Ένα διεθνές συνέδριο για την αρχαιολογία της Καταγωγής και Εξέλιξης του Ανθρώπου στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία με τίτλο “Η Αχελαία κληρονομιά του Αιγαίου στο Ευρασιατικό σταυροδρόμι” θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στην Αγία Παρασκευή Λέσβου.

Το συνέδριο πραγματεύεται την πανάρχαιη πολιτιστική κληρονομιά του Αιγαίου και θα φέρει στη Λέσβο πανεπιστημιακούς και ερευνητές στην αρχαιολογία της Καταγωγής και Εξέλιξης του Ανθρώπου από όλον τον κόσμο.

Κάτω από το μεγεθυντικό φακό του μπαίνουν τα Παλαιολιθικά ευρήματα που αποκαλύπτει τα τελευταία έντεκα χρόνια η συστηματική ανασκαφική έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Λισβόρι της Λέσβου υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας αρχαιολογίας Νένας Γαλανίδου για να παρουσιαστούν και να συναξιολογηθούν με ομόλογα ευρήματα από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.

Το γεωγραφικό εύρος των ανακοινώσεων εκτείνεται από την Ιβηρική Χερσόνησο μέχρι την Κίνα και την Κορέα (με ενδιάμεσους σταθμούς την Ιταλία, την Τουρκία, το Ισραήλ, την Ινδία) και από την Αγγλία μέχρι την Υποσαχάρια Αφρική.

Το χρονολογικό φάσμα των ανακοινώσεων καλύπτει την Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή εστιάζοντας στην περίοδο εμφάνισης και εξάπλωσης της Αχελαίας τεχνικής και πολιτισμικής παράδοσης.

Πρόκειται για μια τεχνολογία κατασκευής εργαλείων που πρωτοεμφανίστηκε στην Αφρική πριν από 1,7 εκατομμύρια χρόνια, εξαπλώθηκε στην Ευρασία, και διήρκεσε μέχρι πριν από περίπου 200 χιλιάδες χρόνια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της Λέσβου είναι τα μοναδικά ευρήματα στην Ελληνική αρχαιολογία που ανήκουν στην παράδοση αυτή. Αποτελούν τις αρχαιότερες μαρτυρίες για τη δραστηριότητα προγονικών ειδών του Ανθρώπου στο Αιγαίο.

Διοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας στην Αγία Παρασκευή.

10 χρόνια έρευνας στα Ροδαφνίδια

Tο πρόγραμμα «Παλαιολιθική Λέσβος» ερευνά τις απαρχές της κατοίκησης στο Αιγαίο. Από το 2012 εκπονείται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης σε συνεργασία με άλλα πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Με επίκεντρο τη συστηματική ανασκαφή στα Ροδαφνίδια, μία υπαίθρια θέση στον Κόλπο της Καλλονής στρατηγικά τοποθετημένη δίπλα στις θερμές πηγές του Λισβορίου, εξετάζει τη δραστηριότητα των προϊστορικών ανθρώπων στη Λέσβο το τελευταίο μισό εκατομμύριο χρόνια.

Η ανασκαφή αποκαλύπτει, ανάμεσα σε άλλα ευρήματα: λιθοτεχνία της Αχελαίας τεχνικής παράδοσης. Παλαιολιθικοί πυρήνες, αποκρούσματα και εργαλεία ανάμεσά τους και μεγάλα κοπτικά εργαλεία. Παλαιολιθικά κατάλοιπα εντοπίζονται επίσης στην επιφάνεια του εδάφους στον άξονα Βασιλικών – Λισβορίου – Νιφίδας και στον άξονα Πολιχνίτου – Βατερών.

Μαρτυρούν ότι οι ομάδες της Κατώτερης Παλαιολιθικής Εποχής ζούσαν σε μεγάλη ακτίνα γύρω από το Λισβόρι στη Λεκάνη της Καλλονής και τη νότια Λέσβο. Η Παλαιολιθική Λέσβος συμπληρώνει μια ψηφίδα στο ατελώς γνωστό ψηφιδωτό του πρώιμου προϊστορικού κόσμου, εκεί ακριβώς όπου η Ασία συναντά την Ευρώπη, το βορειοανατολικό Αιγαίο.

