Η φιλοσοφία μπορεί να είναι κομματάκι δύσκολο να κατανοηθεί, αλλά ίσως το χιούμορ να είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να την προσεγγίσετε. Κάθε ένα από αυτά τα αστεία περιλαμβάνει μια εξήγηση, ώστε να μάθετε τι σημαίνουν αν δεν είστε εξοικειωμένοι με την συγκεκριμένη φιλοσοφία.
Από τι είναι φτιαγμένη η πραγματικότητα;
Ο Θαλής μπαίνει σε μια καφετέρια και παραγγέλνει ένα φλιτζάνι καφέ. Πίνει μια γουλιά και αμέσως την φτύνει με αηδία, κοιτάζει τον μπάρμαν και φωνάζει: «Τι είναι αυτό, νερό;».
Ο Θαλής αναφέρεται συνήθως ως «ο πρώτος φιλόσοφος» επειδή είναι ο πρώτος φιλόσοφος του οποίου το όνομα γνωρίζουμε. Ήταν όμως κάτι πολύ περισσότερο από φιλόσοφος- ασχολήθηκε επίσης με το εμπόριο, τη μηχανική, την αστρονομία, τη μετεωρολογία και τη πολιτική.
Η πιο γνωστή ιδέα του είναι η μεταφυσική του- υποστήριξε ότι το νερό ήταν η βάση όλων των άλλων ουσιών. Ανεξάρτητα από το πόσο άυλο μπορεί να φαίνεται κάτι (σκεφτείτε την σκόνη ή τη φωτιά) ο Θαλής υποστήριζε ότι καθώς προέρχεται από το νερό, παραμένει νερό στο πιο θεμελιώδες επίπεδο παρά τα μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά του.
Ο Αριστοτέλης μας λέει ότι αυτή ήταν η πρώτη φορά που κάποιος στοχαστής προσπάθησε να εξηγήσει τον κόσμο και τον τρόπο λειτουργίας του με όρους φυσικών νόμων. Μέχρι σήμερα, όλες οι επιστήμες και η φιλοσοφία που προσπαθούν να ανακαλύψουν ποια είναι η πραγματικότητα στο πιο θεμελιώδες επίπεδό της, στηρίζονται στο έργο του Θαλή, αν και έχουν απορρίψει την θεωρία του προ πολλού.
Πώς μπορώ να γνωρίζω οτιδήποτε;
Ο Καρτέσιος πηγαίνει τη συνοδό του, τη Ζαν, σε ένα εστιατόριο για τα γενέθλιά της. Ο σομελιέ τους δίνει τον κατάλογο κρασιών και η Ζαν ζητά να παραγγείλουν το πιο ακριβό κρασί Βουργουνδίας του καταλόγου. «Δεν νομίζω!» αναφωνεί αγανακτισμένος ο Καρτέσιος και εξαφανίζεται.
Ο Καρτέσιος ήταν ένας Γάλλος φιλόσοφος που προσπάθησε να εντοπίσει την αρχή της γνώσης, να λύσει το πρόβλημα διαχωρισμού νου-σώματος και στην πορεία εφηύρε τη σύγχρονη φιλοσοφία. Δημιούργησε επίσης εκείνο το σύστημα συντεταγμένων που χρησιμοποιούσατε τόσο πολύ στη γεωμετρία του γυμνασίου.
Η πιο διάσημη φράση του, «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω», προέρχεται από το βιβλίο του Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας. Σε αυτό το βιβλίο, προσπαθεί να αμφισβητήσει συστηματικά όλα όσα νομίζει ότι γνωρίζει, μέχρι να εντοπίσει το μόνο πράγμα που δεν μπορεί να αμφισβητήσει. Όπως αποδεικνύεται, αυτό το πράγμα είναι η ίδια του η ύπαρξη. Ακόμα κι αν αμφισβητεί την ακρίβεια όλων όσων βλέπει, σκέφτεται και πιστεύει, ως βασική προϋπόθεση πρέπει να υπάρχει για να μπορεί να τα αμφισβητήσει.
Ο Καρτέσιος ακολουθούσε μια φιλοσοφική γραμμή που αναρωτιόταν όχι μόνο τι υπάρχει αλλά και πώς θα μπορούσαμε να το γνωρίζουμε. Ενώ ο ίδιος κατέληξε στην ιδέα ότι μπορούμε να εμπιστευτούμε τις αισθήσεις μας, άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν μπορούμε ή ότι δεν υπάρχει πραγματικός κόσμος για να τον ανιχνεύσουν καν οι αισθήσεις μας.
Ποιο είναι το σωστό;
Ο Τζέρεμι Μπένθαμ πηγαίνει στον πάγκο μιας καφετέριας, κρατώντας ένα χαρτονόμισμα των 50 δολαρίων. «Ποιο είναι το φθηνότερο ποτό που έχετε στον κατάλογό σας;» ρωτάει. «Ο καφές μας χωρίς καφεΐνη, με μόνο 1,99 ευρώ», απαντά ο μπαρίστας. «Ωραία», λέει ο Μπένθαμ και της δίνει τα 50 ευρώ. «Θα τα αγοράσω αυτά για τα επόμενα είκοσι πέντε άτομα που θα εμφανιστούν».
Ο Τζέρεμι Μπένθαμ ήταν ο ιδρυτής του ωφελιμισμού, μιας φιλοσοφίας και ηθικής θεωρίας που υποστηρίζει ότι το μοναδικό αγαθό είναι η ευτυχία και το σωστό είναι να τη μεγιστοποιούμε. Ήταν επίσης αρκετά εκκεντρικός, κοινωνικός μεταρρυθμιστής και μέντορας αρκετών σημαντικών Άγγλων στοχαστών.
