Όταν ήμουν μικρή ήθελα μεγαλώνοντας να γίνω μέλος της ομάδας του Ζακ-Υβ Κουστώ. Περνούσα ατελείωτες ώρες παρακολουθώντας τις αποστολές του και τα ντοκιμαντέρ που ήταν αφιερωμένα στη δουλειά του. Η απεραντοσύνη των ωκεανών μου προκαλούσε δέος. Ίσως επειδή μεγάλωσα αγαπώντας και θαυμάζοντας τη θάλασσα, αντιλαμβανόμουν με άλλο τρόπο τις περιπέτειες του Κουστώ πάνω στο σκάφος του την Καλυψώ. Ο πατέρας μου, λάτρης του νερού, του ψαρέματος και των ελεύθερων καταδύσεων με έιχε μυήσει στον μαγικό θαλάσσιο κόσμο από μικρή ηλικία. Μάσκα, βατραχοπέδιλα και βουτιά σε νέες περιπέτειες.

Μεγαλώνοντας συνειδητοποίησα ότι οι τόποι που είχα περάσει την παιδική μου ηλικία δεν ήταν πια ίδιοι. Εκεί που κάποτε έβλεπα φωλιές από χταπόδια, ιππόκαμπους, πίννες και καβούρια, σταδιακά ο βυθός ερήμωνε. Δεν βλέπεις πια την ποικιλία ψαριών που υπήρχε κάποτε, τα χταπόδια ελάχιστα, τα οστρακοειδή σχεδόν εξαφανισμένα και οι πίννες άδειες και νεκρές. Η υπεραλίευση και η μόλυνση είχαν μεταμορφώσει το τοπίο αντικαθιστώντας τη θαλάσσια ζωή με σακούλες, πλαστικά και πεταμένα μπουκάλια μπύρας.

Η υπεραλίευση θεωρείται ίσως η µεγαλύτερη απειλή που αντιµετωπίζουν οι θάλασσες.

∆υστυχώς, η Μεσόγειος και η χώρα µας δεν αποτελούν εξαίρεση. Σύµφωνα µε στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος (EEA), ποσοστό µεταξύ του 65% και 79% των ψαριών στη Μεσόγειο κινδυνεύει από την υπεραλίευση.

Σύμωνα με την Greenpeace η υπεραλίευση και οι καταστροφικές πρακτικές αλιείας από τα σκάφη εντατικής αλιείας, όπως οι μηχανότρατες και τα γρι γρι, αδειάζουν τις θάλασσές μας. Πολλά είδη ψαριών στις ελληνικές θάλασσες κινδυνεύουν, ενώ η αγορά είναι γεμάτη με προϊόντα που έχουν πιαστεί με μη βιώσιμες μεθόδους, ή που έχουν ταξιδέψει πολλά χιλιόμετρα για ημέρες ώστε να φτάσουν στην ελληνική αγορά. Τις περισσότερες φορές δεν ξέρουμε ούτε από πού προέρχεται, ούτε πώς έφτασε σε εμάς το ψάρι που αγοράζουμε.

Μεταξύ 2018 και 2022,  η εμφανής αλιευτική δραστηριότητα στην ανοικτή θάλασσα αυξήθηκε κατά 8,5% σε σχεδόν 8,5 εκατομμύρια ώρες, και στις περιοχές που προσδιορίστηκαν για προστασία, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε κατά 22,5%.

Αυτά τα ζητήματα παρουσιάστηκαν και στην 9 Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς (9th Our Ocean Conference) που για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, και του υπουργού περιβάλλοντος και ενέργειας, κ. Θόδωρου Σκυλακάκη, για ανάληψη 21 δεσμεύσεων για την προστασία και διαχείριση των ελληνικών θαλασσών και ακτών, με εκτιμώμενο προϋπολογισμό υλοποίησης άνω των 780 εκατ. ευρώ

Οι δεσμεύσεις μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν τη δημιουργία δύο εθνικών θαλάσσιων πάρκων, ένα στο Αιγαίο και ένα στο Ιόνιο αλλά και την απαγόρευση της αλιείας με μηχανότρατες στα εθνικά θαλάσσια πάρκα έως το 2026 και σε όλες τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές έως το 2030.

Η αλιεία με συρόμενα εργαλεία βυθού (τράτα βυθού με πόρτες) έχει καταστροφικές συνέπειες στη θάλασσα.

Οι μηχανότρατες, έχουν ένα τεράστιο δίχτυ που σύρεται από δύο συρματόσχοινα δεμένα σε δύο μεταλλικές πλάκες (πόρτες), οι οποίες ακουμπούν και ξύνουν τον πυθμένα διατηρώντας το δίχτυ ανοιχτό για να πιάσει τα ψάρια που βρίσκονται εκεί. Η αλίευση λοιπόν δεν είναι επιλεκτική καθώς το δίχτυ μαζεύει κάθετι που υπάρχει, από γόνους, μη δημοφιλή ψάρια, κοράλλια. Κάθε χρόνο μόνο από τις μηχανότρατες, τα μη δημοφιλή ψάρια που πετιούνται πίσω στη θάλασσα νεκρά, ξεπερνούν τους 15.000 τόνους. Πρόκειται για μια τεράστια σπατάλη ζωής, με αποτέλεσμα το 65% των ψαριών της χώρας μας ήδη να υπεραλιεύεται.

