Ο ήχος των ειδοποίησεων στο κινητό μου, όπως και στο δικό σας υποθέτω, χτυπάει πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας και για διάφορους λόγους. Εξαιρώντας τα notification που προέρχονται από τα social media, εστιάζω στα ειδησεογραφικά, τα οποία είναι αυτά που με ενημερώνουν για διάφορες εξελίξεις. Αν έχετε κάνει και εσείς συνδρομή σε κάποιο site και στις υπηρεσίες του, ξέρετε τι εννοώ. Ειδοποιήσεις για πόλεμο, πολιτική, δολοφονίες και οτιδήποτε αρνητικό που μας ιντριγκάρει -κάπως έτσι λειτουργεί η attention whore δημοσιογραφία της εποχής, πάμε παρακάτω.

Και ενώ λοιπόν τις περισσότερες φορές κάνω skip τις περισσότερες ειδοποιήσεις απ’ αυτές, εχθές βρέθηκε μόνο μία η οποία μου κέντρισε το ενδιαφέρον και τη θεώρησα σημαντική: ήταν από τους New York Times και είχε τον τίτλο «The Widest-Ever Global Coral Crisis Will Hit Within Weeks, Scientists Say», δηλαδή «Η μεγαλύτερη σε έκταση παγκόσμια κρίση κοραλλιών θα ξεσπάσει μέσα σε λίγες εβδομάδες, λένε οι επιστήμονες». Θα μπορούσε να ήταν clickbait, όλοι το κάνουν (δυστυχώς) γιατί στο τέλος προσφέρουν ένα plot twist, άρα, σου λέει, «είμαστε καλλυμένοι», αλλά όποιος έχε ασχοληθεί έστω και λίγο με περιβαλλοντικά ζητήματα γνωρίζει ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι ένα βήμα πριν την ολοκληρωτική τους εξαφάνιση. Αν κάποιος από εσάς δεν είχε ιδέα δεν πειράζει, δε σας κατηγορεί κανείς προφανώς και γι’ αυτό διαβάζετε ήδη αυτό το κείμενο -αυτό είναι το κέρδος.

Πού βρίσκονται οι κοραλλιογενείς ύφαλοι

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι βρίσκονται σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο, συχνά σε ρηχά, τροπικά νερά, ενώ υπάρχουν σε όλα τα είδη σχημάτων, χρωμάτων και μεγεθών. Οι ύφαλοι που βλέπουμε στις θάλασσές μας δημιουργούνται από τεράστιες αποικίες οργανισμών που ονομάζονται κοραλλιογενείς πολύποδες. Αυτοί οι μακρινοί συγγενείς των μεδουσών και των ανεμώνων, είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία τόσο των σκληρών όσο και των μαλακών κοραλλιών που συναντάμε στους υφάλους μας.

Τα σκληρά κοράλλια δημιουργούνται όταν οι πολύποδες παίρνουν το ασβέστιο από το νερό και το μετατρέπουν σε μεγάλες σκελετικές, ασβεστολιθικές δομές. Τα μαλακά κοράλλια, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ πιο επιπλέοντα, μοιάζουν με φυτά. Αυτό είναι το είδος κοραλλιού που θα δείτε να λικνίζεται πολύχρωμα με το ρεύμα του ωκεανού.

Τι συμβαίνει με τους κοραλλιογενείς υφάλους

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι του πλανήτη μας αντιμετωπίζουν σήμερα μια μνημειώδη κρίση. Αυτή η τεράστια έκταση που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του υδάτινου κόσμου μας που σφύζει από ζωή, πολιορκείται από τις πρωτοφανείς υψηλές θερμοκρασίες, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής ρύπανσης.

Σύμφωνα με το τελευταίο δημοσίευμα των NY Times, η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (National Oceanic and Atmospheric Administration / NOAA), μαζί με παγκόσμιους εταίρους, έκρουσε πρόσφατα το καμπανάκι του κινδύνου για αυτό που περιγράφεται ως παγκόσμιο φαινόμενο λεύκανσης (coral bleaching) των κοραλλιογενών υφάλων, το οποίο τώρα προβλέπεται να επηρεάσει περισσότερους υφάλους από ποτέ.

