Μπαίνουμε σε ένα από τα γνωστά social media. Κάνουμε το προφίλ μας, την εγγραφή μας και μετά πατάμε βιαστικά «αποδοχή» στους «όρους και τις προϋποθέσεις» για την εισόδό μας μέσα σε αυτό.

Για τι πραγματικά όμως «συναινούμε»; Τι (απο)δεχόμαστε από τα social media ότι μπορούν να κάνουν με τις αναρτήσεις μας και – ειδικα – με τις ίδιες τις φωτογραφίες μας;

Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο σημείο του κάθε site είναι (συχνά επίτηδες) φτιαγμένο έτσι ώστε να λειτουργεί αποτρεπτικά στον χρήστη του ώστε να μάθει πραγματικά τι ισχύει για τα πενυματικά δικαιώματα των φωτογραφιών του στα social media.

Θεωρούμε δεδομένο ότι σχεδόν κανένας χρήστης δεν ενημερώνεται έγκυρα και εκ των προτέρων για το πώς τα εν λόγω sites κοινωνικής δικτύωσης διαχειρίζονται τις φωτογραφίες μας με την δέουσα διακριτικότητα και ασφάλεια. Σωστά;

Λάθος! Γιατί, λόγου χάρη, αν κάνετε προφίλ στο Facebook, αυτομάτως με την αποδοχή των όρων, αποδέχεστε ότι παραχωρήσατε στο Facebook την άδεια να κάνει σχεδόν ό,τι θέλει με τις φωτογραφίες σας.

Το Facebook, το Instagram, το Twitter και άλλα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιούν επίσης μια πολύ συγκεκριμένη ορολογία στους όρους χρήσης τους, μια ορολογία που είναι αυτό που λέμε «ψιλά γράμματα», λέξεις όπως «μη αποκλειστικό», «μεταβιβάσιμο», «υπο-άδεια» ή «χωρίς δικαιώματα».

Ας πούμε, το «Non-Exclusive» ή «μη αποκλειστικό», σημαίνει ότι μπορείτε να παραχωρήσετε την άδεια χρήσης μιας εικόνας σε άλλα άτομα έναντι κάποιας αμοιβής. «Transferable» ή «μεταβιβάσιμη» είναι η άδεια που δίνετε στο Facebook προκειμένου να μεταφέρει το περιεχόμενό σας σε άλλους, «Sub-Licensable» ή «Υπο-άδεια» σημαίνει ότι το Instagram μπορεί όχι μόνο να μεταβιβάσει τη δική του άδεια χρήσης της φωτογραφίας σας, αλλά και να πουλήσει μια δευτερεύουσα άδεια χρήσης της, ενώ «Royalty-Free» ή «χωρίς δικαιώματα» σημαίνει ότι ακόμα και αν πουλήσει το Twitter την φωτογραφία σας, δεν δικαιούστε καμίας απολύτως αμοιβής.

Πάμε σε ένα κρίσιμο ερώτημα που συχνά απαντάται σε «τοίχους» χρηστών του Facebook: Αν δημοσιεύσετε στον «τοίχο« σας μια «μη παραχώρηση άδειας», μπορείτε να αποτρέψετε το Facebook από το να κάνει ό,τι θέλει με τις φωτογραφίες σας;

Αυτο το γνωστό που αναρτούν πολλοί ότι «Δεν δίνω στο Facebook ή σε οποιεσδήποτε οντότητες που σχετίζονται με το Facebook την άδεια να χρησιμοποιούν τις εικόνες, τις πληροφορίες ή τις δημοσιεύσεις μου, τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον. Με αυτή τη δήλωση ειδοποιώ στο Facebook ότι απαγορεύεται αυστηρά η αποκάλυψη, η αντιγραφή, η διανομή ή η λήψη οποιασδήποτε άλλης ενέργειας εναντίον μου».

Ας μην είμαστε αφελείς: ασφαλώς και όχι. Το Facebook είναι ελεύθερο να κάνει ό,τι θέλει σύμφωνα με αυτά που αποδεχτήκατε εσείς με την είσοδό σας σε αυτό.

Σιγά μην κωλώσει το Facebook και σταματήσει να ασχολείται με το περιεχόμενο που ανεβάζετε ή τις φωτογραφίες σας. Το Facebook θα συνεχίσει να κάνει ό,τι θέλει, καθώς η «αποδοχή» που πατήσατε βιαστικά (όπως όλοι μας) σημαίνει, πρακτικά, ότι παραιτηθήκατε από κάθε τέτοιο δικαίωμα. Οι φωτογραφίες σας ανήκουν στο ίδιο το μέσο, ωστόσο υπάρχει και ένας αστερίσκος σε αυτό το κομμάτι, κάτι που προέκυψε πριν λίγα χρόνια, όταν το Facebook αποφάσισε ότι θα αφήνει τους χρήστες να διεκδικούν την κυριότητα των εικόνων τους και να ζητούν αφαίρεση την αυτών, αν το κρίνουν απαραίτητο.

Στο σχετικό update στο section της διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων, το Facebook αποφάσισε να δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες του να διεκδικήσουν την κυριότητα των εικόνων και, στη συνέχεια, να ρυθμίσουν το πού θα εμφανίζονται αυτές οι εικόνες.

