Υπάρχει μια σκηνή που μοιάζει να βγήκε από δυστοπική ταινία, αλλά είναι απολύτως αληθινή: σ’ ένα παλιό καφέ στην πλατεία Nieuwmarkt του Άμστερνταμ, μια δωδεκάδα “εθελοντών” (χάκερς, μηχανικοί, ραδιοερασιτέχνες, νομικοί) μοιράζουν καφέ και σπιτικά γλυκά ενώ πάνω στο τραπέζι αναβοσβήνουν μικρά ηλεκτρονικά κουτάκια με κεραίες. Δεν πρόκειται για παιχνίδι. Είναι οι Internet Resiliency Club (IRC), μια ομάδα “ψηφιακών preppers” που έχει βάλει σκοπό να απαντήσει σε ένα ερώτημα που κανείς δε θέλει να σκεφτεί: τι γίνεται αν μια μέρα καταρρεύσει το διαδίκτυο; 

Η ιδρύτρια της ομάδα, η Βάλερι Ορόρα, θρύλος του Linux και πρωτοπόρος στον χώρο του ανοιχτού λογισμικού μιλά με την ψυχραιμία κάποιου που έχει δει από κοντά πως καταρρέουν τα πιο στιβαρά συστήματα. «Ο εφιάλτης μου είναι να συμβεί κάτι και να μην μπορώ να επικοινωνήσω με κανέναν. Θέλω να είμαι από αυτούς που θα βοηθήσουν να ξαναστηθεί το δίκτυο». 

Αρκεί να θυμηθούμε τα blackouts στην Ισπανία και την Πορτογαλία νωρίτερα φέτος: δρόμοι μπλοκαρισμένοι, αστυνομία χωρίς επικοινωνία, επιχειρήσεις που πάγωσαν, μέχρι και δίκτυα τηλεφωνίας στο Μαρόκο και τη Γροιλανδία που κατέρρευσαν επειδή εξαρτώνταν από servers στη Μαδρίτη. Ολόκληρη η σύγχρονη κοινωνία, από τις τράπεζες μέχρι το νερό και το ρεύμα βασίζεται σε ένα αόρατο δίκτυο που κανείς δεν μπορεί πραγματικά να ελέγξει. 

Το διαδίκτυο, όπως παραδέχεται η Ορόρα είναι το πιο πολύπλοκο, εύθραυστο και ζωτικό δημιούργημα που έχει κατασκευάσει ποτέ η ανθρωπότητα και όμως δεν υπάρχει κανένα επίσημο σχέδιο σε περίπτωση κατάρρευσης. «Αν υπάρχει, το κρατούν τόσο καλά κρυμμένο που ούτε όσοι θα έπρεπε να το εφαρμόσουν δεν το γνωρίζουν» τονίζει η επιστήμονας. 

Έτσι γεννήθηκε το IRC, μια άτυπη, ανεξάρτητη ομάδα που προσπαθεί να κάνει αυτό που δεν κάνουν οι κυβερνήσεις. Σχεδιάζει πως να επανεκκινήσει ένα τοπικό δίκτυο επικοινωνίας από το μηδέν, όταν όλα τα υπόλοιπα θα έχουν σβήσει. 

Η μέθοδός τους είναι απλή: μικρές, αυτόνομες συσκευές επικοινωνίας που λέγονται Meshtastic radios. Δεν χρειάζονται ίντερνετ ούτε τηλεφωνικά δίκτυα. Μπορούν να στέλνουν μικρά μηνύματα κειμένου και δεδομένα μέσω ραδιοκυμάτων, δημιουργώντας ένα “mesh network”, δηλαδή ένα πλέγμα επικοινωνίας που λειτουργεί από συσκευή σε συσκευή σχηματίζοντας έτσι ένα δίκτυο χωρίς κεντρική εξάρτηση. Είναι αργό, περιορισμένο, αλλά σχεδόν ακατάλυτο. 

«Το πρόβλημα είναι το λεγόμενο bootstrap problem. Όταν όλα πέσουν, πώς βρίσκεις πάλι τους ανθρώπους που μπορούν να τα διορθώσουν, όταν δεν υπάρχει καν τρόπος να τους καλέσεις;». Αυτή η σκέψη είναι η ψυχή του εγχειρήματος: όχι απλώς τεχνική προετοιμασία, αλλά κοινωνική οργάνωση για τον καιρό της “καταστροφής”. 

Τα μέλη του IRC πειραματίζονται στην πράξη. Στήνουν δοκιμές, προσπαθούν να συντονιστούν χωρίς τη βοήθεια του διαδικτύου, οργανώνουν ακόμη και “ασκήσεις επιβίωσης”, όπως ένα πικνίκ στην πόλη που θα οργανωθεί αποκλειστικά μέσω των Meshtastic. «Κανένα σχέδιο εφεδρείας δεν αξίζει τίποτα αν δεν το δοκιμάσεις στην πράξη», λέει ο Τζο Έιμπλι, μέλος της ομάδας που εργάζεται σε μεγάλη εταιρεία κυβερνοασφάλειας. 

Αυτοί οι άνθρωποι γνωρίζουν τι σημαίνει πραγματική εξάρτηση από δίκτυα. Κάποιοι συνεργάζονται με εθελοντές στην Ουκρανία, όπου η σύνδεση με τον έξω κόσμο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το Starlink του Έλον Μασκ. Εκεί, η έννοια της “ανθεκτικότητας” είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Αν το δίκτυο σβήσει, η χώρα βυθίζεται στο σκοτάδι. 

Η Ορόρα και οι συνάδελφοί της θέλουν να προλάβουν αυτή τη μοίρα. Θέλουν κάθε πόλη να μπορεί να έχει τη δική της “ψηφιακή εφεδρεία”, τοπικά δίκτυα που θα μπορούν να επαναφέρουν βασικές υπηρεσίες, όπως η επικοινωνία των νοσοκομείων, η παροχή ενέργειας ή το νερό. Οραματίζονται έναν πλανήτη όπου μικρές ομάδες πολιτών θα μπορούν να συνδέσουν αυτές τις νησίδες επικοινωνίας, επανασυνθέτοντας σταδιακά το παγκόσμιο δίκτυο. 

Οι ίδιοι που παλεύουν για ένα ασφαλέστερο διαδίκτυο συναντούν αντίσταση από την ίδια τη βιομηχανία της τεχνολογίας. Σε πρόσφατη συνάντηση για τον Κανονισμό Κυβερνοανθεκτικότητας της Ε.Ε., η Ορόρα είδε εκπρόσωπο μεγάλης εταιρείας να ζητά “παραθυράκι”, ώστε να μπορούν να πωλούνται προϊόντα με γνωστά κενά ασφαλείας, αρκεί να μην έχουν ακόμα προστεθεί στη λίστα των ευάλωτων συσκευών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Αυτός είναι ο κόσμος μας. Η κυβερνοασφάλεια είναι ένα χάος». 

Το χάος περιγράφει τέλεια το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε. Οι κυβερνήσεις διαλύουν υπηρεσίες που επιτηρούν κρίσιμες υποδομές, οι εταιρείες προτιμούν να καλύπτουν τα κενά παρά να τα διορθώνουν και η κοινωνία θεωρεί δεδομένο κάτι τόσο εύθραυστο όσο η ίδια της η συνδεσιμότητα. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.