Ο ωφελιμισμός αντιμετωπίζει την ευτυχία όλων ως ίση. Επομένως, ο Μπένθαμ, που αστειεύεται, γνωρίζει ότι μπορεί να δημιουργήσει περισσότερη ευτυχία αγοράζοντας καφέ για όλους όσους έρχονται μετά από αυτόν, αντί να ξοδέψει τα χρήματα για τον εαυτό του. Η ιδέα ότι πρέπει να είμαστε φιλάνθρωποι εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο μέρος του ωφελιμισμού και βασικό μέρος της καριέρας του φιλοσόφου Πίτερ Σίνγκερ.
Άλλες σημαντικές ηθικές θεωρίες του Μπένθαμ είναι η δεοντολογία, η οποία βασίζεται στην τήρηση των καθολικών νόμων, και η ηθική της αρετής, η οποία υποστηρίζει την οικοδόμηση ενός ισχυρού χαρακτήρα. Ενώ και τα τρία αυτά συστήματα συμφωνούν σε πολλά πράγματα, οι μικρές διαφορές τους μπορούν να οδηγήσουν σε μερικές αρκετά μεγάλες διαφωνίες.
Ποιος είναι ο σωστός τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας;
Ο Πιερ Προυντόν πηγαίνει στον πάγκο και παραγγέλνει ένα πράσινο τσάι Tazo με σιρόπι καραμέλας, δύο εσπρεσάκια με μπαχαρικά κολοκύθας μέσα. Ο μπαρίστας τον προειδοποιεί ότι αυτό θα έχει απαίσια γεύση. «Μπα!», ειρωνεύεται ο Προυντόν. «Το σωστό τσάι είναι κλοπή!».
Ο Πιερ Προυντόν ήταν Γάλλος αναρχικός φιλόσοφος και ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «αναρχικός». Η πολιτική του φιλοσοφία αποτελεί τη βάση της σύγχρονης αναρχικής σκέψης και έχει επηρεάσει πολλούς άλλους στοχαστές. Σε μια σπάνια στροφή για έναν αναρχικό φιλόσοφο και πολύ περισσότερο για έναν αναρχικό, υπηρέτησε κάποτε ως νομοθέτης στη γαλλική κυβέρνηση.
Ένα από τα πιο διάσημα αποφθέγματά του είναι «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή». Με τον όρο «ιδιοκτησία» δεν εννοεί το πουκάμισό σας ή την οδοντόβουρτσά σας, αλλά μάλλον πράγματα όπως η γη ή τα εργοστάσια. Το να κατέχετε, αλλά όχι να χρησιμοποιείτε προσωπικά, τέτοια πράγματα σημαίνει συνήθως ότι προσλαμβάνετε άλλους ανθρώπους για να εργαστούν για εσάς και κατακρατάτε μέρος της εργασίας τους για το δικό σας κέρδος. Ο Προυντόν το θεωρούσε αυτό άδικο. Η ιδανική του κοινωνία θα διέθετε συνεταιρισμούς, κομμούνες και κοινωνίες αλληλοβοήθειας που θα επέτρεπαν στους εργάτες να κρατούν τους καρπούς της εργασίας τους για τον εαυτό τους.
Άλλοι στοχαστές έχουν υποστηρίξει πολύ διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της κοινωνίας. Ο Ρόμπερτ Νόζικ υποστήριξε ότι η ατομική ιδιοκτησία είναι μια χαρά και η φορολογία τυραννία. Ο Τζον Ρολς υποστήριξε ότι η κοινωνική δημοκρατία ήταν το αποκορύφωμα της δικαιοσύνης. Ο Χέγκελ πίστευε ότι η συνταγματική μοναρχία ήταν η τελευταία καλή ιδέα στην πολιτική φιλοσοφία που θα μπορούσε να έχει κανείς.
Ακόμη και αν δεν μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους, αυτοί οι φιλόσοφοι θέτουν ουσιώδη ερωτήματα σχετικά με το πώς λειτουργεί ο κόσμος και πώς θα μπορούσαμε να τον κάνουμε καλύτερο.
Γιατί αυτά τα προβλήματα είναι σημαντικά
Ο Μόρτι επιστρέφει στο σπίτι και βλέπει τη γυναίκα του και τον καλύτερό του φίλο, τον Λου, γυμνούς μαζί στο κρεβάτι. Την ώρα που ο Μόρτι είναι έτοιμος να ανοίξει το στόμα του, ο Λου πετάγεται από το κρεβάτι και λέει: «Πριν πεις οτιδήποτε, παλιόφιλε, τι θα πιστέψεις, εμένα ή τα μάτια σου;».
Αυτό το ανέκδοτο είναι με αγάπη δανεισμένο από το «Ο Πλάτωνας και ένας Πλατύπους μπαίνουν σε ένα μπαρ…»: Understanding Philosophy Through Jokes, ένα βιβλίο των Thomas Cathcart και Daniel Klein που συμβάλλει στην εξήγηση της ιστορίας της φιλοσοφίας μέσω αστείων.
Όπως είδαμε με τον Καρτέσιο, το πρόβλημα του ποιες πληροφορίες πρέπει να πιστεύουμε και πώς ξέρουμε ότι είναι αληθινές είναι σημαντικό. Ενώ οι αισθητηριακές πληροφορίες μπορεί να είναι αποδεκτές σε αυτή την περίπτωση, ο Μόρτι θα πρέπει τώρα να βρει τις απαντήσεις του σε στοχαστές όπως ο Αριστοτέλης, ο Μπένθαμ και ο Καντ για να αποφασίσει τι θα κάνει στη συνέχεια.
