Η δημιουργία αποτελεσματικής προστασίας κατά του HIV μπορεί να απαιτεί ένα πολύπλοκο εμβόλιο που να αποτελείται από μια σειρά διαφορετικών ιογενών πρωτεϊνών. Τώρα δύο δοκιμές για τα πιθανά συστατικά που χορηγούνται μέσω mRNA έχουν δώσει υποσχόμενα αποτελέσματα. Η ελπίδα είναι ότι η τεχνολογία mRNA θα επιτρέψει την χορήγηση του εμβολίου με μία μόνο ένεση, αντί να απαιτούνται πολλές δόσεις.
Τα εμβόλια συνήθως περιέχουν την εξωτερική πρωτεΐνη των ιών, διεγείροντας μια ανοσολογική αντίδραση κατά της πρωτεΐνης αυτής. Η ανάπτυξη ενός εμβολίου για τον HIV είναι ιδιαίτερα δύσκολη, επειδή στον ιό αυτό η πρωτεΐνη που προεξέχει από την εξωτερική μεμβράνη είναι βαριά καλυμμένη με ζάχαρα, κάτι που καθιστά δύσκολο για το ανοσοποιητικό μας σύστημα να παράγει αντισώματα εναντίον της. Επίσης παρουσιάζει αρκετή ποικιλία μεταξύ των στελεχών, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και αν το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου καταφέρει να παράγει αποτελεσματικά αντισώματα, αυτά συνήθως είναι ειδικά για μία μόνο εκδοχή του ιού.
Mερικά άτομα βέβαια παράγουν ευρέως αντισώματα που λειτουργούν ενάντια σε πολλά στελέχη. Μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν ότι τα εμβόλια που αποτελούνται από μια ακολουθία διαφορετικών μορφών πρωτεϊνών του HIV μπορούν να προκαλέσουν αξιόπιστα αυτή την ευρέως προστατευτική αντίδραση, τονίζει ο William Schief από το Scripps Research Institute στην Καλιφόρνια.
Το πρώτο μέρος του εμβολίου είναι μια τροποποιημένη ιογενής πρωτεΐνη σχεδιασμένη να διεγείρει το σώμα να παράγει περισσότερα από τα ανοσοποιητικά Β-κύτταρα που είναι απαραίτητα για την παραγωγή αντισωμάτων. Αργότερα οι αναμνηστικές δόσεις διεγείρουν αυτά τα κύτταρα να παράγουν αντισώματα που στοχεύουν την εξωτερική πρωτεΐνη.
Για αυτή την προσέγγιση έχει νόημα να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία εμβολίων mRNA, διότι τα mRNA μπορούν να παραχθούν σχετικά γρήγορα και εύκολα, λέει ο Schief. “Είναι ένα τεράστιο πλεονέκτημα“.
Ένα μόνο εμβόλιο mRNA μπορεί να κωδικοποιεί αρκετές διαφορετικές ιογενείς πρωτεΐνες ταυτόχρονα και μπορεί να είναι δυνατό να παραχθούν αυτά τα στοιχεία μέσα στο σώμα σε διαφορετικούς χρόνους. Αυτό σημαίνει ότι ένα εμβόλιο HIV mRNA θα μπορούσε να παραδοθεί ως μία μόνο δόση. “Ιδανικά κάποιος θα έκανε έναν μόνο εμβολιασμό και κάποιο από τα συστατικά θα απελευθερώνονταν αργά σαν να κάνει αναμνηστικές δόσεις” επισημαίνει ο Schief.
Η ομάδα του ανέφερε ενθαρρυντικά αποτελέσματα από μια μικρή δοκιμή σε ανθρώπους του πρώτου μέρους που σχεδιάστηκε για να διεγείρει τα Β-κύτταρα. Τώρα η ομάδα του έχει δοκιμάσει ένα από τα επόμενα αναμνηστικά σε άλλη μικρή δοκιμή. Όταν οι εθελοντές έλαβαν mRNA που κωδικοποιούσε την εξωτερική πρωτεΐνη του HIV με έναν τρόπο που ενσωματώνεται στις κυτταρικές μεμβράνες, το 80% παρήγαγε αντισώματα που τα εργαστηριακά τεστ δείχνουν ότι είναι ικανά να μπλοκάρουν τις μολύνσεις.
Σε αυτή τη δοκιμή αυτά τα αντισώματα ήταν ειδικά για ένα στέλεχος. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι όταν έχουμε ολόκληρη την ακολουθία, τότε κάθε συστατικό θα μπορεί να οδηγήσει στην παραγωγή αντισωμάτων στο σώμα με τη σωστή σειρά και με τη σειρά του θα δημιουργούσε ένα ευρύτερο τείχος προστασίας.
Αξίζει να σημειωθεί όμως πως και στις δύο δοκιμές, αριθμός εθελοντών που ανέπτυξαν κνίδωση, ο αριθμός ήταν μεγαλύτερος από ό,τι αναμενόταν και σε μερικές περιπτώσεις αυτή η αντίδραση συνέχισε για καιρό. Αυτό το πρόβλημα δεν έχει προκύψει σε άλλες δοκιμές εμβολίων mRNA, ούτε σε εμβόλια που δεν περιέχουν mRNA και περιλαμβάνουν την πρωτεΐνη του HIV, λέει ο Schief. Φαίνεται ότι κάτι στην σύνδεση της πρωτεΐνης του HIV μέσω mRNA μπορεί να προκαλέσει αυτή την παρενέργεια. “Είναι ένα επιστημονικό μυστήριο προς το παρόν“, λέει.
«Το να μην γνωρίζουμε τι προκαλεί αυτή την παρενέργεια σημαίνει ότι θα είναι δύσκολο να την προλάβουμε», λέει η Hildegund Ertl, ειδικός στα εμβόλια και τώρα στο εργαστήριο Pharma5 στο Μαρόκο.
Η Ertl συμφωνεί ότι η τεχνολογία mRNA επιτρέπει ταχεία δοκιμή συστατικών εμβολίων, αλλά πιστεύει ότι το τελικό προϊόν μπορεί να παραδοθεί καλύτερα με έναν διαφορετικό τύπο εμβολίου. Υπάρχει ήδη ένα φάρμακο, το lenacapavir που παρέχει σχεδόν πλήρη προστασία από τη μόλυνση του HIV με δύο ενέσεις ετησίως. Παρ΄όλα αυτά Schief πιστεύει ότι το εμβόλιο εξακολουθεί να είναι απαραίτητο. «Όλοι προσπαθούμε να το καταφέρουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα», αλλά ακόμη και με την πρόοδο που επιταχύνεται χάρη στην τεχνολογία mRNA, ένα εγκεκριμένο εμβόλιο κατά του HIV πιθανότατα θα αργήσει για τουλάχιστον μία δεκαετία.
*Με στοιχεία από το New Scientist.
