Πλησιάζουμε στο τέλος του 2024, ωστόσο για λίγο ακόμα διανύουμε μια χρονιά η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η αυγή μιας νέας εποχής, με την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) να αλλάζει ριζικά τον κόσμο όπως τον ξέραμε. Η ΤΝ διαμορφώνει, έντονα πια, τον τρόπο που εργαζόμαστε, δημιουργούμε, και αλληλεπιδρούμε, οδηγώντας τη βιομηχανία και την κοινωνία σε μια καινοτομική έκρηξη που συγκρίνεται με τις μεγαλύτερες βιομηχανικές επαναστάσεις του παρελθόντος. Την ίδια στιγμή, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, όπως οι επαναχρησιμοποιούμενοι πύραυλοι που μπορούν να προσγειώνονται σε κινούμενες πλατφόρμες, αλλά και η εκθαμβωτική επισκόπηση του σύμπαντος από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb, μας φέρνουν κοντά στην κατανόηση της προέλευσης του κόσμου και μας εμπνέουν για το μέλλον.

Βέβαια, παρά αυτή την εκρηκτική πρόοδο, η προσέγγιση που ακολουθούμε για τη διαμόρφωση της επαγγελματικής πορείας μας, μοιάζει αναχρονιστική και στατική. Ακόμα και σήμερα, όπως και πριν από μισό αιώνα, οι μαθητές λυκείου ακολουθούν έναν μηχανιστικό δρόμο: ακούνε ότι μια καριέρα στις οικονομικές επιστήμες ή την τεχνολογία μπορεί να προσφέρει υψηλές απολαβές, ή αποφασίζουν να γίνουν γιατροί, δικηγόροι, καλλιτέχνες, εκπαιδευτικοί ή τεχνίτες, συχνά χωρίς ουσιαστική επαφή με τον κόσμο της εργασίας και χωρίς την επίγνωση των προσωπικών τους δεξιοτήτων και επιδιώξεων.

Η επιλογή της καριέρας, αυτή η κρίσιμη απόφαση που επηρεάζει τις ζωές μας σε βαθμό που λίγες άλλες επιλογές καταφέρνουν, στηρίζεται σε αποσπασματικά και επιφανειακά κριτήρια. Οι μαθητές επιλέγουν προγράμματα σπουδών και πανεπιστήμια στην τύχη, με βάση δευτερεύοντες παράγοντες, όπως η κοινωνική ζωή στην πόλη που βρίσκεται το πανεπιστήμιο, ενώ η αντίληψη της ίδιας της καριέρας συχνά παραμένει ασαφής.

Αυτό το σχήμα μοιάζει ακατάλληλο για την εποχή μας, μια εποχή που απαιτεί μεγαλύτερη φαντασία και βαθιά δομημένη κατανόηση. Η τεχνολογία αλλάζει διαρκώς τον κόσμο και οι ανάγκες της αγοράς εργασίας προσαρμόζονται ραγδαία. Οι επαγγελματικοί δρόμοι του σήμερα, και ακόμα περισσότερο του αύριο, είναι πολλοί και σύνθετοι, απαιτώντας δεξιότητες που δεν εμπίπτουν στα παραδοσιακά πλαίσια των γνωστών επαγγελμάτων. Η ακαδημαϊκή κοινότητα, οι ειδικοί επαγγελματικού προσανατολισμού και η κοινωνία ευρύτερα καλούνται να σκεφτούν και να αναπτύξουν νέες μεθοδολογίες για τη βοήθεια των νέων στη λήψη αυτής της κρίσιμης απόφασης, ώστε να επιλέξουν το επαγγελματικό τους μονοπάτι με αληθινή έμπνευση, ενημέρωση και αυτογνωσία.

Η εκπαιδευτική εμπειρία στο λύκειο είναι η περίοδος όπου οι μαθητές βρίσκονται στο κρίσιμο σημείο για τον καθορισμό της επαγγελματικής τους κατεύθυνσης. Και όμως, σε πολλές χώρες, η πραγματική μαθητεία, δηλαδή η δυνατότητα για τους μαθητές να έχουν απευθείας επαφή με επαγγελματίες σε ποικίλους κλάδους, είναι σπάνια και περιορισμένη. Η έλλειψη αυτής της βιωματικής επαφής στερεί από τους μαθητές την ευκαιρία να αποκτήσουν πραγματική εικόνα του τι σημαίνει μια καριέρα και τους οδηγεί πολλές φορές να επιλέγουν το μέλλον τους βασισμένοι σε ασαφείς και αποσπασματικές πληροφορίες.

Για να αντιμετωπιστεί αυτό το κενό, θα έπρεπε να υπάρχει ένα μοντέλο υποχρεωτικής μαθητείας για τους μαθητές της Β’ και Γ’ Λυκείου, το οποίο θα μπορούσε να διαρκεί 4-6 εβδομάδες ώστε θα προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα να παρακολουθούν έναν επαγγελματία στον χώρο εργασίας του. Οι μαθητές θα ενθαρρύνονται έτσι να εξερευνήσουν διάφορους τομείς που τους ενδιαφέρουν, όπως επιστήμες, τεχνολογία, τέχνες, ιατρική, επιχειρήσεις, κοινωνικές επιστήμες και τεχνικά επαγγέλματα, ώστε να αποκτήσουν σφαιρική αντίληψη των διαθέσιμων επαγγελματικών διαδρομών.