Ας το αναλύσουμε όμως λίγο για να δούμε τι συμβαίνει. Όταν οι κοραλλιογενείς ύφαλοι καταπονούνται, λευκαίνουν. Αυτό σημαίνει ότι αποβάλλουν την άλγη από την οποία εξαρτώνται, αφήνοντάς τους ευάλωτους και, τελικά, με κίνδυνο να πεθάνουν. Βέβαια, κάποιοι μπορεί να ανακάμψουν, αλλά όταν η θερμοκρασία συνεχίζει να έχει ανοδική πορεία, ο θάνατος για αυτό το υποβρύχιο θαύμα της φύσης είναι αναπόφευκτος και ίσως μη αναστρέψιμος.

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι δεν είναι απλώς ένα όμορφο τοπίο κάτω από τα κύματα των θαλασσών που μας συναρπάζουν, ιδανικά για scuba diving και υποβρύχιες φωτογραφίες. Είναι ζωτικής σημασίας οικοσυστήματα, τα οποία τρέφουν το 1/4 των ωκεάνιων ειδών σε κάποιο σημείο της ζωής τους. Αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, παρέχοντας τροφή σε εκατομμύρια ανθρώπους μέσω των ψαριών που συντηρούν και λειτουργώντας ως ασπίδα της φύσης, προστατεύοντας ακτές από την οργή των καταιγίδων.

Fact: Σύμφωνα με το Global Coral Reef Monitoring Network, η οικονομική αξία των κοραλλιογενών υφάλων σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται σε 2,7 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

Ωστόσο, παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, παρά τις υποσχέσεις των παγκόσμιων ηγετών, γινόμαστε μάρτυρες των τρομερών συνεπειών της αδράνειάς μας. Η παραγωγή και κατανάλωση ορυκτών καυσίμων συνεχίζει ακάθεκτη, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά.

Η καταστροφή των υφάλων είναι ήδη αισθητή παντού, όπου αυτοί εντοπίζονται, καθώς ο αριθμός των νεκρών κοραλλιών αυξάνεται από τις ακτές της Φλόριντα μέχρι τα γαλαζοπράσινα νερά της Καραϊβικής. Και ενώ οι επιστήμονες αγωνίζονται να εκτιμήσουν την πλήρη έκταση της ζημιάς που συντελείται, ένα πράγμα είναι σαφές: αντιμετωπίζουμε μια κρίση πρωτοφανούς μεγέθους. Η λεύκανση έχει εξαπλωθεί σαν τις καταστροφικές πυρκαγιές που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια στη στεριά, από τις ηλιόλουστες ακτές της Σαουδικής Αραβίας μέχρι τους ζωντανούς υφάλους των Φίτζι. Ακόμα και ο εμβληματικός Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος (Great Barrier Reef) έχει επηρεαστεί, με τις εναέριες έρευνες να αποκαλύπτουν ένα τοπίο 344.400 τετραγωνικών χιλιομέτρων που αμαυρώνεται από την εκτεταμένη λεύκανση.

«Αν χρειαζόμαστε μια συγκεκριμένη, σύγχρονη οπτική του τι διακυβεύεται για το μέλλον μας, με κάθε κλάσμα του βαθμού αύξησης της θερμοκρασίας, αυτό είναι. Η κλίμακα και η σοβαρότητα της μαζικής λεύκανσης των κοραλλιών είναι σαφής απόδειξη της ζημίας που προκαλεί η κλιματική αλλαγή αυτή τη στιγμή. Πρέπει να δράσουμε επειγόντως για να σταματήσουμε την καύση ορυκτών καυσίμων, αλλιώς θα χάσουμε τους κοραλλιογενείς υφάλους σε όλο τον κόσμο, με καταστροφικές συνέπειες για τις παράκτιες κοινότητες και τη θαλάσσια άγρια ζωή», λέει ο Pepe Clarke, επικεφαλής της πρακτικής WWF για τους ωκεανούς.

Δυστυχώς, όμως, η πρόβλεψη των ακριβών επιπτώσεων στην ωκεάνια βιοποικιλότητα σε περίπτωση μόνιμης απώλειας των κοραλλιογενών υφάλων αποδεικνύεται δύσκολη, σύμφωνα με την The Reef-World Foundation. Ωστόσο, μια βεβαιότητα παραμένει: το αποτέλεσμα μιας τέτοιας κατάστασης δεν θα ήταν καθόλου ευνοϊκό. Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι το υποθετικό σενάριο μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε σκληρή πραγματικότητα.

