Πέντε άτομα είδαν μια έντονη γαλαζοπράσινη απόχρωση που δεν είχε ξαναγίνει ποτέ ορατή από ανθρώπους, χάρη σε μια συσκευή που ενδέχεται στο μέλλον να επιτρέπει σε άτομα με έναν τύπο αχρωματοψίας να βιώνουν την τυπική όραση. 

Αντιλαμβανόμαστε τα χρώματα μέσω του αμφιβληστροειδούς στο πίσω μέρος του ματιού, ο οποίος συνήθως περιέχει τρεις τύπους φωτοευαίσθητων κωνικών κυττάρων – τα S, M και L – που απορροφούν φως κυρίως στις αποχρώσεις του μπλε, του πράσινου και του κόκκινου, αντίστοιχα και στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο. Όταν βλέπουμε κάτι στο γαλαζοπράσινο άκρο του ορατού φάσματος ενεργοποιούνται τουλάχιστον δύο τύποι κυττάρων ταυτόχρονα, επειδή υπάρχει κάποια επικάλυψη στα μήκη κύματος που ανιχνεύουν. 

Ο Ren Ng από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ αναρωτήθηκε τι χρώμα θα αντιλαμβανόταν κανείς αν ενεργοποιούνταν μόνο ένας τύπος αντί για δύο σε αυτό το μέρος του φάσματος. Εμπνεύστηκε από μια συσκευή που ονομάζεται Oz, η οποία είχε αναπτυχθεί από άλλους ερευνητές που μελετούσαν πως λειτουργεί το μάτι και χρησιμοποιεί λέιζερ ικανό να διεγείρει μεμονωμένα κύτταρα. 

Ο Ng και οι συνεργάτες του, συμπεριλαμβανομένων των επιστημόνων που δημιούργησαν την Oz, αναβάθμισαν τη συσκευή ώστε να μπορεί να στέλνει φως σε ένα μικρό τετράγωνο τμήμα στον αμφιβληστροειδή. Η διέγερση ενός μόνο κομματιού δεν δημιουργεί αρκετό σήμα για να προκαλέσει αντίληψη χρώματος, εξηγεί ο Ng. 

Οι ερευνητές δοκίμασαν την αναβαθμισμένη εκδοχή σε πέντε άτομα, διεγείροντας μόνο τα Μ κύτταρα (αυτά που ανιχνεύουν το πράσινο) σε αυτή τη μικρή περιοχή του ενός ματιού, ενώ το άλλο παρέμενε κλειστό. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι είδαν ένα γαλαζοπράσινο χρώμα, το οποίο οι ερευνητές ονόμασαν olo και το περιέγραψαν ως πιο έντονο από οποιοδήποτε άλλο χρώμα είχαν δει μέχρι τότε. «Είναι δύσκολο να το περιγράψεις – είναι πολύ λαμπερό» υποστηρίζει ο Ng, ο οποίος είδε επίσης το olo. 

Για να επαληθεύσουν τα αποτελέσματα, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε ένα τεστ αντιστοίχισης χρώματος. Καθένας έβλεπε το olo και ένα δεύτερο χρώμα, το οποίο μπορούσε να προσαρμόσει μέσω ενός “διαλογέα” σε οποιαδήποτε απόχρωση του ορατού φάσματος, μέχρι να το φέρει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο olo. Όλοι κατέληξαν να επιλέξουν μια έντονη τιρκουάζ απόχρωση, κάτι που υποστηρίζει ότι πράγματι έβλεπαν το olo όπως το περιέγραψαν. 

Σε ένα άλλο μέρος του πειράματος, οι συμμετέχοντες χρησιμοποίησαν τον “διαλογέα” για να προσθέσουν λευκό φως είτε στο olo είτε σε μια έντονη τιρκουάζ απόχρωση μέχρι να ταιριάξουν ακόμη περισσότερο μεταξύ τους. Όλοι «αραίωσαν» το olo, κάτι που δείχνει ότι ήταν η πιο έντονη από τις δύο αποχρώσεις. 

Ο Andrew Stockman από το University College London περιγράφει την έρευνα ως «κάπως διασκεδαστική», αλλά με ενδεχόμενες ιατρικές εφαρμογές. Για παράδειγμα, η συσκευή θα μπορούσε κάποτε να επιτρέψει σε άτομα με αχρωματοψία κόκκινου-πράσινου —που δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν αυτά τα χρώματα— να αποκτήσουν πιο φυσιολογική όραση. Αυτό οφείλεται στο ότι η συγκεκριμένη μορφή αχρωματοψίας προκαλείται κάποιες φορές από την ταυτόχρονη ενεργοποίηση των Μ και L κυττάρων από παρόμοια μήκη κύματος φωτός. Η επιλεκτική διέγερση του ενός αντί του άλλου ίσως επιτρέψει στους ανθρώπους να δουν ευρύτερη γκάμα αποχρώσεων, αν και αυτό πρέπει να δοκιμαστεί αναλυτικά σε μία σειρά μελετών, προσθέτει ο Stockman. 

*Με στοιχεία από το New Scientist. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.