Η τεχνολογία δεν σταματά να εκπλήσσει, ούτε να γεννά φιλόδοξα σχέδια που θυμίζουν περισσότερο επιστημονική φαντασία παρά ρεαλιστική πολιτική. Από τον Σαμ Άλτμαν της OpenAI μέχρι τον Τζεφ Μπέζος και τον Έρικ Σμιντ, οι ισχυροί του ψηφιακού κόσμου μοιράζονται πλέον ένα κοινό όνειρο: τη δημιουργία κέντρων δεδομένων στο διάστημα. Εκεί όπου η Γη δεν περιορίζει με τα δίκτυα της, τις ενεργειακές της ανάγκες και τους κατοίκους που διαμαρτύρονται, η “Μεγάλη Τεχνολογία” βλέπει την προοπτική μιας νέας, σχεδόν ανεξέλεγκτης επέκτασης. 

Το πρόβλημα που επιδιώκει να λύσει αυτό το όραμα είναι γνωστό. Τα data centers, οι γιγαντιαίες εγκαταστάσεις που φιλοξενούν τα τεράστια υπολογιστικά συστήματα της τεχνητής νοημοσύνης και του διαδικτύου καταναλώνουν ολοένα και περισσότερη ενέργεια. Η ζήτηση, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις μπορεί να αυξηθεί έως και 165% μέχρι το 2030. Περισσότερο από το μισό της ενέργειας που τα τροφοδοτεί εξακολουθεί να προέρχεται από ορυκτά καύσιμα, ανατρέποντας τα βήματα που έγιναν στην κλιματική μετάβαση και σαν να μην έφτανε αυτό, οι ίδιες εγκαταστάσεις “καταπίνουν” τεράστιες ποσότητες νερού, επιβαρύνοντας τοπικές κοινωνίες που ήδη δοκιμάζονται από την κλιματική κρίση. 

Σε αυτό το τοπίο ο Άλτμαν μιλά για μια σχεδόν αναπόφευκτη εξάπλωση: «Υποθέτω ότι με τον καιρό μεγάλο μέρος του πλανήτη θα καλυφθεί από κέντρα δεδομένων». Η δική του φαντασία δεν σταματά εκεί. Από τη σφαίρα Dyson γύρω από τον ήλιο, ένα υποθετικό μεγα-κατασκεύασμα που θα απορροφούσε την ενέργεια ενός άστρου μέχρι τα πρώτα μικρότερα data centers σε τροχιά, αυτοί οι κολοσσοί μοιάζουν έτοιμοι να εξετάσουν όλα τα ενδεχόμενα. 

Ήδη startups όπως η Starcloud, η Axiom και η Lonestar Data Systems έχουν συγκεντρώσει εκατομμύρια για την ανάπτυξη διαστημικών λύσεων. Η Lonestar, μάλιστα κατάφερε να στείλει ένα μικροσκοπικό data center στη Σελήνη, αν και η αποστολή κατέληξε σε αποτυχία όταν το σκάφος ανετράπη. Η Starcloud σχεδιάζει έναν δορυφόρο μεγέθους ψυγείου με τσιπ της Nvidia. Μπορεί να πρόκειται για βήματα πειραματικά, αλλά δείχνουν ότι η ιδέα δεν είναι πλέον μόνο θεωρία. 

Η επιστήμη από την πλευρά της προσφέρει επιχειρήματα υπέρ. Ο καθηγητής Άλι Χατζιμίρι του Caltech είχε ήδη από το 2016 καταθέσει πατέντα για ένα “μαζικά παράλληλο υπολογιστικό σύστημα στο διάστημα”. Το κόστος εκτόξευσης έχει μειωθεί αισθητά, ενώ οι ηλιακοί συλλέκτες έχουν γίνει ελαφρύτεροι και αποδοτικότεροι. Ο Χατζιμίρι και η ομάδα του μιλούν για ηλεκτρισμό στο διάστημα με κόστος έως 10 σεντς την κιλοβατώρα, χαμηλότερο από αντίστοιχες επίγειες τεχνολογίες. Θεωρητικά αυτό θα μπορούσε να τροφοδοτήσει διαστημικά κέντρα δεδομένων με καθαρή και άφθονη ενέργεια. 

