Ο Κίλιαν Μέρφι έχει πάντα εκείνη την παράξενη ικανότητα να σε κάνει να πιστεύεις ότι κουβαλάει κάτι μέσα του που δεν χωράει εύκολα στις λέξεις. Ένα βλέμμα που στέκεται ανάμεσα στην ηρεμία και στο χάος, μια φωνή που μπορεί να ψιθυρίσει σαν προσευχή ή να κόψει σαν λεπίδι. Ο Ιρλανδός ηθοποιός που μόλις πριν λίγους μήνες πήρε το Όσκαρ για την ερμηνεία του στο “Οπενχάιμερ” επιστρέφει τώρα με το “Steve”. Μία ταινία που θέλει να μιλήσει για την εφηβεία, την εκπαίδευση, τη βία και την αδυναμία μας να θεραπεύσουμε τα τραύματα. Μόνο που όπως φαίνεται η ταινία κουβαλάει περισσότερο από το σκοτάδι παρά από το φως που υπόσχεται. 

Ο Βέλγος σκηνοθέτης Τιμ Μίλαντς, γνωστός από τη συνεργασία του με τον Μέρφι στο “Peaky Blinders” μεταφέρει στον κινηματογράφο το μυθιστόρημα του Μαξ Πόρτερ “Shy”. Η ιστορία μάς μεταφέρει στο 1996 σε ένα βρετανικό αναμορφωτήριο για εφήβους με βίαιη και αντικοινωνική συμπεριφορά. Ο Στιβ είναι ο δάσκαλος που πιστεύει ή τουλάχιστον προσπαθεί να πιστέψει ότι μέσα σε αυτό το χάος μπορεί να φυτρώσει μια σπίθα ελπίδας. Ένας δάσκαλος αγαπητός σε ένα σχολείο αμφιλεγόμενο, που χρηματοδοτείται από το κράτος και στεγάζεται σε ένα παλιό αρχοντικό. 

Η κάμερα ενός τηλεοπτικού συνεργείου βρίσκεται εκεί για να καταγράψει. Θέλει να δει αν το σχολείο είναι τόπος σωτηρίας ή αποτυχίας. Είναι μια μεγάλη μέρα για όλους. Όμως το σενάριο δεν αρκείται σε αυτό. Στην ίδια 24ωρη αφήγηση συσσωρεύονται η ανακοίνωση του επικείμενου κλεισίματος του σχολείου, οι αυτοκτονικές σκέψεις ενός μαθητή, η υποτροπή ενός δασκάλου σε θεραπεία. Η ταινία κυνηγά μανιασμένα να χωρέσει τα πάντα: τον πόνο, την αγωνία, το τραύμα, το χρέος της εκπαίδευσης, την κοινωνική αποτυχία. 

Η κάμερα τρέχει, στριφογυρίζει, ανασαίνει βαριά. Οι μαθητές παρουσιάζονται σαν καρικατούρες: θορυβώδεις, ενοχλητικοί, σκληροί, δίχως βάθος. Οι δάσκαλοι μιλούν για αγάπη και κατανόηση, αλλά σπάνια βλέπουμε πράξεις που να το αποδεικνύουν. Η παιδαγωγική που θα έπρεπε να είναι η καρδιά της ιστορίας, μένει στη σκιά σαν ένα φόντο που χάνεται στη λήψη ενός “πορτραίτο”. 

Ο Μέρφι δίνει σώμα και ψυχή. Κουβαλά το βάρος ενός ήρωα που γράφεται με κλισέ: «ο σπασμένος άνθρωπος που προσπαθεί να φτιάξει τους άλλους, ενώ ο ίδιος είναι πληγωμένος». Μέσα από το βλέμμα του, από τις σιωπές του από εκείνο το τεντωμένο χαμόγελο που μοιάζει να ξέρει ότι θα σπάσει, περνάει κάτι αληθινό. Ίσως γι’ αυτό, ακόμη κι όταν η ταινία βυθίζεται στην υπερβολή, εκείνος καταφέρνει να κρατήσει το ενδιαφέρον. 

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μαξ Πόρτερ στο βιβλίο είχε δώσει το κέντρο βάρους στον έφηβο Shy κι όχι στον δάσκαλο. Η μετατόπιση στον Στιβ μοιάζει εμπορική, σαν προσπάθεια να φτιαχτεί ένα πιο “πουλάει” αφήγημα. Αλλά στην πορεία η επιλογή αυτή κάνει τον Μέρφι να μοιάζει με πυξίδα. Η ενέργεια του ίδιου, η απόγνωση που κουβαλά και η ικανότητά του να μετατρέπει ακόμα και την πιο επίπεδη ατάκα σε κάτι που αξίζει να προσέξεις συνιστά επιτυχία. 

Ο Μίλαντς σκηνοθετεί με όλη τη φιλοδοξία που μπορεί να χωρέσει σε έναν φακό. Μακρόσυρτα πλάνα που μοιάζουν να γλιστρούν μέσα κι έξω από το σχολείο, γρήγορες κινήσεις που μιμούνται την απρόβλεπτη ενέργεια ενός εφήβου. Τα μεγάλα ερωτήματα για την τάξη, τη φυλή, το φύλο, για τον ρόλο της εκπαίδευσης και της κοινωνικής πολιτικής ζητούν απαντήσεις. Η ταινία τα υπαινίσσεται, αλλά για αρκετούς δε βάζει το μαχαίρι ως το κόκκαλο. 

Ο Μέρφι παραμένει ο φάρος. Ο άνθρωπος που επιστρέφει μετά από θριάμβους, όχι για να μας χαρίσει μια εύκολη νίκη, αλλά για να ψάξει ξανά το φως μέσα στο σκοτάδι. Είναι σχεδόν ειρωνικό: η ταινία προβληματίζει στο σύνόλό της, αλλά ο ίδιος ο Μέρφι με την ερμηνεία του μας θυμίζει τι σημαίνει αφοσίωση, τι σημαίνει να βουτάς σε έναν ρόλο που σε ξεπερνά. 

Ο κινηματογράφος δεν είναι πάντα τέχνη που μας λύνει τα προβλήματα. Είναι όμως ο καθρέφτης που μας δείχνει ότι μέσα στη σιωπή ενός βλέμματος, σε μια κίνηση των χεριών, σε μια ανάσα που σπάει, μπορεί να φωλιάζει κάτι βαθύτερο. Ο Μέρφι το ξέρει αυτό καλύτερα από πολλούς. Γι’ αυτό και ακόμη κι όταν η ιστορία γύρω του τρεκλίζει, εκείνος στέκεται, σαν κάποιος που ψάχνει ακόμη τον δρόμο, επιμένοντας να βρει φως μέσα στο σκοτάδι. 

Οι σπουδαίοι ηθοποιοί δεν μετρούν τις νίκες τους μόνο σε βραβεία, αλλά σε στιγμές που μας αναγκάζουν να κοιτάξουμε βαθύτερα και σε αυτήν την ταινία ο Μέρφι κατάφερε να μας δείξει ξανά το πιο σημαντικό μάθημα: ότι το σκοτάδι είναι πάντα εκεί, αλλά και το φως αν έχεις το θάρρος να το αναζητήσεις. 

*Με στοιχεία από το Indiewire. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.