Ουδείς προφήτης στον τόπο του – ούτε καν η τηλεοπτική σειρά «Dopesick» του καναλιού Hulu, που προβάλλεται αυτή την στιγμή, ταυτόχρονα με τις ραγδαίες αποκαλύψεις που λαμβάνουν χώρα τα τελευταία 24ωρα αναφορικά με τις ιατρικές εξελίξεις ως προς την αντιμετώπιση ασθενειών όπως το Αλτσχάιμερ και η κατάθλιψη.

Το «Dopesick» καταγράφει λεπτομερώς και με ανατριχιαστική λεπτομέρεια την κρίση των οπιοειδών στην Αμερική τα τελευταία 25 χρόνια, με αφετηρία την παραγωγή του Oxycontin από την φαρμακευτική εταιρεία Purdue Pharma.

Η σειρά μας μπάζει γερά μέσα στα πιο βαθιά άδυτα ενός εκ των πιο διεφθαρμένων κλάδων, αυτόν των φαρμακευτικών εταιρειών και τον τρόπο που μηχανεύονται αυτές προκειμένου να πουλάνε ανενόχλητες τα φάρμακά τους, αδιαφορώντας για το κατά πόσο τα φάρμακα αυτά είναι όντως κατάλληλα για ευρεία κατανάλωση ή για το κατά πόσο μπορούν να προκαλέσουν μια από τις χειρότερες επιδημίες ναρκωτικών στην ιστορία της ΗΠΑ – όπως δηλαδή, όντως έγινε με το Oxycontin το οποίο συνταγογραφήθηκε από εκατοντάδες (αθώους ή ένοχους) γιατρούς σε απλούς πολίτες κάθε ηλικίας με αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών χιλιάδων Αμερικανών από υπερβολική δόση ή εξάρτηση.

Δίπλα στην Purdue Pharma και τον ιδιοκτήτη της, Richard Sackler, ο οποίος δημιούργησε το φάρμακο προκειμένου, όπως ευαγγελιζόταν, «να εξαλείψει από τον πλανήτη τον πόνο», σφικτά το χεράκι της κρατούσαν κάποιοι μέχρι πρότινος αξιοπρεπείς επιστήμονες, επιφανείς γιατροί και έγκριτοι ερευνητές, οι οποίοι είτε πείστηκαν πραγματικα (εν αγνοία της αλήθειας), είτε πληρώθηκαν αδρά με πολλές χιλιάδες δολάρια προκειμένου να διαβεβαιώσουν εκατομμύρια πολίτες ότι το βαρύ οπιοειδές με την (δήθεν) μικρότερη του 1% πιθανότητα εξάρτησης εγκρίθηκε όντως μετά βαϊων και κλάδων από τον FDA (τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ).

Ομως εκεί έγκειται η «πουστιά» που έπαιξε η φαρμακευτική εταιρεία, εκτός από το ότι την παρουσίασαν ως καλύτερη και πιο αποτελεσματική της μορφίνης: ότι όσο περνάει ο καιρός και το σκεύασμα αποδεικνύεται αναποτελεσματικό σε κάποιους ασθενείς, αντί να του κάνουν μια αναπροσαρμογή, αντιθέτως προτείνουν διπλάσια δόση προκειμένου να πουλάνε περισσότερο. Και περισσότερο.

Από το χάπι με τα 10 γραμμάρια δόσης, πάνε σύντομα στα 40 και τα 80. Ο εθισμός και η υπερβολική δόση είναι φυσικό επακόλουθο. Η οξυκωδόνη μέσα σε 10-15 χρόνια «θέρισε» ολόκληρες κοινότητες εργατών στην βαθιά, βιομηχανική Αμερική, οι οποίοι εθίστηκαν ή πέθαναν από OD.

Το ήθικο δίδαγμα από τα οκτώ επεισόδια της εξαιρετικής σειράς είναι φυσικά εύλογο: οι big pharma, οι «μεγάλες φαρμακευτικές», μέσω του λόμπινγκ και των εκατ. δολαρίων που ρίχνουν στην αγορά, πάντα θα είναι οι κερδισμένες.

Το κέρδος κερδίζει την ανθρωπιά, η απληστία νικάει την (πραγματική) επιστήμη και εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό παρά μόνο να παρακολουθούμε αμέτοχοι μια οικονομική παρτίδα σκάκι που παίζεται πάντα εις βάρος μας.

