Υπάρχουν όροι που περνούν από τα στενά σύνορα της Σίλικον Βάλεϊ και γίνονται σχεδόν λαογραφία. Ένας από αυτούς ήταν το “rest and vest”, η ιδέα ότι ένας εργαζόμενος στην τεχνολογία μπορούσε έχοντας εξασφαλίσει τις γενναιόδωρες απολαβές μέσω μετοχών, να χαλαρώσει. Να “ξεκουράζεται” δηλαδή, ενώ οι μετοχές του εξακολουθούσαν να αποδίδουν χρόνο με τον χρόνο ανεξάρτητα από το αν δούλευε με φλόγα ή με το ζόρι. Ένα άτυπο κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα σε εταιρείες που διέθεταν άφθονο χρήμα και σε ταλέντα που θεωρούνταν δυσεύρετα. Αυτό όμως, όπως όλα δείχνουν, τελειώνει. 

Ο Ζαχίρ Μοχιντίν, συνιδρυτής της πλατφόρμας Levels.fyi που βοηθά εργαζόμενους να αξιολογούν τις απολαβές τους το έθεσε ωμά: «Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές της χρονιάς για τους εργαζόμενους στην τεχνολογία και περνά σχεδόν απαρατήρητη». 

Το νέο μοντέλο ονομάζεται “front-loaded equity vesting”. Με απλά λόγια η μετοχική αποζημίωση δεν μοιράζεται πλέον ισόποσα κατά τη διάρκεια των ετών. Αντίθετα, συγκεντρώνεται στα πρώτα χρόνια: 40% τον πρώτο χρόνο, 30% τον δεύτερο και σταδιακή μείωση στη συνέχεια. Από εκεί και μετά η τύχη του εργαζομένου εξαρτάται από τις ετήσιες “ανανεώσεις” που βασίζονται στην απόδοση. 

Για δεκαετίες τα μεγάλα ονόματα της τεχνολογίας είχαν έναν τρόπο να προσελκύουν και να κρατούν τους καλύτερους: γενναιόδωρα πακέτα μετοχών που εξασφάλιζαν σταθερά έσοδα για χρόνια. Ακόμη κι αν κάποιος εργαζόμενος χαλάρωνε λίγο, οι μετοχές του εξακολουθούσαν να ωριμάζουν και να αποδίδουν καρπούς. Αυτό δημιουργούσε την κουλτούρα του “rest and vest”, μια σιωπηρή συμφωνία που πολλοί περιέγραφαν άλλοτε με θαυμασμό κι άλλοτε με ειρωνεία. 

Σήμερα όμως οι εταιρείες αλλάζουν στάση. Στη νέα τους φιλοσοφία η ασφάλεια δίνει τη θέση της στην αέναη αξιολόγηση. Δεν αρκεί να έχεις προσληφθεί, πρέπει να αποδεικνύεις συνεχώς την αξία σου. 

Η μετατόπιση αυτή δεν είναι τυχαία. Αντανακλά μια βαθύτερη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο η Σίλικον Βάλεϊ αντιλαμβάνεται τους ανθρώπους της. Στον πυρήνα της βρίσκεται η ιδέα ότι οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να “βολεύονται”, αλλά να πιέζονται να αποδίδουν στο μέγιστο. 

Η Nvidia, η Airbnb και η Google έχουν ήδη υιοθετήσει παραλλαγές αυτού του μοντέλου. Όπως σημειώνει η Levels.fyi, το φαινόμενο παρατηρείται από το 2021 αλλά τους τελευταίους μήνες επεκτείνεται ραγδαία απειλώντας να γίνει ο νέος κανόνας. 

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι το μερίδιο ασφάλειας που κάποτε πρόσφερε η σταθερή ωρίμανση μετοχών εξαφανίζεται. Η μελλοντική αμοιβή εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την απόδοση του εργαζομένου, από το αν καταφέρνει να αποδεικνύει χρόνο με τον χρόνο ότι αξίζει την ανανέωση. 

Η νέα πραγματικότητα δεν είναι ίδια για όλους. Για τους κορυφαίους, για εκείνους που ξεχωρίζουν σε αποδοτικότητα και καινοτομία, το νέο σύστημα μπορεί να λειτουργήσει σαν πολλαπλασιαστής. Οι μετοχές τους θα αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο, οι ευκαιρίες θα πληθαίνουν και η αμοιβή τους θα εκτοξεύεται. 