Πώς γίνεται αυτό; Ο κάτοχος της φωτογραφίας ή της εικόνας ανεβάζει ένα αρχείο CSV στο κομμάτι «Rights Manager» του Facebook, που περιέχει όλα τα metadata της εικόνας και στη συνέχεια καθορίζει το πού ισχύουν τα πνευματικά δικαιώματα, ενώ μπορεί να αφήσει ορισμένες περιοχές εκτός.

Μόλις το Facebook επαληθεύσει ότι metadata και εικόνα ταιριάζουν, στη συνέχεια θα επεξεργαστεί αυτή την εικόνα και θα παρακολουθεί το πού θα εμφανίζεται. Έτσι, π.χ. αν ένα άλλο άτομο προσπαθήσει να διεκδικήσει την κυριότητα της ίδιας εικόνας, τα δύο μέρη μπορούν να αμφισβητήσουν τους ισχυρισμούς και το Facebook θα το αποδώσει τελικά σε όποιον το υπέβαλε πρώτος.

Τι ισχύει για Ιnstagram και Twitter

Τα πνευματικά δικαιώματα στο Instagram είναι άλλου παπά ευαγγέλιο καθώς στους όρους χρήσης γίνεται μια σαφής αναφορά στη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων των χρηστών και τον τρόπο που τo Instagram μπορεί να εκμεταλλεύεται τις φωτογραφίες που ανεβάζουν οι χρήστες.

Στο section «Δικαιώματα», εκεί που βρίσκεται το κομμάτι των όρων χρήσης της πλατφόρμας δηλώνει ότι «το Instagram δεν αξιώνει την ιδιοκτησία του Περιεχομένου που δημοσιεύετε στην Υπηρεσία ή μέσω αυτής. Αντ’ αυτού, δια του παρόντος παραχωρείτε στο Instagram μη αποκλειστική, αποπληρωμένη και δωρεάν, μεταβιβάσιμη, παγκόσμια και με δυνατότητα εκχώρησης άδεια χρήσης του Περιεχομένου που δημοσιεύετε στην Υπηρεσία ή μέσω αυτής, συμπεριλαμβανομένων των φωτογραφιών σας».

Αυτό σημαίνει ότι κατά την εγγραφή του χρήστη στη πλατφόρμα, εσείς αυτομάτως παραχωρείτε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το Instagram, χωρίς να έχει καμία απολύτως υποχρέωση να σας πληρώσει για το οτιδήποτε, μια οποιαδήποτε φωτογραφία που ανεβάσατε εσείς, ενώ δικαιούται επίσης να παραχωρήσει και τα δικαιώματα χρήσης της εν λόγω φωτογραφίας μέχρι και σε τρίτους.

Ακόμα, η «Πολιτική Απορρήτου» αναφέρει ξεκάθαρα ότι «Η από μέρους σας χρήση της Υπηρεσίας συνεπάγεται την κατανόηση και αποδοχή της παροχής μιας πλατφόρμας από μέρους μας για να δημοσιεύετε περιεχόμενο, όπως είναι οι φωτογραφίες, τα σχόλια και άλλο υλικό (“Περιεχόμενο χρήστη”), στην Υπηρεσία και για να κοινοποιείτε δημόσια το Περιεχόμενο χρήστη. Αυτό σημαίνει ότι άλλοι Χρήστες μπορούν να αναζητήσουν, να δουν, να χρησιμοποιήσουν ή να κοινοποιήσουν οτιδήποτε από το Περιεχόμενο χρήστη που έχετε επιλέξει να εμφανίζεται δημόσια», όπερ και σημαίνει ότι οποιαδήποτε φωτογραφία κοινοποιείτε δημοσίως, αυτή αυτοστιγμεί μπορεί να αναπαραχθεί και να χρησιμοποιηθεί από τρίτους ακόμη και προς χρηματικό τους όφελος, χωρίς να σας χρωστάει κανείς απολύτως τίποτα, από οικονομικής πλευράς.

Η πολιτική χρήσης των φωτογραφιών εντός του Τwitter είναι ακόμη πιο «θολή» καθώς φαίνεται ότι η προστασία του δημιουργού σε αυτή τη περίπτωση είναι μηδαμινή, καθώς στους «Όρους Χρήσης» της αναφέρει πολύ ξεκάθαρα ότι «με την ολοκλήρωση της εγγραφής του, ο χρήστης της συγκεκριμένης Υπηρεσίας παραχωρεί την άδεια στο Twitter να χρησιμοποιεί, να εκμεταλλεύεται και να διανέμει το περιεχόμενο που δημοσιεύεται στην πλατφόρμα ή σε συνδεδεμένες πλατφόρμες (affiliated sites), ενώ ο χρήστης παραχωρεί στο Twitter μια παγκόσμια, μη-αποκλειστική, δωρεάν και μεταβιβάσιμη άδεια για περαιτέρω χρήση του δημοσιευμένου περιεχομένου με κάθε μορφή ακόμα και σε τρίτους».

Όπως καθίσταται σαφές, και στα τρία συγκεκριμένα social media, πρέπει να είμαστε έξτρα προσεκτικοί ως προς το τί ανεβάζουμε και αναρτούμε, με την διαφορά ότι στο Facebook υπάρχει το πρόσφατο «Rights Manager», το οποίο δίνει στον χρήστη του την δυνατότητα να κάνει ο ίδιος κάποιες ρυθμίσεις.