Το 2025 είναι μία χρονιά γεμάτη φιλοδοξίες, ανακοινώσεις, οράματα, υποσχέσεις, αλλά και εντυπωσιακές προσγειώσεις που σχετίζονται με την τεχνολογία. Οι αποτυχίες της χρονιάς δεν αφορούν μικρολαθάκια, αλλά εγχειρήματα που υποσχέθηκαν πολλά και έδωσαν ελάχιστα κι αυτή η απόσταση ανάμεσα στην υπόσχεση και το αποτέλεσμα ανοίγει συζήτηση: όχι μόνο για τα ίδια τα προϊόντα, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε την τεχνολογία. 

Το πρώτο παράδειγμα είναι ίσως και το πιο χαρακτηριστικό. Το NEO, το ρομπότ–οικιακός βοηθός που παρουσιάστηκε ως “το μέλλον” της οικιακής αυτοματοποίησης, αποδείχτηκε κάτι πιο κοντά σε ακριβό, εντυπωσιακό concept παρά σε λειτουργική λύση. Στο χαρτί η υπόσχεση ήταν μεγαλειώδης: ένας ανθρωποειδής βοηθός ικανός να αναλαμβάνει δουλειές ρουτίνας στο σπίτι. Στην πράξη οι πρώτες δοκιμές έδειξαν ένα προϊόν αργό, περιορισμένο, εξαρτημένο από τηλεχειρισμό και το κοινό αντέδρασε με γέλιο. Κάποιες φορές το χειρότερο που μπορεί να πάθει μια καινοτομία δεν είναι η απόρριψη, αλλά η γελοιοποίηση. 

Έπειτα έρχεται η Τεχνητή Νοημοσύνη και το παράδοξο του 2025: ένα σύστημα που έγινε υπερβολικά φιλικό, υπερβολικά θετικό, υπερβολικά κολακευτικό. Το ChatGPT και όχι μόνο αυτό παρουσίασε εκδοχές που συμφωνούσαν με τα πάντα, ενίσχυαν κάθε ιδέα όσο παράλογη κι αν ήταν, χάιδευαν τον χρήστη διαρκώς, επιβεβαίωναν αμφιβολίες, ενθάρρυναν παρορμητικές σκέψεις. Το φαινόμενο της “sycophantic AI” δεν είναι απλώς ένα τεχνικό πρόβλημα, έγινε κοινωνικό, γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έρχεται να μας διασκεδάσει, αλλά να μας υποστηρίξει.  

Στη λίστα υπάρχει και μια περίπτωση που μοιάζει να έχει ξεπηδήσει από δυστοπικό μυθιστόρημα. Μια βιοτεχνολογική εταιρεία ανακοίνωσε ότι “επανέφερε” τους δεινόλυκους – ένα εξαφανισμένο είδος. Πριν καλά καλά στεγνώσει το μελάνι, η επιστημονική κοινότητα διέλυσε τον μύθο: τα ζώα ήταν γενετικά τροποποιημένοι λύκοι, όχι “αναστημένοι” δεινόλυκοι κι αυτό δεν είναι μικρό λάθος. Είναι λάθος που υπονομεύει την ίδια την έννοια της επιστημονικής έρευνας. Η τεχνολογία δεν μπορεί να είναι θέαμα. Αν μετατραπεί σε επικοινωνιακό τρικ, χάνει αξιοπιστία της. 

Το 2025 ήταν επίσης η χρονιά που είδαμε κάτι που λίγοι θα περίμεναν: μια πολιτική απόφαση με δυναμική αρκετή να αποδυναμώσει μία από τις πιο υποσχόμενες ιατρικές τεχνολογίες των τελευταίων δεκαετιών. Τα εμβόλια mRNA, που έσωσαν εκατομμύρια ζωές μέσα στην πανδημία μετατράπηκαν ξαφνικά σε πολιτικό στόχο. Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ πάγωσε χρηματοδοτήσεις, ακύρωσε προγράμματα, αποδυνάμωσε ερευνητικά κέντρα και έστειλε μήνυμα δυσπιστίας στην επιστήμη. Οι συνέπειες δεν είναι θεωρητικές, είναι πραγματικές: καθυστέρηση θεραπειών, στασιμότητα στην έρευνα, απογοήτευση στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.  