«Έχουμε βιώσει μαζική λεύκανση κοραλλιών το 2010, το 2016 και φέτος. Φέτος αισθανθήκαμε χειρότερα, καθώς η λεύκανση των κοραλλιών δεν συμβαίνει μόνο στα οικοσυστήματά τους, αλλά και στις δομές αποκατάστασής μας» λέει ο ο Nyoman Sugiarta, επικεφαλής της κοινοτικής ομάδας παρακολούθησης της τοπικά διαχειριζόμενης θαλάσσιας περιοχής του Bondalem και εκπαιδευτής καταδύσεων στο χωριό Bondalem, στο Μπαλί της Ινδονησίας. «Οι δομές αποκατάστασης είναι μία από τις ενεργές προσπάθειες διατήρησης για την αναβίωση των κοραλλιογενών υφάλων, παρέχοντας ένα σπίτι για τα ψάρια των υφάλων και πόλο έλξης τουρισμού που σχετίζεται με το τοπικό μας εισόδημα. Ελπίζω πραγματικά ότι η λεύκανση δεν θα κάνει τα κοράλλια να πεθάνουν, αν αυτό συμβεί, οι ενεργές προσπάθειες διατήρησής μας, όπως η αποκατάσταση, θα μπορούσαν να είναι μάταιες».

Πώς θα είναι η ζωή μας χωρίς τους κοραλλιογενείς υφάλους

Το 1/4 της θαλάσσιας ζωής θα χάσει το σπίτι του

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, που αποκαλούνται «τροπικά δάση της θάλασσας», μπορεί να καλύπτουν λιγότερο από το 1% του ωκεανού, αλλά φιλοξενούν το -εντυπωσιακό- 25% όλων των θαλάσσιων ειδών. Αυτό σημαίνει ότι πάνω από 1 εκατομμύριο διαφορετικά πλάσματα βασίζονται στους κοραλλιογενείς υφάλους παγκοσμίως για τροφή, καταφύγιο και χώρους αναπαραγωγής που είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή τους. Εάν αυτοί οι ύφαλοι εξαφανιστούν, οι επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικιλότητα θα είναι βαθιές. Καθώς εξαφανίζονται οι κοραλλιογενείς βιότοποι, θα εξαφανιστούν και πολλά ψάρια, χελώνες και άλλοι θαλάσσιοι κάτοικοι.

Θα καταρρεύση η παράκτια αλιευτική βιομηχανία

Δεν είναι μυστικό ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι ζωτικής σημασίας για τους πληθυσμούς των ψαριών. Αυτό όμως που συχνά παραβλέπεται είναι ο κρίσιμος ρόλος που διαδραματίζουν στη στήριξη των αλιευτικών βιομηχανιών και των κοινοτήτων που εξαρτώνται από αυτές. Τα Ηνωμένα Έθνη αναφέρουν ότι περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως βασίζονται στους κοραλλιογενείς υφάλους για τροφή και βιοπορισμό. Ουσιαστικά, η εξαφάνιση των κοραλλιογενών υφάλων θα σήμαινε καταστροφή για εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, στερώντας τους την κύρια πηγή διατροφής και εισοδήματος. Επιπλέον, η συρρικνούμενη προσφορά θαλασσινών θα ασκούσε πίεση στους τομείς της χερσαίας γεωργίας για να καλύψουν το κενό με εξίσου καταστροφικές συνέπειες.

Συρρίκνωση οικονομιών σε παράκτιες τουριστικές περιοχές

Από τον μεγαλοπρεπή Μεγάλο Κοραλλιογενή Ύφαλο μέχρι τα εκπληκτικά νερά της Raja Ampat, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι προσελκύουν τουρίστες σε περισσότερες από 100 χώρες και εδάφη παγκοσμίως. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2017, ο τουρισμός των κοραλλιογενών υφάλων συνεισφέρει το ιλιγγιώδες ποσό των 36 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε έσοδα ετησίως. Χωρίς τη ύπαρξη των ζωντανών υφάλων, ο αριθμός των τουριστών θα μειωθεί κατακόρυφα, προκαλώντας σοβαρό πλήγμα στις τοπικές οικονομίες. Όμως δεν είναι μόνο τα καταδυτικά κέντρα που αισθάνονται την πίεση. Η πτώση αυτή θα πλήξει τους ιδιοκτήτες εστιατορίων, τους ξενοδόχους, τους πλανόδιους πωλητές και τους ξεναγούς, θέτοντας σε κίνδυνο τα μέσα διαβίωσης και τις επιχειρήσεις που εξαρτώνται από τον τουρισμό που σχετίζεται με τους υφάλους.