Το πρόγραμμα ερευνά τις διεργασίες που συνδέονται με:

• Τον σχηματισμό της αρχαιολογικής θέσης στο Λισβόρι-Ροδαφνίδια, με έμφαση στη συμβολή των πολιτισμικών και των γεωλογικών παραγόντων.
• Τον χρόνο των μεταναστευτικών επεισοδίων και τη διάρκεια της παρουσίας των ανθρωπιδών στη Λέσβο.
• Την έκταση, τους οικότοπους και τον χαρακτήρα της Παλαιολιθικής κατοίκησης στη Λέσβο. Η διασπορά και η πυκνότητα της Αχελαίας λιθοτεχνίας παραμένουν ως σήμερα πρωτόγνωρες για τα δεδομένα τόσο της νοτιοανατολικής Ευρώπης όσο και της βορειοανατολικής Μεσογείου.
• Τον ρόλο της Λέσβου και του Αιγαίου στις μετακινήσεις των ανθρωπιδών από την Αφρική προς την Ευρασία και αντιστρόφως κατά τη Μέση Πλειστόκαινο Εποχή.

Η Παλαιολιθική Λέσβος είναι μέρος της παγκόσμιας έρευνας για την Καταγωγή και Εξέλιξη του Ανθρώπου. Συγκεντρώνει πολύτιμες μαρτυρίες για την τεχνολογία, τον τρόπο ζωής και τα ενδιαιτήματα των παλαιότερων κατοίκων του Αιγαίου. Τροφοδοτεί τη συζήτηση για τον πρώιμο αποικισμό της Ευρώπης και τις μεταναστεύσεις στην Ευρασία με αρχαιολογικό υλικό, στρωματογραφημένο και χρονολογημένο με απόλυτες και σχετικές μεθόδους. Συμπληρώνει έναν κρίκο στην αλυσίδα της Παλαιολιθικής Ελλάδας.

Αναδεικνύει το σημερινό Αιγαίο ως έναν χώρο που συνέδεε τη νότια Βαλκανική Χερσόνησο με την Ανατολία. Σε περιόδους ταπείνωσης της θαλάσσιας στάθμης η Αιγαιακή Λεκάνη προσέφερε ποικιλία παράκτιων φυσικών πόρων διαβίωσης προσελκύοντας πληθυσμούς θηλαστικών και ανθρωπιδών. Ο ζωτικής σημασίας αυτός χώρος σήμερα βρίσκεται στον βυθό του Αιγαίου Πελάγους αλλά στην Πλειστόκαινο Εποχή λειτουργούσε ως μια χερσαία γέφυρα που ανοιγόκλεινε ακολουθώντας τους κύκλους της κλιματικής αλλαγής και τις ακόλουθες ευστατικές και τεκτονικές μεταβολές. Μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση η ερευνητική ομάδα επιχειρεί να αφηγηθεί και να ερμηνεύσει την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού στο προϊστορικό Αιγαίο συνεξετάζοντάς την με την ιστορία του παλαιοπεριβάλλοντος και του παλαιοκλίματος.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα από τα Ροδαφνίδια είναι λίθινα εργαλεία, αποκρούσματα και πυρήνες από διαφορετικές εκδοχές της Αχελαίας τεχνικής παράδοσης. Η εργαλειοτεχνία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, έναν αξιοσημείωτο αριθμό Μεγάλων Κοπτικών Εργαλείων, χειροπελέκεις, τρίεδρα και κοπείς. Πέραν της λιθοτεχνίας, λιγοστά μικροπαλαιοντολογικά κατάλοιπα, ορατά μόνο με μικροσκοπική παρατήρηση, προέρχονται από την υγρή κοσκίνιση και την επίπλευση των ιζημάτων.

Αποτελούνται από τα οστρακώδη Candona negleta και Iliocypris gibba, από θραύσματα δοντιών τρωκτικών (οικογένειες Cricetidae, Arvicolidae), από θραύσματα κελυφών γαστεροπόδων και από γυρογονίτες χαροφύτων. Η παρουσία των δύο οστρακωδών και οι γυρογονίτες χαροφύτων καταδεικνύουν την παρουσία περιβαλλόντων γλυκού νερού στα Ροδαφνίδια. Η παρουσία οργανικών καταλοίπων είναι μικρή, συνεπώς η χημική σύσταση των ιζημάτων και η αποθετική ιστορία της αρχαιολογικής θέσης δεν ευνοούν τη διατήρησή τους.