Για τους υπόλοιπους όμως η εικόνα είναι διαφορετική. Μια μέτρια αξιολόγηση μπορεί να σημαίνει λιγότερες μετοχές, μικρότερες απολαβές, αβεβαιότητα. Η σταθερότητα του παλιού συστήματος δίνει τη θέση της σε μια συνεχή αγωνία. 

Το “rest and vest” ήταν ίσως υπερβολικά γενναιόδωρο, αλλά πρόσφερε και μια αίσθηση σταθερότητας σε έναν κλάδο που ήδη φημίζεται για την ένταση και την εξουθένωση. Τώρα με το front-loading, η τεχνολογία μοιάζει να σπρώχνει τους εργαζόμενους σε μια αδιάκοπη κούρσα χωρίς τερματισμό. 

Δεν πρόκειται απλώς για έναν λογιστικό χειρισμό. Είναι μια αλλαγή κουλτούρας. Η Σίλικον Βάλεϊ περνά από την ιδέα της “χρυσής χειροπέδας” των γενναιόδωρων μετοχών που σε κρατούσαν στην εταιρεία, στην ιδέα της “χρυσής μαστίγωσης”: αποδίδεις ή μένεις πίσω. 

Η μετατόπιση αυτή αντικατοπτρίζει και τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιες οι εταιρείες βλέπουν τον εαυτό τους. Από startups που μοίραζαν μετοχές απλόχερα για να προσελκύσουν ταλέντα, γίνονται πλέον κολοσσοί που απαιτούν απόδοση, μετρήσιμα αποτελέσματα, συνεχή προσπάθεια. 

Όλα αυτά όμως δεν είναι απλώς οικονομικές στρατηγικές. Είναι ιστορίες ανθρώπων. Εργαζόμενοι που πίστευαν ότι είχαν βρει μια σταθερότητα βλέπουν τώρα το έδαφος να μετακινείται κάτω από τα πόδια τους. Νέοι μηχανικοί που ονειρεύονταν την ασφάλεια των μετοχών καταλαβαίνουν ότι η πορεία τους θα είναι συνεχής αγώνας δρόμου. 

Σίγουρα υπάρχουν επιχειρήματα υπέρ: η αξιοκρατία, η επιβράβευση της προσπάθειας, η αποφυγή του βολέματος. Υπάρχουν όμως και οι κίνδυνοι: η εντατικοποίηση, το άγχος, η αίσθηση ότι ο άνθρωπος μετριέται μόνο με βάση την τελευταία του αξιολόγηση. 

Η συζήτηση για το “rest and vest’ και το “front-loading” είναι τελικά μια συζήτηση για το μέλλον της εργασίας. Θέλουμε έναν κόσμο όπου η αμοιβή βασίζεται μόνο στην άμεση απόδοση ή έναν κόσμο που αναγνωρίζει και την ανάγκη για σταθερότητα; Θέλουμε εργαζόμενους που αποδίδουν μέσα από την πίεση ή εργαζόμενους που δημιουργούν με την ηρεμία της ασφάλειας; 

Η απάντηση δεν είναι απλή. Το βέβαιο όμως είναι ότι η Σίλικον Βάλεϊ, εκεί όπου οι τάσεις γεννιούνται μας δείχνει έναν δρόμο όπου η ασφάλεια υποχωρεί και η απόδοση ανεβαίνει στον θρόνο και κάπου εδώ τελειώνει ο μύθος του “rest and vest”. Η εποχή που μπορούσες να χαλαρώσεις ξέροντας ότι οι μετοχές σου θα ωριμάσουν ούτως ή άλλως τελειώνει … Στη θέση της έρχεται η εποχή του «τρέξε ή μείνε πίσω». 

Το ερώτημα είναι αν αυτή η αλλαγή θα μείνει περιορισμένη στην τεχνολογία ή αν θα γίνει το νέο μοντέλο για ολόκληρη την αγορά εργασίας. Μέχρι τότε το μόνο σίγουρο είναι ότι η Σίλικον Βάλεϊ μας υπενθυμίζει ξανά ότι τίποτα δεν μένει ίδιο ούτε καν ο τρόπος που πληρώνεται το ταλέντο. 

*Με στοιχεία από το Business Insider.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.