Οι ακτές δε θα είναι πια προστατευμένες

Πέρα από το υποβρύχιο βασίλειό τους, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι χρησιμεύουν ως προστάτες των ακτών, λειτουργώντας ως φυσικό φράγμα ενάντια στην δύναμη των κυμάτων και των ακραίων καιρικών φαινομένων. Η απουσία τους θα άφηνε τις ακτές εκτεθειμένες στη διάβρωση, επιδεινώνοντας την απειλή της ανόδου της στάθμης της θάλασσας που θα εκτοπίσει τις παράκτιες κοινότητες από τα σπίτια τους.

Η ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων κρέμεται από μια κλωστή

Σχεδόν 200 εκατομμύρια άτομα βασίζονται στους κοραλλιογενείς υφάλους που τους προστατεύουν από τη μανία των θαλάσσιων καταιγίδων. Αυτό υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι ύφαλοι στην προστασία της ανθρώπινης ζωής. Οι αστρονομικές δαπάνες που συνδέονται με την κατασκευή θαλάσσιων τειχών για ανάλογη προστασία αναδεικνύουν την αναντικατάστατη αξία των κοραλλιογενών υφάλων στην παράκτια άμυνα.

Η ιατρική θα μείνει στάσιμη

Γνωρίζατε ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι συχνά χαρακτηρίζονται ως τα «φαρμακεία της θάλασσας»; Μέσα στα οικοσυστήματά τους βρίσκεται ένας θησαυρός φυτών και ζώων με τη δυνατότητα να αποδώσουν πρωτοποριακές θεραπείες για μια πληθώρα ασθενειών. Εμβαθύνοντας στις φυσικές χημικές άμυνες των κοραλλιών, οι επιστήμονες ξεκλειδώνουν δυνατότητες για νέα φάρμακα που στοχεύουν σε παθήσεις που κυμαίνονται από τον καρκίνο και την αρθρίτιδα έως τη νόσο Αλτσχάιμερ και τις καρδιακές παθήσεις. Η στενή σχέση μεταξύ της υγείας των κοραλλιογενών υφάλων και της ανθρώπινης ευημερίας ρίχνει μια τρομακτική σκιά πάνω από την προοπτική της εκτεταμένης απώλειάς τους.

Ο πυθμένας του ωκεανού θα μεταμορφωθεί ριζικά

Οραματιζόμενοι έναν κόσμο χωρίς υφάλους, έστω και υποθετικά, ορισμένοι επιστήμονες διατυπώνουν θεωρίες σχετικά με την κατάληψη του βυθού από φύκια. Με τη σταδιακή διάβρωση των ασβεστολιθικών δομών των υφάλων, η μικροβιακή ζωή θα ευδοκιμούσε, απολαμβάνοντας τις ακτίνες του ήλιου και παράγοντας άφθονες ποσότητες γλίτσας. Φανταστείτε θάλασσες όπου κυριαρχούν οι μέδουσες που απολαμβάνουν την αφθονία των μικροβιακών…λιχουδιών. Μέδουσες και γλίτσα. Αυτό είναι το μέλλον.

Τα επίπεδα οξυγόνου θα πέσουν κατακόρυφα

Ενώ τα δέντρα είναι ευρέως αναγνωρισμένα για τις ικανότητές τους στην παραγωγή οξυγόνου και όλες μας οι προσπάθειες και η κοινή ευαισθητοποίηση περιστρέφεται γύρω από το πράσινο της στεριάς, ο ωκεανός συνεισφέρει αθόρυβα το εντυπωσιακό 50-80% της προσφοράς οξυγόνου στη Γη -το πλαγκτόν και τα φωτοσυνθετικά βακτήρια βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της υπερπαραγωγής οξυγόνου. Αυτός ο ζωτικός πόρος συντηρεί όχι μόνο τα θαλάσσια οικοσυστήματα αλλά και την ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία βασίζεται στον αέρα που αναπνέουμε. Μια υγιής ατμόσφαιρα για τον άνθρωπο εξαρτάται (και) από έναν υγιή ωκεανό, και ένας ακμαίος ωκεανός εξαρτάται από ζωντανούς κοραλλιογενείς υφάλους. Ο κύκλος της ζωής.