασυνείδητο, προφανώς ένας άνθρωπος που λάτρευε σε όλη του την ζωή μια «εικόνα», αυτή θα τον συντροφεύσει και στο τέλος της. Για τους υπόλοιπους ανθρώπους, αυτή η εμπειρία μπορεί να είναι ένα «όμορφο ταξίδι».

Και στην πραγματικότητα, η παρομοίωση ενός NDE με ένα «ταξίδι», είναι απολύτως λογική.

Σε μια μελέτη του 2018, δόθηκαν στους συμμετέχοντες μικρο-δόσεις του παραισθησιογόνου φαρμάκου DMT [σ.σ.  ανήκει στις τριπταμίνες, ομάδα ουσιών οι οποίες σχετίζονται με το LSD και με την ψιλοκυβίνη, στη δομή και την δράση τους] σε ελεγχόμενο περιβάλλον και στη συνέχεια του ζητήθηκε να περιγράψουν την εμπειρία τους. Οι περιγραφές τους ήταν απίστευτα παρόμοιες με τις περιγραφές που έχουν καταγραφεί για τις NED εμπειρίες.

Η DMT είναι παρούσα σε μεγάλο βαθμό στον εγκέφαλο αρκετών θηλαστικών. Το 2019, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, βρήκαν την ένωση αυτή σε διάφορες θέσεις στους εγκεφάλους αρουραίων και ανακάλυψαν επίσης νευρώνες με τα ένζυμα που απαιτούνται για την παραγωγή της. Αυτοί οι νεύρωνες, φάνηκε να παράγουν DMT σε επίπεδα συγκρίσιμα με εκείνα άλλων βασικών νευροδιαβιβαστών, όπως η ντοπαμίνη η οποία οδηγεί στην ευχαρίστηση, και η σεροτονίνη η οποία σταθεροποιεί τη διάθεση.

Στον ανθρώπινο εγκέφαλο ιστό, η DMT έχει βρεθεί σε μικρές ποσότητες, ενώ στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό [σ.σ. το διαυγές υγρό που περιβάλλει εγκέφαλο και νωτιαίο μυελό] σε μεγαλύτερες ποσότητες.Οπότε το ερώτημα που τίθεται, είναι αν είναι δυνατόν αυτή η ποσότητα DMT μπορεί να κατακλύσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο κατά τον θάνατο, προκαλώντας NDEs.

Οι ερευνητές του Μίσιγκαν, παρατήρησαν αυτό ακριβώς να συμβαίνει στους αρουραίους. Μέτρησαν τα επίπεδα DMT στον εγκέφαλό τους καθώς υπέστησαν καρδιακή ανακοπή και είδαν την ουσία να αυξάνεται έως και δέκα φορές πάνω απ’ τα βασικά επίπεδα. Αυτό ήταν αρκετό για να προκαλέσουν ψυχεδελικές επιδράσεις.

Αν μια παρόμοια αύξηση DMT συμβαίνει και στους ανθρώπους, τότε εξηγούνται τα NDEs και τα «ζωντανά» όνειρα που έρχονται όσο πλησιάζουμε στον θάνατο.

Σύμφωνα με την επιστήμονα Jimo Borjigin, μοριακή φυσιολόγο: «Κατά τη διάρκεια καταστάσεων κοντά στον θάνατο, η εγκεφαλική δραστηριότητα που υποστηρίζει μη βασικές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα, μειώνεται σημαντικά. Μέχρι στιγμής οι επιστήμονες έχουν μελετήσει εμπειρίες όταν οι άνθρωποι είναι σε πλήρη εγρήγορση, όταν πολλά είδη εγκεφαλικής δραστηριότητας είναι σε εξέλιξη. Έτσι, για να έχουμε μια ψυχεδελική εμπειρία, χρειάζονται υψηλά επίπεδα DMT που ξεπερνούν τις υπόλοιπες δραστηριότητες που παράγει ο εγκέφαλός μας. Ένα βήμα πριν τον θάνατο, το επίπεδο της DMT που απαιτείται για να συμβάλει σε μια ψυχεδελική εμπειρία, δεν είναι το ίδιο με την ποσότητα DMT που απαιτείται για να μια ψυχεδελική εν ζωή εμπειρία».

Απ’ ότι φαίνεται, ο Πλάτων είχε δίκιο. Ο θάνατος, είναι η περισυλλογή της ψυχής προς τον εαυτό της. Και οι τελευταίες μας στιγμές, το απόλυτο ψυχεδελικό τριπάρισμα αυτής της διαδικασίας.