Πριν από δύο χρόνια, οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι ανίχνευσαν ένα άστρο να καταβροχθίζει έναν από τους πλανήτες του. Τώρα νέες παρατηρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb σχετικά με τις συνέπειες του ίδιου γεγονότος υποδεικνύουν ένα σενάριο που μέχρι πρόσφατα ανήκε μόνο στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας: ότι ένας πλανήτης, περίπου στο μέγεθος του Δία αυτοκαταστράφηκε ρίχνοντας τον εαυτό του απευθείας μέσα στο μητρικό του άστρο. Οι επιστήμονες που ήταν υπεύθυνοι για την παρατήρηση πιστεύουν ότι έγιναν μάρτυρες της πρώτης «πλανητικής αυτοκτονίας» στην ιστορία.
Ο μοναδικός γνωστός τρόπος για να καταναλώσει ένα άστρο τους πλανήτες του είναι να αυξηθεί σημαντικά σε μέγεθος. Αυτό συμβαίνει όταν ένα άστρο κύριας “ακολουθίας”, όπως ο Ήλιος μας εξαντλήσει το υδρογόνο που συγχωνεύει και διογκωθεί σε πολλαπλάσιο του αρχικού του μεγέθους, μετατρεπόμενο σε κόκκινο γίγαντα. Οι ειδικοί μελετούν αυτή τη διαδικασία με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς είναι πιθανό να συμβεί και στο δικό μας ηλιακό σύστημα. Σε περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ο Ήλιος εξαντλήσει το υδρογόνο στον πυρήνα του θα επεκταθεί σε 100 φορές την τωρινή του ακτίνα, καταπίνοντας πλανήτες όπως ο Ερμής και η Αφροδίτη.
Όταν ένα άστρο απορροφά έναν πλανήτη, τα παρατηρητήρια στη Γη ανιχνεύουν μια αύξηση στη φωτεινότητά του, αν και είναι σύντομης διάρκειας. Μια τέτοια στιγμή λάμψης είναι γνωστή ως «νόβα».
Το 2023 το παρατηρητήριο Gemini South κατέγραψε μια νόβα σε απόσταση 12.000 ετών φωτός. Αρχικά θεωρήθηκε ότι επρόκειτο για έναν κόκκινο γίγαντα που κατανάλωνε έναν από τους κοντινούς του πλανήτες. Δύο χρόνια αργότερα όμως μια πιο λεπτομερής ανάλυση μέσω του υπέρυθρου οργάνου του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb αποκάλυψε ότι το άστρο βρισκόταν ακόμη στο στάδιο της κύριας ακολουθίας — δηλαδή συνέχιζε να συντήκει υδρογόνο. Το άστρο δεν είχε γεράσει ούτε είχε διογκωθεί σε κόκκινο γίγαντα. Αυτά τα νέα στοιχεία υποδεικνύουν ότι η νόβα οφειλόταν στην πρόσκρουση ενός πλανήτη στο μέγεθος του Δία πάνω στο νεαρό άστρο.
Σύμφωνα με πρόσφατο επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Astrophysical Journal, αυτή η νόβα είναι η πιο πειστική άμεση ανίχνευση πλανήτη που καταναλώθηκε από το μητρικό του άστρο. Οι ίδιοι ερευνητές είχαν ήδη διατυπώσει αυτή την υπόθεση σε παλαιότερη δημοσίευση στο Nature. Με βάση τα νέα δεδομένα η ομάδα ενίσχυσε τα επιχειρήματά της με φασματοσκοπική ανάλυση του άστρου — δηλαδή, μελέτη του φωτός και της ακτινοβολίας που εξέπεμψε — 820 ημέρες μετά τη μέγιστη φωτεινότητά του.
Αυτή η ανάλυση παρείχε νέα δεδομένα για τη φωτεινότητα του άστρου και τα σωματίδια σκόνης που εκτινάχθηκαν δίνοντας στους αστρονόμους μια πιο καθαρή εικόνα για το τι συνέβη σε εκείνο το πλανητικό σύστημα. Επικρατεί η άποψη ότι ένας πλανήτης στο μέγεθος του Δία, που κινούνταν σε τροχιά ανάλογη με του Ερμή γύρω από τον Ήλιο, πλησίαζε σταδιακά το άστρο του μέχρι που καταστράφηκε από τα εξωτερικά του στρώματα.
Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία τέτοιες πορείες πλανητών προς καταστροφή δεν είναι κοινό φαινόμενο. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η διαδικασία αυτή ίσως προκλήθηκε από το ίδιο φαινόμενο που δημιουργεί τις παλίρροιες στη Γη — τη βαρυτική έλξη άλλων κοντινών σωμάτων (όπως είναι η Σελήνη και ο Ήλιος για τη Γη). Σε διάρκεια εκατομμυρίων ετών, η βαρυτική δύναμη του άστρου ενδέχεται να αφαίρεσε ενέργεια από την τροχιά του πλανήτη, οδηγώντας τον εκτός σταθερής πορείας και προς το μητρικό του άστρο, ώσπου τελικά πλησίασε τόσο πολύ που διαλύθηκε.
Αρκετά μέλη της επιστημονικής κοινότητας διατηρούν τις αμφιβολίες τους σχετικά με αυτήν την ερμηνεία. Μια βασική διαφορετική άποψη είναι ότι το άστρο φαίνεται νέο, επειδή ίσως περιβάλλεται από ένα πυκνό νέφος αστρικής σκόνης που μειώνει τεχνητά τη φωτεινότητά του. Αν αποδειχθεί ότι η ηλικία ή ο τύπος του άστρου είναι διαφορετικός από αυτόν που θεωρείται τώρα, τότε μπορεί να υπάρχει άλλη εξήγηση για τη νόβα.
Μελλοντικές μετρήσεις με ισχυρότερα τηλεσκόπια αναμένεται να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τη φωτεινότητα του άστρου και ελπίζουμε να προσφέρουν περισσότερες αποδείξεις για το τι πραγματικά συνέβη. Είναι επίσης πιθανό να ανακαλυφθούν στο μέλλον και άλλοι πλανήτες που “αυτοκτόνησαν“, κάτι που θα αποδείκνυε ότι το φαινόμενο αυτό είναι πιο συχνό απ’ όσο νομίζαμε.
*Με στοιχεία από το Wired.