Και όλα αυτά συμβαίνουν στην οθόνη μας την ίδια ώρα που εκτυλίσσονται δυο εξαιρετικά σημαντικές, για την υγεία μας και την ιατρική, εξελίξεις: η μια που δείχνει το μέγεθος του προβλήματος με τις big pharma και τις παραποιημένες μελέτες και η άλλη που απλώς καταδεικνύει ότι στην επιστήμη, σε κάτι που είναι τόσο ρέον όσο μια έρευνα, μερικές φορές γίνονται και λάθη και παραλείψεις οι οποίες με την σειρά τους ρίχνουν… νεράκι στον μύλο της παραποίησης στοιχείων με σκοπό το κέρδος. 

Λόγυ χάρη, πριν μερικά 24ωρα διέρρευσε η εξαιρετικής σημασίας είδηση ότι μια σημαντική μελέτη του 2006 για τη νόσο του Αλτσχάιμερ μπορεί να περιέχει κατασκευασμένα αποτελέσματα, σύμφωνα με την έρευνα του περιοδικού Science.

Η έρευνα αποκάλυψε στοιχεία που υποδηλώνουν «αρκετές περιπτώσεις χειραγώγησης εικόνας στο έργο του Sylvain Lesné», του ερευνητή που αυτή την στιγμή εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και υπήρξε ο συγγραφέας της επίμαχης μελέτης του 2006.

Η εργασία, η οποία υπάρχει έκτοτε σε περισσότερες από 2.200 ακαδημαϊκές εργασίες ως «αναφορά», έφερνε στο φω μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη που ονομάζεται Aβ*56 και που ενδεχομένως να αποτελούσε έναν «πολλά υποσχόμενο στόχο για την έγκαιρη παρέμβαση στη νόσο του Αλτσχάιμερ».

Την αλήθεια δημοσιοποίησε προ ημερών ο Matthew Schrag, ένας νευροεπιστήμονας στο πανεπιστήμιο Vanderbilt, ο οποίος επισήμανε για πρώτη φορά τις ανησυχίες του τον Ιανουάριο του 2022 αναφορικά με την δήθεν αποτελεσματική δράση της συγκεκριμένης πρωτεϊνης. Το περιοδικό Science ζήτησε στη συνέχεια από δύο ειδικούς να αναθεωρήσουν τη δημοσιευμένη εργασία του Lesné. Αμφότεροι συμφώνησαν με τις επισημάνσεις του Schrag, εντοπίζοντας συνολικά 20 «ύποπτα έγγραφα» που συντάχθηκαν και φέρεται να παραποιήθηκαν επιστημονικά από τον Lesné, 10 από τα οποία είχαν να κάνουν με την Aβ*56.

«Το πιο προφανές αποτέλεσμα αυτής της χειραγώγησης θα ήταν μια υπέρμετρη σπατάλη στην χρηματοδότηση φαρμάκων με βάση την Aβ*56», δήλωσε στο Science ο βραβευμένος με Νόμπελ νευροεπιστήμονας του πανεπιστημίου Stanford, Thomas Südhof.

Η δεύτερη εξέλιξη αφορά στο ότι η κατάθλιψη πιθανότατα δεν προκαλείται από χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης, γεγονός που σημαίνει ότι τόσα χρόνια, από ένα ιατρικό λάθος (ή «λάθος»), οι άνθρωποι έπαιρναν με την ενθάρρυνση των γιατρών τους φάρμακα που στηρίζονταν στην πρόσληψη σεροτονίνης, ως φάρμακο για την κατάθλιψη.

«Για πάνω από τρεις δεκαετίες, οι άνθρωποι κατακλύζονταν από πληροφορίες που υποδηλώνουν ότι η κατάθλιψη προκαλείται από μια “χημική ανισορροπία” στον εγκέφαλο, και πιο συγκεκριμένα την ανισορροπία μιας χημικής ουσίας του εγκεφάλου που ονομάζεται σεροτονίνη»,αναφέρει χαρακτηριστικά το άρθρο του The Conversation, προσθέτοντας ωστόσο ότι πλέον τα υπάρχοντα ιατρικά και ερευνητικά στοιχεία δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο.

