Η συζήτηση για το μέλλον της ενέργειας συχνά συνοδεύεται από μεγάλες υποσχέσεις, σκληρές αντιπαραθέσεις και αντικρουόμενα συμφέροντα, ωστόσο αν αφήσουμε στην άκρη τον θόρυβο, τα δεδομένα μιλούν ξεκάθαρα: η ηλιακή ενέργεια μαζί με τις συγγενείς της μορφές, όπως η αιολική, είναι η μόνη πηγή που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της ανθρωπότητας για αιώνες χωρίς να οδηγήσει τον πλανήτη σε ακραία υπερθέρμανση. 

Τον Σεπτέμβριο ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Κρις Ράιτ προκάλεσε θόρυβο με ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ. Υποστήριξε ότι ακόμα κι αν «ντύναμε ολόκληρο τον πλανήτη με φωτοβολταϊκά, θα καλύπταμε μόλις το 20% της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας». Σχολίασε μάλιστα πως «ένα από τα μεγαλύτερα λάθη των πολιτικών είναι να συγχέουν την ηλεκτρική ενέργεια με την ενέργεια». 

Όμως αυτή η άποψη είναι όχι μόνο λανθασμένη, αλλά και απόλυτα ανακριβής. Όπως επισήμανε ο κλιματολόγος, Γκάβιν Σμιντ από το Ινστιτούτο Διαστημικών Μελετών Goddard της NASA, η Γη δέχεται κάθε χρόνο 6.000 φορές περισσότερη ενέργεια από τον ήλιο απ’ όση καταναλώνει συνολικά η ανθρωπότητα και αν υπολογίσουμε ότι περίπου το 60% της ενέργειας από τα ορυκτά καύσιμα χάνεται στη μετατροπή τους σε χρήσιμη ισχύ, τότε το ηλιακό δυναμικό είναι στην πραγματικότητα 18.000 φορές μεγαλύτερο από τις σημερινές μας ανάγκες. 

Ένα επιχείρημα που συχνά προβάλλεται είναι ότι η ηλιακή ενέργεια απαιτεί τεράστιες εκτάσεις. Ο Carbon Tracker (επιστήμονας που ασχολείται με το περιβάλλον) το 2021 κατέληξε ότι μόλις το 0,3% της ξηράς επιφάνειας του πλανήτη αρκεί για να καλυφθούν οι σημερινές ενεργειακές ανάγκες αποκλειστικά με φωτοβολταϊκά. Πρόκειται για μικρότερη έκταση από το αποτύπωμα που έχουν ήδη οι υποδομές των ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένων γεωτρήσεων, αγωγών και διυλιστηρίων. 

Αν δούμε το ζήτημα θεωρητικά, ηλιακή και αιολική ενέργεια μαζί θα μπορούσαν να παράγουν πάνω από 100 φορές την τρέχουσα κατανάλωση ενέργειας παγκοσμίως. Η διαφορά είναι ότι το απόθεμα των ορυκτών καυσίμων είναι περιορισμένο, ενώ η ηλιακή ακτινοβολία φτάνει στη Γη ανεξάντλητα, είτε τη χρησιμοποιούμε είτε όχι. 

Συχνά τίθεται το ερώτημα: τι θα γίνει αν τελικά η πυρηνική σύντηξη, το “Άγιο Δισκοπότηρο” της ενέργειας, γίνει εφικτή; Δεν θα ήταν αυτή η λύση; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική. Όπως είχε επισημάνει ο αστροφυσικός Έρικ Τσέισον από το Χάρβαρντ, ακόμα κι αν η σύντηξη καταστεί βιώσιμη σε μερικούς αιώνες η παραγόμενη απόβλητη θερμότητα από την κατανάλωση ενέργειας θα μπορούσε να αυξήσει τη θερμοκρασία του πλανήτη κατά 3°C. Αυτό θα συνέβαινε ανεξάρτητα από το αν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είχαν μηδενιστεί. 

