Δεν υπάρχει τίποτα πιο μυστήριο και πιο αόριστο από τον χρόνο. Φαίνεται να είναι η ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο, αυτή που μας μεταφέρει αδυσώπητα από τη γέννηση στο θάνατο, αλλά στην πραγματικότητα κανένας δεν μπορεί με απόλυτη σιγουριά να πει τι είναι ακριβώς αυτό που έχουμε μάθει να καλούμε «χρόνο». Βέβαια, όλοι συμφωνούμε ότι ο χρόνος συνδέεται με την αλλαγή, την αύξηση, ή ακόμα και με την αποσύνθεση, αλλά πάλι όλοι γνωρίζουμε ότι πρόκειται για κάτι παραπάνω από αυτό. • Στο απέραντο πεδίο του χρόνου οι ερωτήσεις, φιλοσοφικές και απλοϊκές, πάντα θα αφθονούν. • Και ο χρόνος πάντα θα συνεχίσει να μας προωθεί. Φέρνοντας τις υπάρξεις μας αντιμέτωπες με ένα συνεχές μεταβαλλόμενο παρόν. Εκεί που δεν ξέρουμε για πόσο το παρελθόν μπορεί να μείνει ζωντανό ακόμα. Γιατί ποιος μπορεί με σιγουριά να πει που βρίσκεται το παρελθόν; Ποιος με σιγουριά μπορεί να απαντήσει αν το μέλλον δεν είναι ήδη προκαθορισμένο; Ή τι άλλα μυστικά μπορεί να κρύβει για τον καθέναν από εμάς αυτός ο χρόνος; • Ένας ξεχωριστός άνθρωπος διαμόρφωσε τον τρόπο που οι φυσικοί σκέφτονται για το διάστημα, τον χρόνο και την κίνηση και οι θεωρίες του περιέχουν θαυμάσιες αλήθειες, παίρνοντας μόνο τον χρόνο όπως δίνεται ή όπως ορίζεται: σαν μια δομική μονάδα ίσης αξίας με το διάστημα. Μια αρχική ουσία. • Ο Αϊνστάιν, συγχώνευσε αυτή την μονάδα με το τρισδιάστατο διάστημα για να δημιουργήσει των τεσσάρων διαστάσεων διαστημικό χρόνο. Μέχρι την αρχή του 20ου αιώνα η θεωρία του Νεύτωνα έμοιαζε να δίνει όλες τις απαντήσεις στα ζητήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν μέχρι τότε οι φυσικοί. Φυσικά, υπήρχαν ρωγμές. Ειδικά στο μοντέλο για την μέτρηση του χρόνου και του χώρου, και ακόμα ειδικότερα όταν οι φυσικοί άρχισαν να περιγράφουν σώματα τα οποία κινούνται στην ταχύτητα του φωτός. Και τότε ήταν φανερό ότι υπήρχε ανάγκη για ένα διαφορετικό μοντέλο για την μέτρηση του χρόνου και του χώρου και αυτό προήλθε από τη διάσημη Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας που δημοσιεύθηκε το 1905 στο Γερμανικό περιοδικό Annalen der Physik. • Οι συνθήκες της ζωής του Άλμπερτ Αϊνστάιν πιθανόν τότε να έλεγαν ότι ούτε ο ίδιος δεν ήταν προετοιμασμένος για αυτή τη μεγάλη ιδέα που βγήκε από το γραφείο του, όταν μαζί με τη Μίλεβα εγκαταστάθηκε σε ένα στενάχωρο διαμέρισμα στον τρίτο όροφο ενός κτιρίου χωρίς ασανσέρ, στο ιστορικό κέντρο της Βέρνης. Οι στενοί του φίλοι στην πόλη ήταν άσημοι δημόσιοι υπάλληλοι όπως και ο ίδιος, και σε καμία περίπτωση δεν μπορούσαν να φανταστούν τι θα κατάφερνε μετά από λίγο καιρό. • Γεννημένος σε μια εποχή που τα αμάξια τα έσερναν ακόμα άλογα, οι ιδέες του προώθησαν μια εκθαμβωτική τεχνολογική επανάσταση, η οποία επρόκειτο να