Το 2025 δεν ήταν απλώς άλλη μία χρονιά περιβαλλοντικής ανησυχίας. Ήταν η χρονιά που έσπασε οριστικά η αφήγηση ότι το κλίμα αντιμετωπίζεται με ένα ενιαίο σχέδιο, έναν κοινό στόχο, μια παγκόσμια συμφωνία καλών προθέσεων. Αν κάτι κατέρρευσε φέτος ήταν η ιδέα ότι η κλιματική δράση είναι ακόμη μια συντονισμένη πολιτική διαδικασία. 

Όταν οι αντιπροσωπείες συγκεντρώθηκαν στο Μπελέμ για τη COP30, ο πλανήτης είχε ήδη μιλήσει. Καύσωνες που διέλυσαν πόλεις, πλημμύρες που ξεπέρασαν κάθε στατιστικό “ακραίο σενάριο”, ένα έτος που επιστήμονες περιέγραφαν πλέον χωρίς περιστροφές ως αποτέλεσμα ανθρώπινης υπερθέρμανσης. Το τελικό κείμενο της διάσκεψης δεν περιλάμβανε καν τον όρο “ορυκτά καύσιμα”. Η απουσία αυτή ήταν πολιτική δήλωση αδυναμίας. 

Η παραδοσιακή ατζέντα για το κλίμα στηριζόταν σε μια βασική παραδοχή: ότι η επιστημονική συναίνεση θα μεταφραστεί σταδιακά σε πολιτική βούληση. Το 2025 απέδειξε ότι αυτή η γραμμική σκέψη δεν ισχύει πια. Οι χώρες δεν κινούνται με βάση το συλλογικό συμφέρον, αλλά με βάση τη συγκυρία. Άλλες επιταχύνουν όταν αυτό εξυπηρετεί την οικονομία τους, άλλες παγώνουν. Κάποιες αποχωρούν σιωπηλά. 

Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο λειτούργησε ως καταλύτης αυτής της αποσύνθεσης. Δε μιλάμε απλώς για αδιαφορία. Μιλάμε για ενεργή αποδόμηση: πάγωμα υπεράκτιων αιολικών έργων που είχαν ήδη εγκριθεί, περικοπές στη στήριξη ηλεκτρικών οχημάτων και ανανεώσιμων πηγών, αμφισβήτηση της ίδιας της επιστήμης της κλιματικής αλλαγής μέσω “επίσημων” εκθέσεων. Το μήνυμα ήταν σαφές: το κλίμα δεν αποτελεί πλέον πολιτική προτεραιότητα, αλλά ιδεολογικό πεδίο σύγκρουσης. 

Ακόμη και όταν η πολιτική υποχωρεί, η οικονομία δεν υπακούει πάντα. Η ζήτηση ενέργειας στις ΗΠΑ αυξάνεται ξανά κυρίως λόγω των data centers τεχνητής νοημοσύνης. Οι ανανεώσιμες παραμένουν η φθηνότερη λύση. Η μετάβαση συνεχίζεται όχι επειδή “πρέπει”, αλλά επειδή “συμφέρει”. Το αποτέλεσμα είναι παράδοξο: οι εκπομπές δεν μειώνονται, αλλά δεν αυξάνονται δραματικά. Στασιμότητα και μαζί της απώλεια διεθνούς επιρροής. 

Όμως η παγκόσμια εικόνα δεν τελειώνει στην Ουάσινγκτον. Οι ΗΠΑ ευθύνονται για περίπου το 12% των παγκόσμιων εκπομπών. Το υπόλοιπο τοπίο κινείται αλλού. Το 2025 κατέστησε σαφές ότι η πράσινη μετάβαση δεν είναι πλέον δυτική ηθική επιλογή, αλλά παγκόσμιο οικονομικό εργαλείο. Η Κίνα εξελίχθηκε σε καθαρόαιμη υπερδύναμη πράσινης τεχνολογίας, πλημμυρίζοντας τις αγορές με φθηνά φωτοβολταϊκά και εξοπλισμό. Για πολλές χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, οι ανανεώσιμες πηγές είναι ο πιο γρήγορος δρόμος ανάπτυξης. 

Μέσα σε αυτό το θρυμματισμένο πλαίσιο η κλιματική ατζέντα μετατοπίστηκε. Η συζήτηση για την προσαρμογή (για ανθεκτικές υποδομές, προστασία πόλεων, διαχείριση φυσικών καταστροφών) βγήκε στο προσκήνιο. Όχι επειδή εγκαταλείψαμε τη μείωση εκπομπών, αλλά επειδή η καταστροφή έπαψε να είναι υπόσχεση του μέλλοντος. Είναι παρόν. 

Για χρόνια η προσαρμογή θεωρούνταν σχεδόν “ήττα”, μια παραδοχή ότι αποτύχαμε να αποτρέψουμε τα χειρότερα. Το 2025 άλλαξε αυτή τη ρητορική. Ακόμη και στο καλύτερο σενάριο, η προσαρμογή είναι αναγκαία. Το πρόβλημα είναι ότι όσο καθυστερούμε, τόσο λιγότερο αποτελεσματική γίνεται κι εδώ ακριβώς διαλύεται η παλιά ατζέντα: δεν υπάρχει πια πολυτέλεια επιλογής μεταξύ “μείωσης” και “προσαρμογής”, χρειαζόμαστε και τα δύο με πίεση χρόνου. 

Η παραδοσιακή κλιματική πολιτική βασίστηκε στην ιδέα της συναίνεσης και της σταδιακής προόδου. Το 2025 απογύμνωσε την ουσία από το όμορφο κάλυμμα. Αντί για ενιαία στρατηγική έχουμε ένα μωσαϊκό εθνικών συμφερόντων. Αντί για ηθικό αφήγημα, οικονομικούς υπολογισμούς. Αντί για βεβαιότητα, διαχείριση ζημιάς και σύντομα η κατάσταση θα είναι μη αντιστρέψιμη. Το 2025 δεν κατέστρεψε την κλιματική δράση. Κατέστρεψε την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να συνεχιστεί όπως τη γνωρίζαμε και ίσως αυτή η κατάρρευση, όσο σκληρή κι αν είναι, να είναι το μόνο σημείο από το οποίο μπορεί να ξεκινήσει κάτι πραγματικά νέο. Μόνο όμως εφόσον κινηθούμε πολύ γρήγορα. 

*Mε στοιχεία από το TIME 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.