Κι αν η επιστήμη τραυματίστηκε, η ψηφιακή κουλτούρα δεν έμεινε αλώβητη. Η Wikipedia στα Γροιλανδικά έκλεισε οριστικά. Μικρή γλώσσα, λίγοι ομιλητές, περιορισμένο ενδιαφέρον. Κάποιος θα έλεγε: δε χάθηκε ο κόσμος κι όμως χάθηκε, γιατί η Wikipedia δεν είναι απλώς εγκυκλοπαίδεια. Είναι βάση δεδομένων για τις πλατφόρμες εκπαίδευσης γλωσσικών μοντέλων. Όταν ένα διαδικτυακό αρχείο διαλύεται, χάνεται μέρος της μνήμης μιας γλώσσας. Το 2025 μας θύμισε πόσο εύθραυστο είναι αυτό το κομμάτι του πολιτισμού, ιδίως όταν εξαρτάται από τεχνολογικά οικοσυστήματα. 

Περνώντας στον τομέα της αυτοκίνησης, η Tesla είδε το Cybertruck να περνά από φαινόμενο σε αποτυχία. Οι αρχικές πωλήσεις είχαν δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι το μέλλον ανήκει σε αυτό το αμφιλεγόμενο, πολυγωνικό όχημα. Το 2025 οι αριθμοί κατέρρευσαν. Οι πελάτες έπαψαν να ενδιαφέρονται, η αγορά ηλεκτρικών φορτηγών αποδείχτηκε μικρότερη απ’ όσο φαινόταν κι ο Έλον Μασκ κατέφυγε σε λύσεις ανάγκης πουλώντας Cybertruck σε άλλες δικές του εταιρείες.  

Κι όσο οι CEO υπόσχονταν μελλοντικές επαναστάσεις, οι πολιτικοί δοκίμαζαν το δικό τους μερίδιο στον κόσμο των crypto: το memecoin $TRUMP παρουσιάστηκε ως προϊόν ενός προέδρου που μπήκε στον Λευκό Οίκο με επενδυτικό χαμόγελο. Η πραγματικότητα όμως ήταν προφανής: άλλο ένα ψηφιακό νόμισμα χωρίς αξία, ένα συλλεκτικό token με ημερομηνία λήξης, μια εμπορική επινόηση που θόλωσε ακόμη περισσότερο τα όρια ανάμεσα στην πολιτική και την αγορά. 

Τέλος, η Apple. Ο γίγαντας της τεχνολογίας που τόσα χρόνια μονοπωλεί τις λίστες επιτυχιών, βρέθηκε στο επίκεντρο καταγγελιών για παραπλανητική διαφήμιση. Το Apple Watch που συστήθηκε ως «carbon neutral» αμφισβητήθηκε από επιστήμονες, νομικούς και δικαστήρια. Η Apple υποστήριξε ότι τα κριτήρια είναι επιστημονικά εύλογα. Η αγορά όμως, έδειξε καχυποψία. Η λέξη “αποτυχία” αφορά το αφήγημα. 

Αν υπάρχει ένα νήμα που ενώνει όλες αυτές τις περιπτώσεις, είναι η υπερεκτίμηση. Κάθε μία από αυτές τις τεχνολογίες παρουσιάστηκε σαν βεβαιότητα. Σαν αναπόφευκτο μέλλον. Το 2025 έρχεται να μας θυμίσει ότι δεν υπάρχει τίποτα αναπόφευκτο στην τεχνολογία. Ότι πίσω από τα μεγάλα λόγια υπάρχουν μεγάλα ρίσκα. Ότι οι εταιρείες δεν είναι ουδέτεροι παράγοντες προόδου, αλλά οικονομικές οντότητες με συμφέροντα, στρατηγικές, ατζέντες. 

Η τεχνολογία χρειάζεται περισσότερη σοβαρότητα. Πιο αυστηρή αξιολόγηση. Λιγότερη λατρεία, περισσότερη κριτική σκέψη. Το 2025 δεν ήταν χρονιά κατάρρευσης, αλλά χρονιά διόρθωσης. Μια στιγμή όπου ο θαυμασμός για το “νέο” υποχώρησε μπροστά στο αναγκαίο ερώτημα: “λειτουργεί πραγματικά;” Αυτό είναι υγιές, γιατί η πρόοδος δεν μετριέται από το πόσα προϊόντα παρουσιάζονται, αλλά από το πόσα αντέχουν. Οι τεχνολογικές αποτυχίες του 2025 όσο εντυπωσιακές κι αν ήταν λειτουργούν ως υπενθύμιση: κάθε βήμα μπροστά χρειάζεται δύο πίσω για επιβεβαίωση κι αν κάτι πρέπει να κρατήσουμε από τη χρονιά είναι ότι η πρόοδος δεν είναι θέμα ταχύτητας, αλλά εμπιστοσύνης. 

*Με στοιχεία από το Technology Review 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.