Στη μέση της αρχαιότερης ερήμου του πλανήτη, το βλέμμα κόβει τη γραμμή του ορίζοντα: 40 γήπεδα ποδοσφαίρου σκεπασμένα με φωτοβολταϊκά, μια γιγαντιαία μπαταρία-ηλεκτρολύτης και σαν μηχανικός δράκος που περιμένει καύσιμο, ένας περιστρεφόμενος κλίβανος. Εκεί ο Γιοχάνες Μίχελς, σαραντάχρονος οικονομολόγος που άφησε τα σαφάρι για την πράσινη οικονομία. “Παντρεύει’ σωματίδια σιδήρου με υδρογόνο, ελπίζοντας να γεννήσει «πράσινο» ατσάλι. Ό,τι άλλοτε έκανε ο άνθρακας, τώρα υπόσχεται να το κάνει το Η₂, αφήνοντας στη θέση του μόνο… νερό. Σε μια βιομηχανία που ευθύνεται για 8 % των παγκόσμιων εκπομπών CO₂, το στοίχημα μυρίζει μέλλον.
Η HyIron, η εταιρεία του Μίχελς, δεν διάλεξε τυχαία την τοποθεσία της. Πενήντα μίλια από τον Ατλαντικό, ο ουρανός είναι γαλανός 330 μέρες τον χρόνο, ο άνεμος ξυρίζει τους αμμόλοφους όταν ο ήλιος δύει και η γη, άγονη όσο λίγες, δεν ζητά πολλά ανταλλάγματα. Η απόδοση; 15.000 τόνοι «πράσινου» σιδήρου τον χρόνο για αρχή, με στόχο τους 2 εκατομμύρια τόνους ως το 2030 κι όμως, η HyIron είναι μόνο το ορεκτικό στο γεύμα υδρογόνου που ονειρεύεται η Ναμίμπια.
Το 2022 η κυβέρνηση της χώρας δημοσίευσε τη Green Hydrogen and Derivatives Strategy και όρισε τρία υδρογονο-πάρκα σε νότο, κέντρο, βορρά στοχεύοντας παραγωγή 10-12 εκατ. τόνων ετησίως ώς το 2050. Το project Hyphen στην προστατευόμενη έρημο Τσάου Χάεμπ δίνει ένα επενδυτικό βάθος 10 δισ. δολάρια, 7 GW αιολικών – φωτοβολταϊκών, 2 εκατ. τόνους πράσινης αμμωνίας τον χρόνο μέχρι το 2030. Η κυβέρνηση μάλιστα απέκτησε το 24 % της Hyphen, για να πείσει δύσπιστους χρηματοδότες ότι «το κράτος βάζει πλάτη».
Οι αριθμοί ζαλίζουν: 80.000 θέσεις εργασίας, +30 % στο ΑΕΠ μέχρι το 2030. Όμως κάθε όνειρο έχει τη σκιά του. Το νερό, δεύτερο συστατικό του υδρογόνου, σπανίζει όσο και η βροχή. Ήδη η κεντρική ακτή ζει χάρη σε έναν ιδιωτικό σταθμό αφαλάτωσης.
Ο Χάγκε Γκάινγκομπ, ο πρόεδρος που έκανε τη λέξη «υδρογόνο» εθνικό μότο, έφυγε από τη ζωή πέρυσι. Η διάδοχος, Νετούμπο Νάντι-Ννταϊτουά, προέρχεται από το ίδιο κόμμα, αλλά φλερτάρει ανοιχτά με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο των υπεράκτιων κοιτασμάτων. Οι εταιρείες έτοιμες με γεωτρύπανα υπόσχονται φόρους και δουλειές τώρα, όχι στα χαρτιά. Το δίλημμα στήνεται κυνικά: μπλε φλόγα ή πράσινη ουτοπία;
Με κατά κεφαλήν ΑΕΠ 4.100 δολάρια, από τα υψηλότερα της Αφρικής, η Ναμίμπια θα έπρεπε να ευημερεί κι όμως είναι η δεύτερη χώρα όσον αφορά τις ανισότητες στον κόσμο. Στους λόφους του Βιντχουκ οι βίλες θυμίζουν Λος Άντζελες, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, στην Κατουτούρα, οι παράγκες από τσίγκους δεν έχουν ούτε ρεύμα. Μόλις το 30 % των ενεργών πολιτών εργάζεται, οι μισοί αγρότες πάλεψαν πέρυσι με ξηρασία-ρεκόρ. Όταν λοιπόν ο υπουργός Οικονομικών μιλά για δισεκατομμύρια καινοτομίας, πολλοί ακούν μόνο φιρμάνι από μακριά.
