Ο κόσμος κοιτάζει ξανά προς τα αστέρια. Οι πύραυλοι απογειώνονται, οι δορυφόροι πολλαπλασιάζονται, το Διάστημα γίνεται και πάλι ο μεγάλος ορίζοντας του ανθρώπινου ονείρου κι όμως πίσω από αυτή τη νέα “εποχή της εξερεύνησης” κρύβεται μια ανισότητα τόσο γήινη, όσο και οι ίδιες οι πολιτικές ισορροπίες που καθορίζουν τη ζωή στη Γη. Παρά το γεγονός ότι περισσότερες από 85 χώρες διαθέτουν σήμερα προγράμματα διαστημικής έρευνας, μόλις τρεις ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος των εκτοξεύσεων: οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Κίνα και η Ρωσία. 

Η τεχνολογική υπεροχή, η οικονομική ισχύς και οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες συγκλίνουν στο διάστημα, όπως κάποτε συγκρούονταν στις θάλασσες ή στα εδάφη. Το 2023 ο πλανήτης έστειλε 2.895 αντικείμενα σε τροχιά αριθμός πενταπλάσιος σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια. Όμως οι περισσότερες από αυτές τις αποστολές εκτοξεύθηκαν από τις ίδιες τρεις χώρες που πλέον λειτουργούν σαν πύλες προς το Διάστημα για όλους τους υπόλοιπους. 

Η εξάρτηση είναι προφανής. Οι περισσότερες χώρες του κόσμου, ακόμη κι εκείνες με ανεπτυγμένα επιστημονικά προγράμματα δε διαθέτουν δικά τους διαστημοδρόμια. Μόνο δώδεκα χώρες έχουν ενεργές βάσεις εκτόξευσης, γεγονός που μετατρέπει τις υπόλοιπες σε “ενοικιαστές” πρόσβασης στον ουρανό. Για να εκτοξεύσουν έναν δορυφόρο ή μια ερευνητική αποστολή πρέπει να απευθυνθούν στις ΗΠΑ, την Κίνα ή τη Ρωσία τους τρεις μεγάλους “τελωνειακούς” του Διαστήματος. 

Αυτή η ανισορροπία αρχίζει να προκαλεί αντιδράσεις. Στην άκρη της Αραβικής Χερσονήσου ένα νέο σχέδιο γεννιέται: η Etlaq, εταιρεία με έδρα το Ομάν επιχειρεί να καλύψει το παγκόσμιο έλλειμμα διαστημοδρομίων. Σε μια έρημο κοντά στη Θάλασσα της Αραβίας χτίζει τρία νέα συγκροτήματα εκτόξευσης, με την φιλοδοξία να γίνει το κέντρο για μικρότερες χώρες και ιδιωτικές εταιρείες που δε διαθέτουν τη δική τους πρόσβαση στο Διάστημα. 

Η επιλογή του Ομάν μόνο τυχαία δεν είναι. Η χώρα βρίσκεται κοντά στον Ισημερινό, εκεί όπου η περιστροφή της Γης προσφέρει μια φυσική ώθηση στους πυραύλους κατά την απογείωση. Για τους μηχανικούς αυτό σημαίνει οικονομία καυσίμου και ευκολότερη εκτόξευση. Η βάση της Etlaq βρίσκεται στις 18 μοίρες βόρεια, δηλαδή πιο κοντά στον Ισημερινό ακόμη κι από το περίφημο Cape Canaveral των ΗΠΑ που βρίσκεται στις 28. Μόνο η ευρωπαϊκή βάση στη Γαλλική Γουιάνα έχει πλεονεκτικότερη θέση. Επιπλέον η τοποθεσία της δίπλα στη Θάλασσα της Αραβίας επιτρέπει στα συντρίμμια των πυραύλων να πέφτουν με ασφάλεια στο νερό. 

Αυτή η νέα φωνή από τη Μέση Ανατολή δεν είναι απλώς ένα τεχνικό εγχείρημα. Είναι μια πολιτική δήλωση. Μια χώρα χωρίς προηγούμενη ισχυρή διαστημική παράδοση, επιχειρεί να δηλώσει “παρούσα” στη νέα εποχή της τροχιάς και των δορυφόρων. “Το Ομάν υπήρξε πάντα πρωτοπόρο στην εξερεύνηση μέσω της ναυσιπλοΐας”, λέει η Julanda Al-Riyami, επικεφαλής εμπορικής ανάπτυξης της Etlaq. “Τώρα, ήρθε η ώρα της εξερεύνησης του Διαστήματος.” 

Πίσω από αυτή τη φράση κρύβεται κάτι περισσότερο από φιλοδοξία. Είναι η μετάβαση από το θαλάσσιο εμπόριο στο διαστημικό, από το παρελθόν των καραβιών στο μέλλον των πυραύλων. Το Ομάν επιδιώκει να γίνει “λιμάνι” για το Διάστημα, ένα σημείο εκκίνησης για χώρες που δε διαθέτουν την τεχνολογική και οικονομική υποδομή των υπερδυνάμεων. 

Η Global Spaceport Alliance, διεθνής ένωση εκτοξευτικών κέντρων επιβεβαιώνει την αυξανόμενη ανάγκη για νέες υποδομές. Ο εκτελεστικός διευθυντής της, Τζέιμς Κόζι, παραδέχεται: «Σήμερα η κατάσταση δεν είναι ακόμη κρίσιμη, αλλά η ζήτηση αυξάνεται ραγδαία». Η αύξηση των εκτοξεύσεων, ιδιαίτερα από ιδιωτικές εταιρείες και πανεπιστημιακά προγράμματα καθιστά την ύπαρξη περισσότερων διαστημοδρομίων ζήτημα δημοκρατίας της τεχνολογίας. 

Το Διάστημα δεν είναι πλέον πεδίο αποκλειστικά στρατηγικής ισχύος. Είναι και αγορά, είναι και επικοινωνία, είναι και περιβάλλον. Οι δορυφόροι δε μεταφέρουν πια μόνο σημαίες κρατών, αλλά δεδομένα, παρατηρήσεις, συνδέσεις. Το να μπορείς να στείλεις κάτι σε τροχιά σημαίνει ότι έχεις φωνή στον παγκόσμιο διάλογο της γνώσης. Το να μην μπορείς, σημαίνει ότι εξαρτάσαι. 

Σε αυτή τη νέα εποχή όπου το Διάστημα μοιάζει να ανήκει σε όλους αλλά ελέγχεται από λίγους, χώρες όπως το Ομάν προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν την ισορροπία. Το ερώτημα δεν είναι μόνο ποιος θα φτάσει πρώτος στα αστέρια, αλλά ποιος θα έχει το δικαίωμα να εκτοξεύσει το δικό του όνειρο προς αυτά. 

Αν το εγχείρημα της Etlaq πετύχει ίσως το Διάστημα πάψει να είναι η αποκλειστική αυλή των μεγάλων δυνάμεων και γίνει ξανά ο κοινός ουρανός όλων των ανθρώπων, εκεί όπου το βλέμμα της ανθρωπότητας δεν μετριέται σε μοίρες ισχύος, αλλά σε τόλμη. 

*Με στοιχεία από το Rest of World 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.