Προτάσεις για την εφαρμογή και την επιτυχία ενός προγράμματος μαθητείας:

1. Υποστήριξη από το Εκπαιδευτικό Σύστημα: Τα σχολεία μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην προώθηση και διοργάνωση προγραμμάτων μαθητείας. Συνεργαζόμενα με τοπικές επιχειρήσεις και επαγγελματίες, τα σχολεία θα μπορούσαν να διασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα θέσεων μαθητείας και να δημιουργήσουν μια βάση δεδομένων για μαθητές που ενδιαφέρονται για συγκεκριμένους κλάδους. Παράλληλα, οι καθηγητές θα μπορούσαν να αναλαμβάνουν το ρόλο καθοδηγητή, βοηθώντας τους μαθητές να αξιολογήσουν τις εμπειρίες τους και να συνδέσουν τα βιώματά τους με τις ακαδημαϊκές και προσωπικές τους δεξιότητες.

2. Ενίσχυση της συμμετοχής των γονέων: Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να ανακαλύψουν επαγγελματικές διαδρομές μέσω προσωπικών ή οικογενειακών επαφών, ενθαρρύνοντας τους νέους να ρωτήσουν για το επαγγελματικό μονοπάτι των γνωστών τους ή να παρακολουθήσουν έναν επαγγελματία για λίγες ημέρες. Αυτή η πρωτοβουλία, πέρα από το να ενθαρρύνει τη διάδραση των μαθητών με πραγματικές συνθήκες εργασίας, προσφέρει ευκαιρίες για να δουν το «πώς είναι πραγματικά» μια δουλειά, δίνοντάς τους μια αίσθηση της καθημερινότητας που την συνοδεύει.

3. Δημιουργία δικτύων μεταξύ Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και Επιχειρήσεων: Ένα δίκτυο σχολείων, επιχειρήσεων και οργανισμών σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο θα μπορούσε να διευκολύνει την πρόσβαση των μαθητών σε ευκαιρίες μαθητείας και πρακτικής. Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί θα μπορούσαν να συνάψουν συμφωνίες με τα σχολεία, παρέχοντας θέσεις μαθητείας, και οι ίδιοι θα ωφελούνταν μέσω της γνωριμίας με νέους υποψήφιους και ταλέντα.

4. Ενθάρρυνση της ενεργής πρωτοβουλίας από τους μαθητές: Οι μαθητές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να παίρνουν την πρωτοβουλία και να επιδιώκουν οι ίδιοι να επικοινωνούν με επαγγελματίες για να μάθουν περισσότερα για την καθημερινότητα στον τομέα που τους ενδιαφέρει. Αυτή η πρωτοβουλία καλλιεργεί δεξιότητες επικοινωνίας, αυτοπεποίθηση και αυτονομία, ενώ συμβάλλει στην ευρύτερη κατανόηση του επαγγελματικού κόσμου.

5. Σύνδεση με τον επαγγελματικό προσανατολισμό: Ένα σωστό πρόγραμμα μαθητείας θα πρέπει να είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου επαγγελματικού προσανατολισμού που ξεκινά από μικρότερες τάξεις, με στόχο να ενισχύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων των μαθητών σχετικά με την επαγγελματική τους πορεία. Μέσα από βιωματικά εργαστήρια, δομημένες συζητήσεις με επαγγελματίες, και τη σταδιακή εξοικείωση με τις διαφορετικές καριέρες, οι μαθητές θα αποκτούν τα απαραίτητα εργαλεία για να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές.

Οφέλη της μαθητείας και βιωματικής εκμάθησης

Μια σωστή επαγγελματική μαθητεία δίνει στους μαθητές μια πραγματική γεύση από τη ζωή και τις απαιτήσεις του επαγγέλματος που τους ενδιαφέρει. Η εμπειρία αυτή τους βοηθά να κατανοήσουν τα χαρακτηριστικά και τις δυσκολίες του κάθε επαγγέλματος, αποκτώντας καλύτερη αντίληψη του εαυτού τους και των επιθυμιών τους. Τα οφέλη δεν περιορίζονται στην κατανόηση του επαγγελματικού κόσμου, αλλά επεκτείνονται στην ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης, ευελιξίας, και προσαρμοστικότητας. Εξίσου σημαντικό είναι ότι οι μαθητές ενδέχεται να ανακαλύψουν πως ορισμένοι τομείς που αρχικά φαινόντουσαν ελκυστικοί δεν ταιριάζουν τελικά στις αξίες ή τα ενδιαφέροντά τους, αποφεύγοντας έτσι μια μελλοντική επαγγελματική δυσαρέσκεια.

Η ενσωμάτωση ενός συστήματος μαθητείας σε αυτή την ηλικιακή φάση θα μπορούσε να αποτελεί ένα βήμα προς μια πιο ενημερωμένη και ευέλικτη γενιά, ικανή να επιλέγει συνειδητά τον επαγγελματικό της δρόμο και να συμβάλλει πιο αποτελεσματικά σε μια κοινωνία που αλλάζει διαρκώς.

 

➥ Διαβάστε ακόμα: Που θα μας οδηγήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη το 2025;