Όσον αφορά την κλιματική κρίση, η βιομηχανία της μόδας συμβάλλει κατά 8 έως 10 τοις εκατό παγκοσμίως στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου – και η βιομηχανία του δέρματος αποτελεί μια από τους χειρότερους υπαίτειους . Η εκτροφή αγελάδων εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 14,5% των εκπομπών αερίου κάθε χρόνο, και ενώ η παραγωγή δέρματος είναι μόνο ένα κομμάτι της πίτας, μολύνοντας το περιβάλλον σχεδόν σε κάθε στάδιο της παραγωγής.

Καθώς ο δημόσιος διάλογος γύρω από την κλιματική αλλαγή κερδίζει έδαφος. Το vegan δέρμα έχει διαφημιστεί ως βιώσιμη εναλλακτική λύση τα τελευταία χρόνια και σχεδιαστές όπως η Stella McCartney και o Ganni έχουν ορκιστεί να μην φορέσουν ποτέ ζωικό δέρμα.

Ενώ όμως κυκλοφορούν στην αγορά πολλές  καινοτόμες, φυσικές εναλλακτικές λύσεις, όπως το δέρμα ανανά, η πλειονότητα των vegan δερμάτινων προϊόντων είναι κατασκευασμένα από πολυουρεθάνη – ένα πλαστικό που προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Πώς μπορούμε λοιπόν να αποφύγουμε την αντικατάσταση μιας ρυπογόνου βιομηχανίας με μια άλλη;

Δείτε πώς η σημερινή βιομηχανία παραγωγής δέρματος βλάπτει τον πλανήτη και γιατί το δέρμα που παράγεται στο εργαστήριο – μια μέθοδος «βιοκατασκευής» που δεν απαιτεί ζώα – θα μπορούσε να αποτελέσει μια βιώσιμη και μοντέρνα λύση. 

Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος του ζωικού δέρματος

Για να συμβαδίσει με την αυξανόμενη ζήτηση των καταναλωτών για δερμάτινα είδη, η βιομηχανία μόδας προβλέπεται ότι θα έχει θανατώσει 430 εκατομμύρια αγελάδες ετησίως έως το 2025.

Η κτηνοτροφία παίζει τεράστιο ρόλο στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της αποψίλωσης των δασών και της ρύπανσης των υδάτων. Έρευνες δείχνουν ότι είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας αποψίλωσης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και μια βιομηχανία που αναγκάζει τους ιθαγενείς να εγκαταλείψουν τη γη τους και παράλληλα καταστρέφει τους βιότοπους της άγριας ζωής. Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου, που κάποτε αποτελούσε καταβόθρα άνθρακα, τώρα εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από ό,τι μπορεί να απορροφήσει, εξαιτίας της επιθετικής αποψίλωσης της γης.

Η χρόνια έκθεση σε χρώμιο μπορεί να προκαλέσει σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονίας και του αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.

Επίσης, μολύνει τον πλανήτη με τοξίνες. Υπολογίζεται ότι το 80-90% του δέρματος υφίσταται επεξεργασία με χρώμιο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του βαψίματος, κατά την οποία αφαιρούνται οι τρίχες και οι ιστοί από το δέρμα του ζώου. Ενώ υπάρχουν πιο βιώσιμες επιλογές φυτικής βυρσοδεψίας, πρόκειται για μια χρονοβόρα διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει έως και δύο μήνες για να ολοκληρωθεί. Αντίθετα, η βυρσοδεψία με χρώμιο μπορεί να ολοκληρωθεί σε μία ημέρα, γεγονός που την καθιστά κυρίαρχη μορφή βυρσοδεψίας στη βιομηχανία, η οποία αντιπροσωπεύει το 95% της παραγωγής δέρματος για παπούτσια, το 70% της παραγωγής δερμάτινων ταπετσαριών και το 100% της παραγωγής δερμάτινων ενδυμάτων.