Επιπλέον, σέρνοντας τις πόρτες και το δίχτυ στον πυθμένα, καταστρέφονται ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα που αποτελούν καταφύγιο και τόπο αναπαραγωγής για πολλά είδη ψαριών, και που χρειάστηκαν εκατοντάδες χρόνια για να δημιουργηθούν

Μέχρι τώρα η αλιεία με μηχανότρατες απαγορεύεται απολύτως κατά τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο κάθε έτους, στα εσωτερικά ύδατα της Ελληνικής Επικράτειας, καθώς και σε ζώνη έξι (6) ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης των ακτών της Ελληνικής Επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων των γραμμών κλεισίματος κόλπων και των ευθειών γραμμών βάσης .

Ο περαιτέρω περιορισμός της μηχανότρατας, έστω στα εθνικά θαλάσσια πάρκα αποτελεί σημαντικό βήμα προς ένα βιώσιμο μέλλον.

Σύμφωνα με τον Chris Thorne υπεύθυνος της εκστρατείας για την προστασία των ωκεανών της Greenpeace: «Οι καταστροφικές πρακτικές στη θάλασσα απειλούν το μέλλον της υγείας των ωκεανών και, κατ’ επέκταση, την υγεία ολόκληρου του πλανήτη. Για να δοθεί μια ευκαιρία στη θαλάσσια ζωή, τουλάχιστον το 30% των ωκεανών πρέπει να προστατευθεί μέσα από ένα δίκτυο θαλάσσιων καταφυγίων μέχρι το 2030. Μας απομένουν μόλις επτά χρόνια. Οι χώρες που ασχολούνται σοβαρά με την προστασία των ωκεανών πρέπει να υπογράψουν τη Συνθήκη για τους Ωκεανούς  και να διασφαλίσουν ότι θα επικυρωθεί από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς το 2025».

Με τις πρόσφατες αυτές ανακοινώσεις η Ελλάδα αποτελεί το πρώτο κράτος στην Ευρώπη που περιορίζει τις μηχανότρατες σε θαλάσσια πάρκα.

Ο Nicholas Fournier, διευθυντής της εκστρατείας για την προστασία της θάλασσας στη διεθνή ομάδα προστασίας της φύσης Oceana, δήλωσε: « Το γεγονός ότι η Ελλάδα υπερασπίζεται αυτήν την απαγόρευση της τράτας βυθού είναι εκπληκτικό αλλά πολύ ευπρόσδεκτο. Ελπίζουμε ότι αυτό θα δημιουργήσει ένα ντόμινο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να κάνουν το ίδιο. Η πίεση είναι στη Γαλλία, καθώς φιλοξενεί τη διάσκεψη του ΟΗΕ για τους ωκεανούς το επόμενο έτος».

Οι δεσμεύσεις πρέπει να γίνουν πράξεις. Επειγόντως! 

9 περιβαλλοντικές οργανώσεις ανακοίνωσαν  ότι για να ανταποκριθεί ωστόσο, «η δέσμευση αυτή στην ανάγκη προστασίας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, απαιτείται αποσαφήνιση και εξειδίκευση κρίσιμων σημείων, όπως τα όρια των περιοχών, το θεσμικό καθεστώς τους και οι επιτρεπόμενες χρήσεις».

Επιπλέον θα πρέπει « να υλοποιηθούν στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού δίκαιης και συμμετοχικής μετάβασης για τον αλιευτικό κλάδο, καθώς και να διασφαλιστεί ότι δεν θα μετατοπιστεί η αλιευτική προσπάθεια με συρόμενα εργαλεία βυθού σε άλλες περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας, αλλά και ότι θα ενισχυθούν οι απαραίτητοι ελεγκτικοί μηχανισμοί».

Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι στο διεθνές συνέδριο της IUCN (International Union for the Conservation of Nature) τον Σεπτέμβριο 2021 στη Μασσαλία, ο Έλληνας πρωθυπουργός ανακοίνωσε ορισμένες δεσμεύσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος οι οποίες δυστυχώς παραμένουν μέχρι σήμερα ανεκπλήρωτες.

Είναι λοιπόν σημαντικό οι τωρινές δεσμεύσεις να αντιμετωπιστούν με αποφασιστικότητα και τα μέτρα να υλοποιηθούν αλλά και να επεκταθούν και να μην μείνουν πάλι απλά ως πολλά υποσχόμενες ανακοινώσεις. Οι μηχανότρατες ειδικά θα έπρεπε να απαγορευτούν ολοκληρωτικά, καθώς προκαλούν τεράστια καταστροφή στο θαλάσσιο οικοσύστημα.

Μόνο με έναν συνεπή σχεδιασμό, έλεγχο και ουσιαστικά μέτρα μπορούμε να έχουμε βιώσιμες και ζωντανές θάλασσες, και δυστυχώς ο χρόνος που μας απομένει είναι ελάχιστος.