γεννήσει περισσότερη αλλαγή σε έναν αιώνα απ’ ότι οι προηγούμενες δύο χιλιετίες. • Αν σήμερα χρησιμοποιούμε computers, αν στέλνουμε δορυφόρους στο διάστημα και αν επικοινωνούμε χάρη στις τηλεπικοινωνίες το οφείλουμε στον άνθρωπο που μας έμαθε, πάνω απ΄ όλα να είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι. Τηλεόραση, λέιζερ και πυρηνική δύναμη, όλα οφείλουν την εφεύρεσή τους στους τρόπους με τους οποίους ο Αϊνστάιν ξεφλούδισε την επιδερμίδα του αισθητού κόσμου για να φανερώσει μια πιο περίεργη και πιο περίπλοκη πραγματικότητα από κάτω. • Αναμφίβολα εκκεντρικός. Το φανερώνουν και τα μαλλιά του άλλωστε, καθώς κι εκείνη η διάσημη πόζα που βγάζει γλώσσα στο φωτογραφικό φακό. Ποτέ δεν θα μάθει να οδηγεί. Στα πανεπιστήμια συχνά θα τριγυρνάει χωρίς κάλτσες, ποτέ δεν θα συμπαθήσει τα κοστούμια. Λατρεύει την απομόνωση και σε εκείνες τις μοναχικές στιγμές του, δείχνει (ασυναίσθητα) τα γνωρίσματα του χαρακτήρα του – έντονη συγκέντρωση, ασέβεια προς την μόδα και ένα έμφυτο χαρούμενο παιχνίδισμα – που τον διασώζουν όταν οι περαστικοί τον σταματούν στο δρόμο για να τους εξηγήσει τον κόσμο ή όταν Πρόεδροι του σφίγγουν το χέρι και του ζητάνε να τους αποκαλύψει το σύμπαν. • Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο Caputh (1929-1932) η δημοτικότητα του Αϊνστάιν αγγίζει ένα ονειρικό status. Δέχεται συνέχεια προσκλήσεις από όλες τις μεριές του πλανήτη είτε για δώσει διαλέξεις σε πανεπιστήμια είτε για να παραλάβει βραβεία και τιμές. Το αξιοσημείωτο είναι ότι σε αυτά τα ταξίδια ο ίδιος δείχνει πρόθυμος να απαντήσει περισσότερο ερωτήσεις που δεν έχουν άμεση σχέση με το εργασιακό του πεδίο, τη φυσική, αλλά μεγάλα ερωτήματα διαφορετικών τομέων, όπως η πολιτική. Εκτός από την εργασία του σε πολλά διαφορετικά ιδρύματα του Βερολίνου και εκτός από τον πολύτιμο χρόνο που του αφαιρούν τα ταξίδια, το Caputh είναι γι’ αυτόν ο επίγειος «Παράδεισος». Εκεί απομονωμένος, μπορεί να ακολουθήσει τις σκέψεις του, αν κι αυτό, με την πάροδο του χρόνου, γίνεται όλο και πιο δύσκολο, αφού δέχεται συνέχεια επισκέψεις από ανθρώπους που όλοι θέλουν κάτι απ’ αυτόν. • Στο Caputh ζει τα πιο όμορφα χρόνια της ζωής του. Εκεί ζει «μαζί με την φύση». Μια ήσυχη βόλτα πεζοπορίας του λύνει κάθε καθημερινό πρόβλημα. Είναι το μοναδικό σημείο στον κόσμο για το οποίο θα δηλώσει ότι επιθυμεί να ξοδεύει τον πολύτιμο χρόνο του, έστω κι αν πρόκειται για ατελείωτες ώρες μελέτης στο γραφείο του ή για έναν ακόμη περίπατο που θα βοηθούσε μια νοητή οριοθέτηση των δασών, την ενασχόληση με το αγαπημένο του χόμπι, τις βαρκάδες, ή ακόμα και για την άσκηση με το αγαπημένο του όργανο, το βιολί – κάτι που συνέβαινε στις πιο ασυνήθιστες ώρες της ημέρας. Επιπλέον, αυτό που βρίσκει πολύ ευχάριστο σ’ αυτόν τον τόπο είναι το γεγονός ότι εκεί μπορεί να περιφέρεται στα άνετα casual ρούχα του, χωρίς να χρειάζεται να σκέφτεται το επίσημο ντύσιμο, κάτι που νιώθει ως μεγάλο βάσανο. • Οι γαλήνιες ημέρες στο Caputh, ωστόσο, τον οδηγούν, σε μια αβάσταχτη σκλαβιά. Μόνος του δεσμεύεται, όσον αφορά τον τομέα της Θεωρητικής Φυσικής, στο λαβύρινθο των κβαντικών μηχανισμών. Στην διάσημη «Unified Field Theory», γνωστή και ως Θεωρία των Πάντων, ψάχνει, εκείνη την ιδέα, που μπορεί να βοηθήσει την κατανόηση τόσο της μεγάλης θεωρίας της βαρύτητας όσο και της Γενικής θεωρίας της Σχετικότητας. Αυτό που μπορεί να φέρει μαζί και που μπορεί να διατυπώσει σε μια ιδέα, τον τομέα κβαντικής της βαρύτητας και το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Πάνω σ’ αυτή την μεγάλη, αλλά «τελική» θεωρία της ενοποίησης των πεδίων της Φυσικής, (της οποίας τη βασική ιδέα είχε περιγράψει στην ομιλία του όταν παρέλαβε το βραβείο Νόμπελ στο Γκέτεμποργκ το 1923), εργάζεται μέχρι το τέλος της ζωής του – αλλά μάταια. • To 1932 φεύγει για ένα σύντομο ταξίδι στην Αμερική, αλλά η άνοδος των ναζί στην εξουσία τον Ιανουάριο του 1933 τον αναγκάζουν να επιστρέψει στο Βέλγιο και μετά από λίγους μήνες πάλι πίσω στην Αμερική. Το 1939 συνυπογράφει τη διάσημη επιστολή προς τον Πρόεδρο Ρούσβελτ με την οποία τον προειδοποιεί για τη δυνατότητα χρήσης της ατομικής ενέργειας για πολεμικούς σκοπούς, του εκφράζει τους φόβους του για την πιθανότητα να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο από τους Γερμανούς και ένα χρόνο μετά παραιτείται από την Βαυαρική Ακαδημία Επιστημών και δέχεται την αμερικανική υπηκοότητα. • Σε μια εποχή που τα ανδρικά ινδάλματα του Ροδόλφο Βαλεντίνο και του Κλαρκ Γκέιμπλ καμάρωναν σε όλα τα περιοδικά, μπορεί να φαίνεται δύσκολο να δεχτείς την εικόνα του Αϊνστάιν ως ποπ είδωλο. Κι όμως, όπου κι αν έκανε βόλτες, σταματούσε η κίνηση, λες και περνούσαν από εκεί τα πιο καυτά ονόματα του Χόλιγουντ. Το 1952 του προτείνουν να γίνει Πρόεδρος του Ισραήλ, αλλά απορρίπτει την πρόταση. Τρία χρόνια μετά, στις 18 Απριλίου του ’55 πεθαίνει στο νοσοκομείο του Πρίνστον και η τέφρα του διασκορπίζεται σε άγνωστο μέρος. Ποτέ δεν του άρεσαν οι εκδηλώσεις λατρείας… • Οι σύγχρονοι φυσικοί λένε ότι ακόμη δεν έχει γεννηθεί ο επόμενος Αλβέρτος, ή αν κάνουν λάθος τότε είναι μάλλον μωρό ακόμα. «Η ανεξαρτησία που δημιουργείται από τη φιλοσοφική διορατικότητα είναι – κατά την άποψή μου – το σημείο διάκρισης μεταξύ ενός χειροτέχνη ή ενός ειδικού και ενός πραγματικού αναζητητή της αλήθειας», είχε γράψει το 1944 σε μια στιγμή ανάπαυσης, αφού είχε διασκεδάσει βασανιστικά με το βιολί του. Αυτό το τελετουργικό ακολουθούσε πάντα για να επεξεργαστεί και να λύσει ένα πολύπλοκο πρόβλημα φυσικής.