«Αν και προτάθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1960, η θεωρία της σεροτονίνης για την κατάθλιψη, άρχισε να προωθείται ευρέως από τη φαρμακοβιομηχανία τη δεκαετία του 1990 σε συνδυασμό με τις προσπάθειές της να διαθέσει στην αγορά μια νέα σειρά αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, γνωστών ως εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης ή SSRI. Η ιδέα υποστηρίχθηκε επίσης από επίσημα ιδρύματα όπως η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, η οποία εξακολουθεί να λέει στο κοινό ότι οι διαφορές σε ορισμένες χημικές ουσίες στον εγκέφαλο μπορεί να συμβάλλουν στα συμπτώματα της κατάθλιψης», αναφέρει με νόημα το ρεπορτάζ, υπογραμμίζοντας τις παραλείψεις των γιατρών σε συνδυασμό, ωστόσο, με μια απόπειρα πώλησης όσο το δυνατόν περισσότερων φαρμάκων.

«Αμέτρητοι γιατροί μετέφεραν το ίδιο αυτό μήνυμα σε όλο τον κόσμο, στα ιδιωτικά τους ιατρεία και στα ΜΜΕ. Ο κόσμος στην πορεία δέχτηκε άκριτα αυτό που του είπαν. Και πολλοί άρχισαν να παίρνουν αντικαταθλιπτικά επειδή πίστευαν ότι υπήρχε κάτι λάθος στον εγκέφαλό τους που απαιτούσε ένα αντικαταθλιπτικό για να διορθωθεί. Κατά την περίοδο αυτής της εκστρατείας μάρκετινγκ, η χρήση αντικαταθλιπτικών χαπιών αυξήθηκε δραματικά», σημειώνει το δημοσίευμα.

Και όλα αυτά συνέβαιναν την ίδια στιγμή που για πολύ καιρό αρκετοί ακαδημαϊκοί, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων ψυχιάτρων, υποστήριζαν σθεναρά ότι «δεν υπάρχουν ικανοποιητικά στοιχεία που να υποστηρίζουν την ιδέα ότι η κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα μιας χαμηλής ή ανενεργής σεροτονίνης». 

Εκ πρώτης όψεως, το γεγονός ότι τα αντικαταθλιπτικά τύπου SSRI δρουν στο σύστημα σεροτονίνης φαίνεται να υποστηρίζει τη θεωρία της σεροτονίνης για την κατάθλιψη. Οι SSRI αυξάνουν προσωρινά τη διαθεσιμότητα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η κατάθλιψη προκαλείται από το αντίθετο αυτού του αποτελέσματος.

«Υπάρχουν άλλες εξηγήσεις για τις επιδράσεις των αντικαταθλιπτικών. Στην πραγματικότητα, οι δοκιμές φαρμάκων δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά χάπια μετά βίας διακρίνονται από ένα εικονικό φάρμακο (εικονικό χάπι) όταν πρόκειται για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Επίσης, τα αντικαταθλιπτικά φαίνεται να έχουν μια γενικευμένη επίδραση που μουδιάζει τα συναισθήματα, η οποία μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση των ανθρώπων, αν και δεν γνωρίζουμε πώς παράγεται αυτή η επίδραση ή πολλά σχετικά με αυτό», προσθέτει το άρθρο, που βάζει ακόμη ένα… καρφί στο φέρετρο των big pharma, οι οποίες σπέρνουν χάπια αμφίβολης αποτελεσματικότητας στην αγορά, χωρίς προηγουμένως να έχουν μελετήσει εκτενώς την επίδραση και τις συνέπειές τους στον ανθρώπινο οργανισμό.

«Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να γνωρίζουν ότι η ιδέα πως η κατάθλιψη προκύπτει από μια “χημική ανισορροπία” είναι απλά ένα υποθετικό σενάριο που ακόμη δεν έχει αποδειχτεί 100%. Και ότι δεν καταλαβαίνουμε ακόμη με σιγουριά τι κάνει στον εγκέφαλο η προσωρινή αύξηση της σεροτονίνης ή άλλες βιοχημικές αλλαγές που παράγονται από τα αντικαταθλιπτικά», καταλήγει με νόημα το εκτενές ρεπορτάζ.