O Τζέιμς Κάμερον, ο άνθρωπος που έσπρωξε όσο λίγοι το σινεμά βαθιά μέσα στο μέλλον βρίσκεται σήμερα να μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη με φόβο. Ο σκηνοθέτης του Avatar, ο αρχιτέκτονας ενός σύμπαντος όπου η τεχνολογία γίνεται προέκταση του ανθρώπινου βλέμματος δηλώνει ευθαρσώς: «Η παραγωγική ΑΙ είναι τρομακτική» και το λέει την ίδια στιγμή που οι ηθοποιοί του κολυμπούν σε δεξαμενές για να ζωντανέψουν μπλε εξωγήινους. 

Ο Κάμερον δεν είναι ένας καλλιτέχνης που αντιστέκεται στην πρόοδο. Είναι ένας άνθρωπος που την έχει υπηρετήσει με σχεδόν θρησκευτική πίστη. Γι’ αυτό και η παρατήρησή του αποκτά άλλη βαρύτητα. Η συνέντευξή του στο CBS Sunday Morning λίγο πριν την πρεμιέρα του «Avatar: Fire and Ash» κάνει τον γύρω του κόσμου. Εκεί όπου με τον τρόπο ενός ανθρώπου που έχει περάσει δεκαετίες στις παρυφές της καινοτομίας, επιμένει πως το performance capture αυτή η λεπτομερής αποτύπωση κάθε νεύρου, κάθε παλμού της ανθρώπινης έκφρασης δεν έχει καμία απολύτως συγγένεια με τα συστήματα γενετικής ΤΝ. «Το performance capture είναι μια γιορτή της στιγμής ανάμεσα στον ηθοποιό και τον σκηνοθέτη». 

Ο Κάμερον εδώ μιλά για κάτι πιο βαθύ από τεχνικές λεπτομέρειες. Μιλά για το άγγιγμα του ανθρώπινου βλέμματος, για τον χρόνο που καταγράφει μια αλήθεια, όχι μια πιθανότητα. Οι Navi, όσο ψηφιακοί κι αν είναι πηγάζουν από τις ανάσες των ηθοποιών τους, από την κόπωση όταν βγαίνουν από την παγωμένη δεξαμενή, από εκείνο το μικρό ακούσιο τρεμούλιασμα του σώματος.

Γι’ αυτό κι όταν ο Κάμερον περνά στο “άλλο άκρο του φάσματος”, όπως το λέει η φωνή του σκληραίνει. «Με τη παραγωιγική ΑΙ μπορούν να επινοήσουν έναν χαρακτήρα, έναν ηθοποιό, μια ερμηνεία από το μηδέν… με ένα απλό prompt. Αυτό είναι ακριβώς αυτό που δεν κάνουμε». Δεν το λέει απλώς ως σκηνοθέτης, αλλά ως θεματοφύλακας της ανθρώπινης παρουσίας μέσα στην τέχνη. Ως κάποιος που ξέρει πως ο πολιτισμός προχώρησε με ανθρώπους που έδωσαν μέρος του εαυτού τους για να υπάρξει μια ιστορία. 

Η αλήθεια που αναδύεται μέσα από τα λόγια του είναι σχεδόν ανακουφιστική: ακόμη κι ένας εικονοκλάστης του διαμετρήματος Κάμερον ανησυχεί για το ενδεχόμενο απανθρωποποίησης κι αυτή η ανησυχία δεν αφορά μόνο το σινεμά. Αγγίζει την ίδια τη σχέση μας με τις εικόνες, τις λέξεις, τις αφηγήσεις που γεμίζουν τα ψηφιακά μας οικοσυστήματα. Ζούμε σε μια εποχή όπου μπορείς να γεννήσεις πρόσωπα που δεν υπήρξαν ποτέ, να κατασκευάσεις φωνές που δεν ειπώθηκαν, να παράγεις συγκίνηση χωρίς τον κόπο της εμπειρίας. Ο Κάμερον ξέρει ότι η συγκίνηση χωρίς εμπειρία δεν είναι συγκίνηση, είναι απλώς προσομοίωση. 

Είναι εντυπωσιακό ότι ταυτόχρονα η ίδια συνέντευξη δείχνει τους ηθοποιούς να βουτούν στο νερό, να κρατούν την αναπνοή τους, να αφήνουν το σώμα να αντιδρά στη βαρύτητα, στο κρύο, στην αβεβαιότητα. Αυτό το υλικό με την παλαιότητα και την ατέλειά του είναι που γίνεται ψηφιακό θαύμα, όχι το αντίστροφο. Ο Κάμερον μας θυμίζει ότι η τεχνολογία δεν είναι εχθρός όταν υπηρετεί την ανθρώπινη έκφραση, γίνεται όμως τρομακτική όταν την αντικαθιστά. 

Η θέση του αυστηρή αλλά γειωμένη. Είναι ίσως ένα σημάδι για το πού πρέπει να κοιτάξουμε σήμερα: όχι στο τι μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά στο τι θέλουμε να κάνει κι ακόμη περισσότερο στο τι θέλουμε να μην κάνει. Αν το σινεμά είναι καθρέφτης της ψυχής, τότε το μεγάλο στοίχημα είναι να μη μείνει κάποτε η ψυχή εκτός κάδρου. Ο Κάμερον ένας άνθρωπος που δεν φοβήθηκε ποτέ την τεχνολογία μας προειδοποιεί ότι η παραγωγική ΑΙ είναι μίας μορφής ρήξη. Ακούγοντάς τον κατανοούμε πως η πραγματική μάχη δεν θα δοθεί στις οθόνες, αλλά μέσα μας: στο δικαίωμα να παραμείνει ο άνθρωπος δημιουργός και όχι παράγωγο. 

*Με στοιχεία από το TechCrunch.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.