Με την ηλιακή ενέργεια, αλλά και την αιολική και την κυματική που είναι μορφές της  αυτό το πρόβλημα δεν υπάρχει. Η θερμότητα που καταλήγει στην ατμόσφαιρα από τη χρήση τους είναι η ίδια που έτσι κι αλλιώς θα έφτανε στη Γη από τον ήλιο. Με άλλα λόγια δεν προσθέτουμε τίποτα παραπάνω στο ενεργειακό ισοζύγιο του πλανήτη. 

Τα ορυκτά καύσιμα πέρα από τις εκπομπές που ήδη οδηγούν σε καταστροφική κλιματική αλλαγή δεν επαρκούν για να καλύψουν πολλαπλάσιες ενεργειακές ανάγκες στο μέλλον. Αντίθετα ηλιακή και αιολική έχουν τη δυναμική όχι μόνο να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας, αλλά να το κάνουν σε τιμές που συνεχώς πέφτουν. Ήδη, σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη το κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού από τον ήλιο είναι χαμηλότερο από το αντίστοιχο των νέων μονάδων ορυκτών καυσίμων. 

Επιπλέον, οι τεχνολογικές εξελίξεις τρέχουν. Η απόδοση των φωτοβολταϊκών ανεβαίνει, τα συστήματα αποθήκευσης βελτιώνονται, τα δίκτυα γίνονται πιο “έξυπνα” και ανθεκτικά. Δεν μιλάμε πλέον για ένα ιδεατό μέλλον αλλά για μια πραγματικότητα που ήδη συμβαίνει. 

Παρότι τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα εξακολουθούν να υπάρχουν ισχυρές φωνές που αμφισβητούν τη βιωσιμότητα της ηλιακής ενέργειας. Είτε πρόκειται για πολιτικούς με στενές σχέσεις με τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, είτε για ανθρώπους που αδυνατούν να φανταστούν ένα διαφορετικό ενεργειακό μοντέλο, η αμφισβήτηση αυτή θολώνει τη δημόσια συζήτηση. 

Όμως όπως έλεγε ο Καρλ Σαγκάν και θυμίζει σήμερα ο Τσέισον, κάθε νοήμων πολιτισμός θα φτάσει αναπόφευκτα στο σημείο που θα πρέπει να βασιστεί αποκλειστικά στο άστρο του. Δεν είναι απλώς μια επιλογή, αλλά μονόδρομος. 

Ήδη ερευνητές έχουν μετρήσει ότι οι καλοκαιρινές μέγιστες θερμοκρασίες στην Ευρώπη είναι κατά 0,4°C υψηλότερες εξαιτίας της “απορριπτόμενης” θερμότητας από τη βιομηχανία και τις πόλεις. Μέχρι το 2100 σε ορισμένες περιοχές ολόκληρου του πλανήτη αυτή η αύξηση θα μπορούσε να φτάσει το 1°C. Το φαινόμενο αυτό όμως δεν υπολογίζεται ακόμη στα περισσότερα κλιματικά μοντέλα. 

Η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, επειδή αξιοποιούν ενέργεια που ήδη υπάρχει στο σύστημα δεν αυξάνουν αυτό το φορτίο. Είναι ένα ακόμη επιχείρημα που δείχνει γιατί είναι οι μόνες πραγματικά μακροπρόθεσμα βιώσιμες λύσεις. 

Η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη καμπή. Από τη μία τα ορυκτά καύσιμα που επιβαρύνουν ανεπανόρθωτα το κλίμα και αργά ή γρήγορα θα εξαντληθούν. Από την άλλη, μια πηγή που φτάνει σε εμάς καθημερινά, δωρεάν και σε ποσότητες σχεδόν αδιανόητες. 

Η ηλιακή ενέργεια δεν είναι απλώς μια καλή ιδέα. Είναι η μόνη πηγή που μπορεί να τροφοδοτήσει την ανθρωπότητα για αιώνες χωρίς να την καταστρέψει. Ο δρόμος είναι μπροστά μας. Το μόνο που μένει είναι να τον περπατήσουμε με την αποφασιστικότητα που απαιτείται. 

*Με στοιχεία από το New Scientist.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.