Για χρόνια το υδρογόνο παρουσιαζόταν σαν το “κλειδί του μέλλοντος”. Ένα καύσιμο που θα μας έβγαζε από την εξάρτηση των ορυκτών, θα καθάριζε βιομηχανίες που δύσκολα ηλεκτροδοτούνται, θα μετέφερε την υπόσχεση μιας πραγματικής πράσινης μετάβασης εκεί όπου η ανανεώσιμη ενέργεια από μόνη της δεν φτάνει. Αγροτική παραγωγή, χημική βιομηχανία, αερομεταφορές, ναυτιλία μεγάλων αποστάσεων – όλοι οι δύσκολοι τομείς της απανθρακοποίησης φάνταζαν έτοιμοι να υποδεχθούν το υδρογόνο σαν σωτήρα. 

Μόνο που το 2025 η πραγματικότητα ήρθε να προσγειώσει τα όνειρα στην πραγματικότητα. Η νέα έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA) μοιάζει με κρύο ντους: οι προβλέψεις για την παραγωγή καθαρού υδρογόνου μέχρι το 2030 συρρικνώνονται για πρώτη φορά. Εκεί όπου το 2024 μιλούσαμε για 49 εκατομμύρια μετρικούς τόνους ετησίως, τώρα το νούμερο κατεβαίνει στα 37. Μια μείωση που δεν καταργεί το όνειρο, αλλά το καθιστά πιο δύσβατο. 

Η αγορά καθαρού υδρογόνου δεν είναι πια απλώς στα χαρτιά. Υπάρχουν έργα, υπάρχουν επενδύσεις, υπάρχει τεχνολογία, αλλά η πραγματικότητα είναι σκληρή: ακυρώσεις ηλεκτρολυτικών έργων, καθυστερήσεις σε project με δέσμευση άνθρακα, ανατροπές στη φορολογική πολιτική των ΗΠΑ, μειωμένες ενισχύσεις στις ανανεώσιμες. Ο χάρτης των καθυστερήσεων απλώνεται σε Αφρική, Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία. Το “καθαρό” υδρογόνο παραμένει λιγότερο από το 1% της συνολικής παραγωγής, περίπου ένα εκατομμύριο μετρικοί τόνοι τον χρόνο. 

Εδώ κρύβεται το πρώτο μάθημα: όσο κι αν η τεχνολογία εντυπωσιάζει, δεν είναι ανεξάρτητη από το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Η πράσινη μετάβαση δεν γίνεται σε κενό αέρος. Χρειάζεται σταθερότητα, υποδομές, συνέπεια. 

Αν κάπου η ιστορία γράφεται διαφορετικά, αυτό το μέρος είναι η Κίνα. Εκεί όπου οι συσκευές που παράγουν υδρογόνο από ηλεκτρισμό κατασκευάζονται μαζικά, φθηνά, με κλίμακα που δεν συναντάται αλλού. Η χώρα κατέχει το 65% της παγκόσμιας εγκατεστημένης ή σχεδόν εγκατεστημένης δυναμικότητας αυτών των μηχανών και παράγει το 60% της συνολικής παραγωγής τους. 

Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό: το κόστος εγκατάστασης αυτών των συσκευών στην Κίνα είναι τριπλάσια φθηνότερο σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Σύμφωνα με το IEA μέχρι το τέλος της δεκαετίας η χώρα μπορεί να παράγει πράσινο υδρογόνο σε τιμές ανταγωνιστικές με το “βρώμικο”, εκείνο που παράγεται από ορυκτά καύσιμα. Αν συμβεί αυτό το υδρογόνο παύει να είναι ακριβό όνειρο και γίνεται αυτονόητη επιλογή. Η εικόνα θυμίζει τη μετάβαση των φωτοβολταϊκών: από πανάκριβα και περιθωριακά, έγιναν φθηνά και παγκόσμια κυρίαρχα χάρη στην κινεζική κλίμακα. 

Αν η Κίνα είναι το εργοστάσιο, η Νοτιοανατολική Ασία μπορεί να γίνει το μεγάλο πεδίο εφαρμογής. Η περιοχή καταναλώνει ήδη περίπου 4 εκατομμύρια μετρικούς τόνους υδρογόνου τον χρόνο, κυρίως στη διύλιση πετρελαίου και στην παραγωγή αμμωνίας και μεθανόλης. 

