Τα λευκά Χριστούγεννα δεν είναι απλώς ένα καιρικό φαινόμενο. Είναι μια ιδέα, ένα πολιτισμικό αποτύπωμα που ταξιδεύει από γενιά σε γενία. Μια συλλογική ανάμνηση που ίσως δε ζήσαμε ποτέ όπως τη θυμόμαστε, αλλά επιμένουμε να την κουβαλάμε σαν απόδειξη ότι “κάποτε οι χειμώνες ήταν κανονικοί”. Χιόνι στα πεζοδρόμια, σιωπή στην πόλη, μια αίσθηση παύσης. Κάθε Δεκέμβρη που περνά χωρίς άσπρο στο τοπίο, η απουσία αυτή φορτώνεται με κάτι περισσότερο από μετεωρολογία: γίνεται σύμπτωμα, γίνεται φόβος, γίνεται κλιματική αγωνία. 

Η πραγματικότητα ωστόσο, είναι λιγότερο ρομαντική και πιο περίπλοκη. Τα δεδομένα δείχνουν ότι τα λευκά Χριστούγεννα ήταν πάντα πιο σπάνια απ’ όσο νομίζουμε. Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες μια χώρα που η εικόνα του χιονισμένου Δεκεμβρίου έχει περάσει βαθιά στη λαϊκή κουλτούρα, μόνο περίπου το ένα τρίτο της επικράτειας έχει κατά μέσο όρο χιονοκάλυψη το πρωί των Χριστουγέννων. 

Οι άνθρωποι επιμένουν ότι “παλιά χιόνιζε περισσότερο”. Έτσι λειτουργεί η μνήμη. Θυμόμαστε το εξαιρετικό, όχι το συνηθισμένο. Θυμόμαστε εκείνα τα Χριστούγεννα που το χιόνι άλλαξε τη μέρα, όχι τα πέντε που πέρασαν χωρίς τίποτα αξιοσημείωτο και η ποπ κουλτούρα έχτισε τον μύθο: ταινίες, τραγούδια, διαφημίσεις, όλες στήνοντας ένα σκηνικό όπου το χιόνι είναι αυτονόητο.  

Η κλιματική αλλαγή περιπλέκει τα πράγματα, γιατί υπάρχει και πραγματική μεταβολή. Οι “Δεκέμβριοι” έχουν γίνει αισθητά θερμότεροι τις τελευταίες δεκαετίες. Μιλάμε για τρεις έως πέντε βαθμούς αύξηση σε βάθος 75 ετών. Στη μετεωρολογία αυτοί οι βαθμοί είναι η διαφορά ανάμεσα στο χιόνι και τη βροχή. Ανάμεσα στο να “στρώσει” και στο να λιώσει πριν καν το καταλάβεις. Η κλιματική αλλαγή δεν εξαφανίζει τον χειμώνα. Τον αποσταθεροποιεί, τον κάνει πιο απρόβλεπτο. Μικρότερο σε διάρκεια, θερμότερο κατά μέσο όρο, αλλά με εξάρσεις που μπορούν να είναι πιο έντονες. Μια θερμότερη ατμόσφαιρα κρατά περισσότερη υγρασία κι αυτό σημαίνει ότι,όταν τελικά κάνει κρύο μπορεί να κάνει πολύ κρύο. Όταν χιονίσει μπορεί να χιονίσει “άγρια”. Τα λευκά Χριστούγεννα δεν εξαφανίζονται, γίνονται πιο σπάνια. 

Τα λευκά Χριστούγεννα λειτουργούν σαν σύμβολο σταθερότητας. Σαν απόδειξη ότι οι εποχές έχουν ακόμη νόημα, ότι ο κόσμος κρατά έναν ρυθμό. Όταν αυτός ο ρυθμός χαλάει, η απώλεια βιώνεται συναισθηματικά. Δε μας λείπει απλώς το χιόνι, αλλά η αίσθηση ότι «ξέρουμε πού βρισκόμαστε μέσα στον χρόνο». 

Γι’ αυτό και η συζήτηση για τα λευκά Χριστούγεννα δεν είναι επιφανειακή. Δεν είναι γκρίνια. Είναι ένας τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι προσπαθούν να καταλάβουν την κλιματική αλλαγή μέσα από την καθημερινότητα. Μακριά από γραφήματα, μέσα από γιορτές, μέσα από αναμνήσεις, μέσα από κάτι οικείο. Προσοχή όμως να μη μετατρέψουμε την κλιματική αλλαγή σε νοσταλγία. Να την αφηγούμαστε μόνο ως απώλεια αισθητικών εμπειριών λιγότερο χιόνι, λιγότερο “μαγικό” τοπίο και όχι ως αυτό που είναι: μια βαθιά αναδιάρθρωση των φυσικών συστημάτων που στηρίζουν τη ζωή μας. Τα λευκά Χριστούγεννα είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου κυριολεκτικά και μεταφορικά. 

Η επιστήμη λέει κάτι ξεκάθαρο: οι πιθανότητες μειώνονται, αλλά δε μηδενίζονται. Τα ψυχρά κύματα δεν εξαφανίζονται, το χιόνι δεν γίνεται μύθος, αλλά η κανονικότητα μετατοπίζεται κι αυτό απαιτεί από εμάς κάτι περισσότερο από μελαγχολία. Απαιτεί προσαρμογή και ειλικρίνεια. Ταυτόχρονα όμως εγρήγορση κι όχι μεμψιμοιρία. Αν μπορούμε να κάνουμε κάτι πρέπει να πράξουμε προς το συλλογικό συμφέρον. 

Ίσως το πιο σοφό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποδεχτούμε ότι τα Χριστούγεννα δε χρειάζεται να είναι λευκά για να έχουν νόημα. Να καταλάβουμε ότι αν θέλουμε να κρατήσουμε ό,τι απέμεινε από τη σταθερότητα των εποχών, δεν αρκεί να κοιτάμε τον ουρανό κάθε Δεκέμβρη. Πρέπει να κοιτάξουμε κατάματα το πρόβλημα που αλλάζει τον ουρανό και τον πλανήτη μας συνολικά, γιατί τα λευκά Χριστούγεννα δε χάνονται από μόνα τους. Χάνονται μαζί με την ψευδαίσθηση ότι ο κόσμος θα μείνει όπως τον θυμόμαστε. 

*Mε στοιχεία από το TIME 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.