Το πρόβλημα; Οι κατασκευαστές συχνά αποβάλλουν υγρά και στερεά απόβλητα που περιέχουν υπολείμματα χρωμίου – μια χημική ουσία που μολύνει τις θαλάσσιες οδούς και θέτει σε κίνδυνο την υγεία των εργαζομένων στα εργοστάσια δέρματος και τις τοπικές κοινότητες. Η χρόνια έκθεση στο χρώμιο μπορεί να προκαλέσει σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονίας και του αυξημένου κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα. Σε μέρη όπως το Μπαγκλαντές, οι εργαζόμενοι στα βυρσοδεψεία εργάζονται συχνά με χαμηλούς μισθούς και χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό. Μπορεί επίσης να εισχωρήσει στο έδαφος, γεγονός που μπορεί να καταστήσει τα χωράφια πολύ τοξικά για την καλλιέργεια τροφίμων.

Τι είναι το εργαστηριακό δέρμα;

Το εργαστηριακά παραγόμενο δέρμα είναι ένας αναδυόμενος τομέας της βιοκατασκευής. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια διαδικασία παραγωγής δερμάτινων προϊόντων χωρίς τα ζώα.

«Σήμερα, η αγορά του παραδοσιακού δέρματος και του συνθετικού δέρματος είναι σχεδόν ισομερώς μοιρασμένη όσον αφορά τους χρηματικούς όρους, αλλά όχι με όρους ποσότητας. Το συνθετικό δέρμα έχει σχεδόν 10 φορές μεγαλύτερο όγκο από το παραδοσιακό δέρμα», λέει ο Andras Forgacs, επιχειρηματίας στον τομέα της μηχανικής των ιστών και συνιδρυτής της Modern Meadow. «Η επανάσταση για τη βιωσιμότητα αποτελεί την εδραίωση μιας τρίτης κατηγορίας υλικών βιολογικής βάσης που μπορούν να μειώσουν τη διπλή μας εξάρτηση από την κτηνοτροφία και τα συνθετικά προϊόντα».

Ενώ είναι σίγουρα δυνατό να αναπτυχθούν κύτταρα αγελάδας σε ένα εργαστήριο, πολλοί πρωτοπόροι στον τομέα δοκιμάζουν μια διαφορετική τακτική. Ο Forgacs, ο οποίος έδωσε μια ομιλία στο TED για το Modern Meadow το 2013, λέει ότι το πρωτοποριακό συστατικό στη βιομηχανία του δέρματος που καλλιεργούν στο εργαστήριο έχει εξελιχθεί σημαντικά από τότε, συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης των κυττάρων δέρματος αγελάδας με Bio-Alloy™, τα οποία είναι πρωτεΐνες που προέρχονται από φυτικά συστατικά. «Τα Bio-Alloys™ προσφέρουν βελτιωμένες επιδόσεις και βιωσιμότητα, ως εναλλακτική λύση στο δέρμα».

Η εταιρεία υλικών Bolt Threads δημιούργησε επίσης μια μορφή εργαστηριακά παραγόμενου δέρματος που ονομάζεται Mylo, στο οποίο το μυκήλιο – ένα δίκτυο μυκητιακών νημάτων – είναι το βασικό συστατικό. «Ξεκινάμε αναπαράγοντας αυτό που συμβαίνει στα δασικά εδάφη σε ελεγχόμενο εσωτερικό περιβάλλον», λέει η Marilla Perkins, ανώτερη διευθύντρια στρατηγικής της Bolt. «Παίρνουμε μυκηλιακά κύτταρα και τα τροφοδοτούμε με πριονίδι και άλλα οργανικά υλικά και τα τοποθετούμε όλα αυτά σε ένα δίσκο, ενώ ελέγχουμε την υγρασία και τη θερμοκρασία μεταξύ άλλων μεταβλητών».