Ο οργανισμός Namibia Development Trust προειδοποιεί: «Είμαστε μικρή χώρα, ρισκάρουμε πολλά σ’ έναν παγκόσμιο αγώνα ταχύτητας».
Η έρημος-«διαμάντι» φιλοξενεί φλαμίνγκο, αφρικανικούς πιγκουίνους και 31 ενδημικά φυτά. Το 18 % παραχωρήθηκε στη Hyphen. Ο κίνδυνος για το οικοσύστημα θεωρείται «υψηλός» από τις τοπικές ΜΚΟ. Προσθέστε ένα λιμάνι δίπλα στο σημείο όπου οι Γερμανοί αποικιοκράτες έστησαν στρατόπεδο εξόντωσης των Χερέρο και Νάμα, και η ιστορία βαραίνει. Ο συμβολισμός μιας γερμανικής επένδυσης σε «ιερό» έδαφος δεν περνά απαρατήρητος.
Η παγκόσμια αγορά πράσινου H₂-και παραγώγων του ψάχνει ακόμη το στίγμα της. Οι τιμές παραμένουν υψηλές, τα κίνητρα χωρών όπως η Ε.Ε. δημιουργούν αισιοδοξία, αλλά ο ανταγωνισμός από χαμηλότερα κόστη γκρίζου υδρογόνου και εναλλακτικών καυσίμων (μεθανόλη, LNG) είναι σκληρός. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει πολιτικά και με 1,2 εκ. ευρώ τεχνικής βοήθειας τα σχέδια της Ναμίμπια, όμως οι τελικές συμβάσεις πώλησης αμμωνίας είναι ακόμη λίγες και «πιλοτικές». Χωρίς σταθερούς αγοραστές, οι τράπεζες τραβούν χειρόφρενο. Την ίδια στιγμή στο Instagram κάθε ανάρτηση για «green hydrogen» παίρνει εκατοντάδες likes. Η ελπίδα τροφοδοτείται πιο εύκολα από τον άνεμο.
Για να ελαφρύνουμε λίγο το κλίμα θα λέγαμε πως στο σινεμά η έρημος της Ναμίμπια έχει φιλοξενήσει το Mad Max: Fury Road. Εκεί οι ήρωες κυνηγούν καύσιμα και νερό. Σήμερα ο αγώνας είναι πραγματικός: υδρογόνο, νερό, ισότητα. Αν το πολιτικό σενάριο βρει ισορροπία, το καρέ μπορεί να γεμίσει με μπλε ουρανό, λευκές τουρμπίνες και το κυριότερο ανθρώπους που βλέπουν τα φώτα να ανάβουν στα σπίτια τους πρώτη φορά. Αλλιώς η καρέκλα σκηνοθέτη θα μείνει άδεια και το φιλμ θα καεί μέσα στον καύσωνα.
Στο μεταξύ ο κλίβανος του Μίχελς γυρίζει. Η έρημος βουίζει στ’ αφτιά. Και το ερώτημα στέκεται σαν τίτλος τέλους: μπορεί το ελαφρύτερο στοιχείο του σύμπαντος να σηκώσει το βάρος μιας χώρας;
*Mε στοιχεία από TIME, Technology Review, Hylron και Reuters.
