Η Ναν Γκόλντιν (Nan Goldin), μία από τις πιο εμβληματικές φιγούρες της σύγχρονης τέχνης, βρέθηκε στο επίκεντρο έντονων πολιτικών και καλλιτεχνικών αντιπαραθέσεων μετά τα εγκαίνια της μεγάλης έκθεσής της στη Neue Nationalgalerie του Βερολίνου, όπως αναφέρουν οι New York Times. Με τη φήμη της να ξεπερνά τα όρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας και να αγγίζει τον ακτιβισμό, η Γκόλντιν χρησιμοποίησε τη δημόσια παρουσία της για να αναδείξει τις θέσεις της σχετικά με την πολιτική του Ισραήλ και τη στήριξη των Παλαιστινίων. Ωστόσο, η απόφασή της να μιλήσει ανοιχτά δημιούργησε μια καταιγίδα αντιδράσεων στη Γερμανία, όπου η δημόσια συζήτηση γύρω από το Ισραήλ παραμένει ιδιαίτερα φορτισμένη.
Κατά τη διάρκεια της ομιλίας της στα εγκαίνια της έκθεσης, η Γκόλντιν κατηγόρησε ανοιχτά τη γερμανική πολιτική σκηνή για σύγχυση της κριτικής απέναντι στο Ισραήλ με τον αντισημιτισμό. Αναφέρθηκε στη φρίκη που εκτυλίσσεται στη Γάζα, την οποία χαρακτήρισε «γενοκτονία», μια λέξη που προκάλεσε έντονη αντίδραση. Το κοινό αντέδρασε με αντικρουόμενα συναισθήματα: από την μία πλευρά, διαδηλωτές φώναζαν συνθήματα υπέρ της «ελεύθερης Παλαιστίνης», ενώ από την άλλη πλευρά, η Υπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας, Κλαούντια Ροθ, κατήγγειλε τις δηλώσεις της Γκόλντιν ως «απαράδεκτα μονόπλευρες».
Αυτό που ακολούθησε ήταν μια σειρά από εξελίξεις που ανέδειξαν τον διχασμό της γερμανικής κοινωνίας γύρω από ζητήματα ελευθερίας έκφρασης, καλλιτεχνικής αυτονομίας και πολιτικής λογοκρισίας. Ο διευθυντής του μουσείου, Klaus Biesenbach, υποστήριξε μεν το δικαίωμα της Γκόλντιν να εκφράσει την άποψή της, αλλά δήλωσε δημοσίως τη διαφωνία του με τα σχόλιά της. Παράλληλα, δημοσιεύματα όπως ένα άρθρο στη Die Welt χαρακτήρισαν την επιλογή του να προσκαλέσει τη Γκόλντιν «ένα νέο χαμηλό σημείο στη γερμανική πολιτιστική πολιτική».
Η ένταση αυτή εγγράφεται σε ένα μεγαλύτερο πλαίσιο: από το 2019, το γερμανικό κοινοβούλιο έχει περάσει ψήφισμα που ενθαρρύνει την άρνηση δημόσιας χρηματοδότησης σε καλλιτέχνες και οργανισμούς που στηρίζουν το κίνημα μποϊκοτάζ B.D.S. Το ψήφισμα αυτό, αν και δεν έχει νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα, έχει επηρεάσει σημαντικά τη χρηματοδότηση και την πολιτική των καλλιτεχνικών ιδρυμάτων της χώρας. Μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023, πολλοί καλλιτέχνες παραπονέθηκαν ότι αποκλείστηκαν λόγω των κριτικών τους απέναντι στο Ισραήλ, ακόμη και αν δεν είχαν υποστηρίξει μποϊκοτάζ.
Η παρουσία της Γκόλντιν στη Neue Nationalgalerie ανατρέπει τα δεδομένα, καθώς πρόκειται για μια καλλιτέχνιδα παγκόσμιας φήμης με ισχυρή πολιτική φωνή. Η ίδια τόνισε κατά την ομιλία της ότι, αν μπορεί να εκφράσει τις πολιτικές της απόψεις χωρίς λογοκρισία, ελπίζει πως ανοίγει το δρόμο και για άλλους καλλιτέχνες. Παράλληλα, κατηγόρησε τους Γερμανούς νομοθέτες ότι αποφεύγουν να αντιμετωπίσουν τη φρίκη στη Γάζα, την οποία θεωρεί συνέπεια της πολιτικής του Ισραήλ.
Η περίπτωση της Ναν Γκόλντιν αποτελεί σημείο αναφοράς για τη συζήτηση γύρω από τη σχέση της τέχνης με την πολιτική. Εγείρει ερωτήματα για το πώς οι καλλιτέχνες μπορούν να διατηρήσουν την ελευθερία έκφρασής τους σε ένα πολιτικό περιβάλλον που περιορίζει τη δημόσια χρηματοδότηση με βάση πολιτικές θέσεις. Επιπλέον, φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της πολιτιστικής λογοκρισίας στη Γερμανία, σε μια περίοδο που η χώρα προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της ιστορικής της ευθύνης προς τον εβραϊκό λαό και της υποστήριξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σε κάθε περίπτωση, η Γκόλντιν υπενθυμίζει ότι η τέχνη δεν είναι απλώς μια δημιουργική δραστηριότητα αλλά και μια πολιτική πράξη, ικανή να προκαλέσει διαλόγους που συχνά ξεπερνούν τα όρια του καλλιτεχνικού πεδίου.
*Mε στοιχεία από New York Times.
☞︎ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