Η Perkins λέει ότι το μυκήλιο στη συνέχεια αναπτύσσεται σε ένα αφρώδες στρώμα σε λιγότερο από δύο εβδομάδες. «Αυτή είναι μια μεγάλη διαφορά από τα τρία και πλέον χρόνια και τους πολλούς πόρους που απαιτούνται για την εκτροφή ζώων, τα δέρματα των οποίων χρησιμοποιούνται σε δέρμα ζώων», λέει. Η Bolt Threads συνεργάστηκε στενά με τους σχεδιαστικούς εταίρους της -συμπεριλαμβανομένων των εταίρων της κοινοπραξίας Mylo, Adidas, Kering, lululemon και Stella McCartney– για να λάβει ανατροφοδότηση σε πάνω από 5.000 εκδοχές του υλικού.

Πόσο ευέλικτο είναι το δέρμα που παράγεται στο εργαστήριο;

Ο Forgacs λέει ότι η Modern Meadow βρίσκεται τώρα στο σημείο όπου έχει «μειώσει το ρίσκο, έχει επεκταθεί και συνεργάζεται με τρόπο που μπορεί να διαθέσει το Bio-Alloys™ σε κορυφαίες μάρκες τους επόμενους μήνες». Φαίνεται λοιπόν ότι το μέλλον του εργαστηριακά επεξεργασμένου δέρματος βρίσκεται στον ορίζοντα. Για να επιτευχθεί αυτό, η Modern Meadow συνεργάστηκε με μεγάλους κατασκευαστές, όπως η Limonta και η Evonik, για τη μαζική παραγωγή υλικών Bio-Alloy™ για τις αγορές της μόδας και της ομορφιάς.

Ο Forgacs πιστεύει ότι τα βιολογικά υλικά θα αναπτυχθούν για να ανταγωνιστούν, και τελικά να ξεπεράσουν, τα ζωικά προϊόντα καθώς και τα συνθετικά προϊόντα που βασίζονται σε συνθετικά καύσιμα.

Παρομοίως, η Mylo βρίσκεται στο κατώφλι στο να βρεθεί στα χέρια των καταναλωτών. Η Perkins σημειώνει ότι ο κλάδος πρέπει να συνεχίσει να καινοτομεί για να αμβλύνει τις ευρέως διαδεδομένες βλαβερές συνέπειες του ιλιγγιώδους μοντέλου γρήγορης μόδας. «Ενώ η υπερκατανάλωση είναι η ρίζα των περιβαλλοντικών προβλημάτων της μόδας, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να χρειάζονται ρούχα και παπούτσια, πράγμα που σημαίνει ότι θα χρειαστούμε πιο έξυπνες τεχνολογίες και λύσεις που θα έχουν μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις».

Την ώρα που το εργαστηριακά παραγόμενο δέρμα βρίσκεται στα χνάρια διοχέτευσής του στην αγορά, το ζήτημα της υπερκατανάλωσης θα εξακολουθεί να υπάρχει, και ο  πιο αποτελεσματικός τρόπος για να αντιμετωπιστεί, θα είναι να μάθουμε να ψωνίζουμε με βιώσιμο τρόπο. Για παράδειγμα, σήμερα, οι άνθρωποι έχουν 5 φορές περισσότερα είδη ένδυσης από ό,τι το 1980. Το εργαστηριακά παραγόμενο δέρμα δεν μπορεί να λύσει εντελώς αυτό το πρόβλημα, αλλά μπορεί να προσφέρει ένα μέλλον όπου τα νέα δερμάτινα προϊόντα δεν θα εξαρτώνται από την καταστροφική βιομηχανία της εκμετάλλευσης των αγελάδων.

Εν τω μεταξύ, μια πάντα καλή λύση αποτελεί η αγορά vintage ρούχων, μέχρι να φτάσουν στα χέρια μας οι τελευταίες καινοτομίες της εργαστηριακής επεξεργασίας του δέρματος.