Κάθε Δεκέμβρη η ίδια ιστορία: λίστες δώρων, γεμάτα e-shop, βιαστικές παραγγελίες, courier που μοιάζουν με ήρωες σε κρίση εφοδιασμού. Οι γιορτές που κάποτε ήταν εποχή ξεγνοιασιάς έχουν μετατραπεί σε άσκηση υπομονής και logistics. Mέσα στη θολούρα των επιλογών εμφανίζεται η καινούρια υπόσχεση της τεχνολογίας: «Άσε την τεχνητή νοημοσύνη να το κάνει για σένα». Ένας ψηφιακός βοηθός που ξέρει τι θέλεις πριν το θελήσεις, που ψωνίζει για λογαριασμό σου, συγκρίνει τιμές, ελέγχει αποθέματα και πατά “παραγγελία” με απόλυτη ακρίβεια. Μπορούν όμως οι πράκτορες τεχνητής νοημοσύνης να αναλάβουν πράγματι τα χριστουγεννιάτικά μας ψώνια κι ακόμη περισσότερο, θέλουμε να το κάνουν; 

Η ιδέα δεν είναι πια επιστημονική φαντασία. Οι κολοσσοί της τεχνολογίας OpenAI, Google, Amazon έχουν ήδη αρχίσει να χτίζουν την υποδομή για το λεγόμενο agentic shopping, όπου ένας πράκτορας AI αναλαμβάνει να εκτελέσει αγορές χωρίς εσύ να κουνήσεις το δάχτυλο. Η OpenAI συνεργάζεται με τη Walmart, ώστε οι χρήστες του ChatGPT να μπορούν να αγοράζουν προϊόντα απευθείας μέσα από το chat. Η Google δοκιμάζει πράκτορες που συμπληρώνουν φόρμες πληρωμής ή τηλεφωνούν σε καταστήματα για να ρωτήσουν τιμές. Ακόμη και η Amazon, που πρωτοστατεί στο ηλεκτρονικό εμπόριο, αναπτύσσει τον δικό της βοηθό “Buy for Me”, ο οποίος ολοκληρώνει παραγγελίες σε άλλες πλατφόρμες όταν το προϊόν δεν υπάρχει στη δική της.

Η υπόσχεση είναι δελεαστική: εξοικονόμηση χρόνου, λιγότερο άγχος, περισσότερη ευκολία. Έρευνες δείχνουν ότι το 60% των Αμερικανών σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν AI για να τους βοηθήσει στις αγορές τους, ενώ το 20% δηλώνει ότι θα άφηνε έναν πράκτορα να τις κάνει εξ ολοκλήρου. Ίσως, λοιπόν, πλησιάζει η εποχή που το «Αγαπητέ Άι Βασίλη» θα αντικατασταθεί από ένα «Αγαπητέ ChatGPT, βρες μου το τέλειο δώρο για τη μητέρα μου». 

Πίσω όμως από τη γιορτινή λάμψη της καινοτομίας, κρύβεται ένα περίπλοκο δίκτυο συμφερόντων, τεχνικών ορίων και ηθικών ερωτημάτων. Οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης και οι κολοσσοί του εμπορίου βρίσκονται σε σκληρές διαπραγματεύσεις: ποιος θα έχει πρόσβαση στα δεδομένα των καταναλωτών, ποιος θα επωφεληθεί οικονομικά και ποιος θα ευθύνεται όταν το σύστημα κάνει λάθος; 

Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι τεχνικό, είναι η εμπιστοσύνη. Οι καταναλωτές ήδη κουρασμένοι από διαρροές δεδομένων, αλγοριθμικές προκαταλήψεις και αόρατες συμφωνίες για το ποιος παρακολουθεί ποιον δεν είναι έτοιμοι να δώσουν στην τεχνητή νοημοσύνη τα κλειδιά του πορτοφολιού τους. Οι μικρότερες εταιρείες AI, όπως η CoInvent, το παραδέχονται ανοιχτά: το να ξοδεύεις τα χρήματα κάποιου άλλου μέσω AI χωρίς απόλυτη βεβαιότητα είναι “υπερβολικά μεγάλο ρίσκο”. 

Από την άλλη πλευρά οι εταιρείες λιανικής έχουν τους δικούς τους φόβους. Θέλουν να κρατήσουν τα δεδομένα των τιμών, των αποθεμάτων και των πελατών μακριά από τους αλγόριθμους που ανήκουν σε τρίτους. Οι πράκτορες AI για να λειτουργήσουν σωστά χρειάζονται συνεχή πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο. Πρόκειται για ένα παζάρι τεραστίων διαστάσεων, όπου κάθε “ναι” συνοδεύεται από ένα “αλλά” … 

ΓΑν η τεχνητή νοημοσύνη αναλάβει να επιλέγει δώρα, να συγκρίνει τιμές, να οργανώνει διακοπές, τι απομένει από την εμπειρία της επιλογής; Από τη χαρά του να ψάχνεις, να θυμάσαι κάτι που κάνει τον άλλον να χαμογελάσει, να δίνεις λίγο από τον εαυτό σου μέσα από το δώρο; Το agentic shopping υπόσχεται αποτελεσματικότητα, αλλά κινδυνεύει να αφαιρέσει το συναίσθημα από μια πράξη που είναι κατεξοχήν συναισθηματική. 

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αναγνωρίσει τα μοτίβο των προτιμήσεών μας, αλλά δεν μπορεί να κατανοήσει την πολυπλοκότητα των σχέσεων μας. Μπορεί να προτείνει “προσωποποιημένα δώρα”, όμως η προσωποποίηση της αγοράς δεν ισοδυναμεί με την κατανόηση της ψυχής. Οι πράκτορες θα βελτιωθούν, οι συμφωνίες θα κλείσουν, τα δεδομένα θα ρέουν με ασφάλεια, αλλά το ερώτημα δεν είναι αν μπορούν να το κάνουν. Είναι αν θέλουμε να το κάνουν. 

Αν επιλέξουμε η τεχνητή νοημοσύνη να μας βοηθήσει να βρούμε το κατάλληλο δώρο, να μας γλιτώσει χρόνο, να μας οργανώσει, οφείλουμε να κρατήσουμε για εμάς το δικαίωμα της επιλογής, γιατί στο τέλος το πιο σημαντικό δώρο είναι αυτό που διαλέγουμε εμείς. 

*Mε στοιχεία από το Wired 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.