Το θεωρητικά όμως δεν είναι ποτέ αρκετό. Τα data centers σε τροχιά θα εκτίθενται σε ακτινοβολία, θα είναι δύσκολο να συντηρηθούν ή να αναβαθμιστούν και ενδεχομένως θα επεξεργάζονται δεδομένα πιο αργά από τα επίγεια. Το βασικότερο: το κόστος. Όσο παραμένει πιο φθηνό να χτίζονται εγκαταστάσεις σε μέρη όπως η Βιρτζίνια, όπου ήδη η ζήτηση για ρεύμα απειλεί να διπλασιαστεί οι εταιρείες θα συνεχίσουν να προτιμούν τη Γη. 

Επιπλέον υπάρχει κάτι ακόμα που κάνει το διάστημα ελκυστικό πέρα από την ενέργεια. Εκεί δεν υπάρχουν κανονισμοί. Στη Γη οι δημοτικές αρχές μπορούν να απορρίψουν σχέδια ανάπτυξης, όπως έκανε πρόσφατα το δημοτικό συμβούλιο της Τούσον στην Αριζόνα. Οι κάτοικοι διαμαρτύρονται για την κατανάλωση νερού, την επιβάρυνση του δικτύου, τις επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής. Στο διάστημα δεν υπάρχουν γείτονες να διαμαρτυρηθούν. «Όσο πιο γρήγορα κινηθεί μια εταιρεία, τόσο το καλύτερο πριν το Κογκρέσο αποφασίσει να ρυθμίσει το ζήτημα», προειδοποιεί η νομικός και πολιτική επιστήμονας Μισέλ Χάνλον. 

Η πολιτική διάσταση είναι προφανής. Αν το διάστημα γίνει το νέο Ελντοράντο της τεχνολογίας θα βρεθούμε μπροστά σε έναν αγώνα χωρίς κανόνες, όπου οι πιο ισχυροί θα καθορίζουν το παιχνίδι. Όμως η συζήτηση δεν πρέπει να μείνει μόνο στο επίπεδο των φιλόδοξων σχεδίων. Το πραγματικό ερώτημα είναι πως θα αντιμετωπίσουμε τη διψασμένη για ενέργεια μηχανή της τεχνητής νοημοσύνης στη Γη. Μπορούμε να στραφούμε σε ανανεώσιμες πηγές, να επενδύσουμε σε πιο αποδοτικούς αλγόριθμους, να μειώσουμε το περιβαλλοντικό αποτύπωμα χωρίς να καταφύγουμε στη λύση της διαστημικής εξορίας. 

Η “Μεγάλη Τεχνολογία” ονειρεύεται να σηκώσει τα κέντρα δεδομένων της στον ουρανό. Το ερώτημα είναι αν αυτό είναι το μέλλον που θέλουμε ή αν πρόκειται για ακόμη μία απόδραση προς τα εμπρός που αφήνει άλυτα τα θεμελιώδη προβλήματα εδώ στον πλανήτη μας, διότι όσο κι αν γοητεύει η ιδέα ενός φουτουριστικού διαστημικού δικτύου, η αλήθεια παραμένει: η Γη είναι το σπίτι μας και η ευθύνη μας είναι να βρούμε λύσεις που να σέβονται όχι μόνο την τεχνολογική πρόοδο, αλλά και τη ζωή. 

Η επιστημονική φαντασία συχνά γίνεται πραγματικότητα. Όμως η πρόκληση δεν είναι να φτιάξουμε σφαίρες Dyson ή διαστημικά data centers. Η πρόκληση είναι να κάνουμε την τεχνολογία βιώσιμη, δίκαιη και υπεύθυνη. Αν το διάστημα είναι το μέλλον, τότε ας φροντίσουμε πρώτα να έχουμε μέλλον στη Γη. 

*Mε στοιχεία από το Wired. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.