Η Σιγκαπούρη, το μεγαλύτερο λιμάνι ανεφοδιασμού καυσίμων στον κόσμο προμηθεύει μόνη της το ένα έκτο του καυσίμου που χρησιμοποιεί η παγκόσμια ναυτιλία. Σήμερα αυτό σημαίνει σχεδόν αποκλειστικά ορυκτά καύσιμα, αλλά οι δοκιμές με μεθανόλη, αμμωνία και σε βάθος χρόνου με υδρογόνο δείχνουν τον δρόμο μιας τεράστιας μετατόπισης. 

Ήδη 25 έργα καθαρού υδρογόνου είναι σε εξέλιξη στην περιοχή. Όμως για να αποδώσουν πραγματικά χρειάζεται να ενισχυθεί παράλληλα και η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το υδρογόνο δεν είναι αυτόνομο. Αποτελεί κρίκο μιας αλυσίδας που ξεκινά από τον ήλιο, τον άνεμο, το νερό. 

Ο μεγαλύτερος εχθρός παραμένει ο ίδιος: το κόστος. Όσο το “βρώμικο” υδρογόνο από φυσικό αέριο είναι φθηνότερο, η αγορά θα συνεχίσει να το προτιμά. Η Κίνα δείχνει ότι το χάσμα μπορεί να κλείσει, αλλά η Δύση προς το παρόν βλέπει τα κόστη να διογκώνονται. 

Εδώ φαίνεται η μεγάλη αντίφαση: όλοι αναγνωρίζουν ότι χωρίς υδρογόνο η πράσινη μετάβαση είναι ατελής, αλλά οι επενδύσεις διστάζουν, τα κράτη αμφιταλαντεύονται, τα φορολογικά κίνητρα αλλάζουν κι έτσι το μέλλον μένει μετέωρο. 

Το υδρογόνο δεν είναι πια το “θαύμα” που θα λύσει όλα τα προβλήματα. Είναι μια δύσκολη, ακριβή, περίπλοκη λύση που απαιτεί πολιτική βούληση, οικονομική σταθερότητα και τεχνολογική εξέλιξη. Το reality check που φέρνει η έκθεση του IEA είναι σκληρό, αλλά ίσως και αναγκαίο, γιατί πίσω από τους θορύβους της προώθησης και τα λαμπερά σλόγκαν, πρέπει να φανεί η αλήθεια: η μετάβαση δεν θα είναι εύκολη, ούτε φθηνή, ούτε γραμμική. 

Οι ελπίδες παραμένουν. Η Κίνα προχωρά, η Νοτιοανατολική Ασία ανοίγεται, νέα έργα αναδύονται. Το ερώτημα είναι αν ο υπόλοιπος κόσμος θα μπορέσει να συμβαδίσει. 

Ίσως τελικά η μεγαλύτερη δοκιμασία του καθαρού υδρογόνου δεν είναι τεχνική, αλλά πολιτική και κοινωνική. Θα βρεθεί το θάρρος να γίνουν οι επενδύσεις που χρειάζονται; Θα υπάρξει συνέπεια στις πολιτικές που το στηρίζουν; Θα αντέξουμε να επενδύσουμε σήμερα σε κάτι που είναι ακριβότερο, για να θερίσουμε αύριο τα οφέλη; 

Το υδρογόνο είναι ο καθρέφτης της εποχής μας: μια υπόσχεση μεγάλης κλίμακας, που κινδυνεύει να πνιγεί στην ίδια της την φιλοδοξία. Αν τα επόμενα πέντε χρόνια αποδειχθούν κρίσιμα, θα είναι γιατί θα δείξουν αν αυτό το καύσιμο μπορεί να περάσει από την υπερβολή στην ωριμότητα. 

Η δοκιμασία είναι μπροστά μας. Το καθαρό υδρογόνο δεν είναι πια ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Είναι ένα εργαλείο που κρίνεται στην πράξη, στα εργοστάσια, στα λιμάνια, στις επενδύσεις. Και αν αποτύχει, δε θα φταίει η τεχνολογία, θα φταίει η αδυναμία μας να δούμε πέρα από το παρόν. 

*Με στοιχεία από την έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA).

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.