Το ζήτημα των πλαστών επιστημονικών εργασιών που κατακλύζουν τα ακαδημαϊκά περιοδικά αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα για την επιστημονική κοινότητα, με πρόσφατες εκθέσεις να αναδεικνύουν την κλίμακα και τον αντίκτυπο αυτού του προβλήματος. Η εξάπλωση των πλαστών ερευνών αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων η πίεση που ασκείται στους ερευνητές για να δημοσιεύσουν εργασίες και έρευνες, η εμφάνιση των λεγόμενων «paper mills» που παράγουν πλαστές μελέτες έναντι αμοιβής και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα περιοδικά όσον αφορά τον εντοπισμό και την αποτροπή της δημοσίευσης τέτοιων εργασιών.
Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι οι ψεύτικες μελέτες σε ακαδημαϊκά περιοδικά μπορεί να είναι πιο συχνές από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα. Μελέτη με επικεφαλής τον νευροψυχολόγο Bernhard Sabel, σύμφωνα με το NPR, εκτίμησε ότι το 28% των εργασιών νευροεπιστήμης που δημοσιέυθηκαν το 2020 είναι πιθανό να ήταν κατασκευασμένες ή αποτέλεσμα λογοκλοπής, ενώ, όπως αναφέρει το Science Org, ένα παρόμοιο ποσοστό -κοντά στο 24%- αφορούσε τις ιατρικές εργασίες. Αυτά τα ποσοστά αντιπροσωπεύουν σημαντική αύξηση από τα επίπεδα που υπολογίστηκαν το 2010 και υποδηλώνει ότι τα περιοδικά επιστημονικής ύλης κατακλύζονται από μια αυξανόμενη παλίρροια χειρογράφων από paper mills οργανισμούς.
Μόνο το 2024, η Wiley, αμερικανική πολυεθνική εκδοτική εταιρεία που επικεντρώνεται στις ακαδημαϊκές εκδόσεις, ανακοίνωσε το κλείσιμο 19 περιοδικών αφότου ανακαλύφθηκαν ερευνητικές απάτες μεγάλης κλίμακας στις δημοσιεύσεις τους, αναδεικνύοντας όχι μόνο την οικονομική ζημιά αλλά και τη ζημιά στη φήμη που προκαλούν τα ψεύτικα έγγραφα.
Οι paper mills οργανισμοί
Σκιώδεις οργανισμοί, γνωστοί ως paper mills, άρχισαν πριν κάποια χρόνια να προμηθεύουν κατασκευασμένες εργασίες για δημοσίευση σε περιοδικά. Οι οργανισμοί αυτοί αναγνωρίζονται ως μία από τις κύριες πηγές ψεύτικης έρευνας, που συχνά εδρεύουν σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, το Ιράν, η Ρωσία και ορισμένα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Σύμφωνα με τον Guardian, προσφέρουν υπηρεσίες που κυμαίνονται από την καταχώριση ενός επιστήμονα ως συγγραφέα μιας εν συνόλω ή εν μέρει κατασκευασμένης εργασίας έως την υποβολή της εργασίας σε περιοδικά, συχνά στοχεύοντας σε δημοσιεύσεις όπως οι έκτακτες ειδικές εκδόσεις που δε θα μπορούσαν να υποβληθούν σε εξονυχιστικό έλεγχο. Το επιχειρηματικό μοντέλο των paper mills βασίζεται στην επιθυμία των ερευνητών να δημοσιεύσουν δικές τους εργασίες, επηρεαζόμενοι την πίεση από την ακαδημαϊκή κοινότητα να συμμετέχουν και να παράγουν επιστημονικές δημοσιεύσεις για την εξέλιξη της καριέρας τους.
Οι προσπάθειες για την καταπολέμηση του προβλήματος
Ως απάντηση σε αυτό το φαινόμενο, διάφοροι φορείς του κλάδου των ακαδημαϊκών εκδόσεων λαμβάνουν μέτρα για την καταπολέμηση της δημοσίευσης πλαστών εγγράφων. Η Wiley, για παράδειγμα, εγκαινίασε ένα εργαλείο ανίχνευσης ψεύτικων εργασιών μετά τη ζημία εκατομμυρίων ευρώ λόγω κατασκευασμένων υποβολών σε περιοδικά. Σύμφωνα με τους Financial Times, το εργαλείο αυτό αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας των ακαδημαϊκών εκδοτών να αναπτύξουν νέες μεθόδους για τον εντοπισμό και την πρόληψη της δημοσίευσης δόλιων ερευνών.
Επιπλέον, μια ομάδα υψηλού προφίλ χρηματοδοτών, ακαδημαϊκών εκδοτών και ερευνητικών οργανισμών έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των paper mills οργανισμών μέσω της υιοθέτησης διάφορων μέτρων όπως η βελτίωση των μεθόδων επαλήθευσης των συγγραφέων αλλά και η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ο αντίκτυπος στην επιστημονική ακεραιότητα
Η έντονη παρουσία των πλαστών επιστημονικών εργασιών αποτελεί σημαντική απειλή για την ακεραιότητα της έρευνας και την αξιοπιστία της επιστημονικής βιβλιογραφίας. Οι πλαστές μελέτες μπορούν να παραπλανήσουν τους αναγνώστες, να διαστρεβλώσουν τις συστηματικές επιστημονικές ανασκοπήσεις και ενδεχομένως να επηρεάσουν την ερευνητική κοινότητα και τις πολιτικές αποφάσεις που βασίζονται σε ανακριβή δεδομένα.
«Η κατάσταση έχει γίνει τρομακτική», λέει ο Guardin, αφού η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει σε σημείο κρίσης την αξιοπιστία των ερευνών, με τους εμπειρογνώμονες να προειδοποιούν για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των κατασκευασμένων εργασιών που χτίζουν καριέρες σε ανθρώπους με βάση την ψευδή επιστήμη.
Η πρόκληση των ψεύτικων επιστημονικών άρθρων απαιτεί μια πολύπλευρη αντιμετώπιση, που θα περιλαμβάνει καλύτερα εργαλεία ανίχνευσης, αυστηρότερα πρότυπα δημοσίευσης και μια αλλαγή στην ακαδημαϊκή κουλτούρα που δίνει προτεραιότητα στην ποιότητα έναντι της ποσότητας στην ερευνητική παραγωγή.
Με πληροφορίες από: Analyst, Stat News, Semafor
