Η επόμενη μεγάλη πράσινη επανάσταση ίσως να μην έρθει από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή τα ηλιακά πάρκα, αλλά από ένα ταπεινό, πορτοκαλοκόκκινο μέταλλο που βρίσκεται σχεδόν παντού γύρω μας: τον χαλκό. Από τα καλώδια που μεταφέρουν ρεύμα μέχρι τα κυκλώματα των smartphones και τα καλώδια φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων, ο χαλκός είναι η αόρατη ραχοκοκαλιά της σύγχρονης τεχνολογικής υποδομής. Η παραγωγή του είναι ένα από τα πιο βρώμικα, ενεργοβόρα και ρυπογόνα στάδια της παγκόσμιας βιομηχανίας. 

Σε αυτό το αδιέξοδο φιλοδοξεί να παρέμβει η Still Bright, ένα νεοφυές σχήμα από τις Ηνωμένες Πολιτείες που επιχειρεί να “καθαρίσει” τη διαδικασία παραγωγής χαλκού, ανατρέποντας πρακτικές αιώνων. Οι ιδρυτές της, προερχόμενοι από τον χώρο της χημείας των μπαταριών πειραματίστηκαν με μια καινοτόμα, υδατική αντίδραση που χρησιμοποιεί το στοιχείο του βαναδίου για να εξάγει καθαρό χαλκό από τα μεταλλεύματα χωρίς τη φρίκη της καύσης σε θερμοκρασίες άνω των 1.200 βαθμών Κελσίου. 

«Επικεντρωνόμαστε στην αντιμετώπιση της κρίσης του χαλκού που έρχεται» τονίζει ο συνιδρυτής και CEO της εταιρείας Ράντι Άλεν. Και πράγματι, η κρίση αυτή είναι ήδη εδώ. Η παγκόσμια ζήτηση για χαλκό αναμένεται να αυξηθεί κατά 40% μέσα στα επόμενα χρόνια, καθώς η μετάβαση στις καθαρές μορφές ενέργειας απαιτεί τεράστιες ποσότητες από αυτό το πολύτιμο μέταλλο. Ολόκληρες οικονομίες εξαρτώνται πλέον από τον χαλκό, αλλά ο τρόπος που τον παράγουμε παραμένει συνδεδεμένος με τοξικές εκπομπές, ακραία ενεργειακή κατανάλωση και περιβαλλοντικές πληγές που χρειάζονται δεκαετίες για να επουλωθούν. 

Η παραδοσιακή μέθοδος τήξης, η καρδιά της βιομηχανίας στηρίζεται σε μια διαδικασία υψηλών θερμοκρασιών που παράγει διοξείδιο του θείου και άλλα αέρια που επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα. Σήμερα οι περισσότερες εγκαταστάσεις αυτού του τύπου βρίσκονται στην Ασία, κυρίως στην Κίνα, καθώς οι δυτικές χώρες επέλεξαν να εξάγουν όχι μόνο το μετάλλευμα, αλλά και τις περιβαλλοντικές συνέπειες της παραγωγής του. «Έστειλαν τα κοινωνικά και οικολογικά προβλήματα αλλού» σχολιάζει ο καθηγητής Σάιμον Τζόουιτ από το Πανεπιστήμιο της Νεβάδα. 

Η Still Bright ακολουθεί μια διαφορετική διαδρομή. Αντί να καίει το μετάλλευμα, χρησιμοποιεί χημικές αντιδράσεις βασισμένες στη λογική των ροϊκών μπαταριών βανάδιου, όπου το μέταλλο αντιδρά με τις ενώσεις του χαλκού μέσα σε ένα υδατικό περιβάλλον απομονώνοντας σταδιακά τον καθαρό χαλκό. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό: σε μόλις 30 έως 90 λεπτά, η εταιρεία καταφέρνει να παράγει ένα στερεό με περιεκτικότητα 70% σε χαλκό, το οποίο στη συνέχεια καθαρίζεται πλήρως μέσω ηλεκτρόλυσης, φτάνοντας σε καθαρότητα άνω του 99%. 

Η διαδικασία αυτή λειτουργεί σε θερμοκρασία δωματίου, εξαλείφοντας την ανάγκη για τεράστιες ποσότητες ενέργειας και δραστικά μειώνοντας τις εκπομπές ρύπων. Το μοναδικό υποπροϊόν είναι το αέριο υδρόθειο (H₂S), το οποίο, αν και τοξικό μπορεί να συλλεχθεί και να μετατραπεί σε βιομηχανικά χρήσιμες ουσίες, όπως θειικό οξύ ή λιπάσματα. Ο Άλεν το περιγράφει ως “μια λύση όπου ο κίνδυνος δεν εξαφανίζεται, αλλά ελέγχεται και επαναχρησιμοποιείται”. 

Ένα ακόμη σημαντικό βήμα για τη Still Bright είναι η παρακολούθηση των θειούχων υπολειμμάτων, τα οποία στις κλασικές μεθόδους δημιουργούν όξινη απορροή ορυχείων, δηλητηριάζοντας τα υπόγεια ύδατα. Η εταιρεία έχει δεσμευτεί να παρακολουθεί και να επεξεργάζεται αυτά τα κατάλοιπα με τρόπο που να αποκλείει οποιαδήποτε διαρροή στο περιβάλλον. Μια υπόσχεση που αν τηρηθεί θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα της εξορυκτικής βιομηχανίας. 

Η Still Bright αυτή τη στιγμή δοκιμάζει την τεχνολογία της σε εργαστήριο στο Νιου Τζέρσεϊ και σχεδιάζει την πρώτη πιλοτική εγκατάσταση στο Κολοράντο, με παραγωγική ικανότητα περίπου δύο τόνων χαλκού ετησίως. Αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, η πρώτη μονάδα βιομηχανικής κλίμακας με δυναμικότητα 500 τόνων τον χρόνο, θα λειτουργεί σε μεταλλευτική περιοχή μέχρι το 2028. 

Η εταιρεία έχει ήδη εξασφαλίσει 18,7 εκατομμύρια δολάρια σε επενδυτικό κεφάλαιο, αλλά η πραγματική πρόκληση θα είναι το πέρασμα από το εργαστήριο στην παραγωγή. «Η εξορυκτική βιομηχανία είναι συντηρητική από τη φύση της. Όλοι θέλουν να δουν αν αυτό λειτουργεί σε βιομηχανική κλίμακα, πριν επενδύσουν». 

Πίσω από αυτή τη σκεπτικιστική επιφυλακτικότητα, διαφαίνεται μια ευκαιρία τεράστιας σημασίας. Αν η τεχνολογία της Still Bright αποδειχθεί βιώσιμη, θα μπορούσε να αποσυνδέσει τη βιομηχανία χαλκού από τη ρύπανση, να δείξει ότι ο καθαρός χαλκός μπορεί να παραχθεί χωρίς να καίγεται ο πλανήτης. 

Σε μια εποχή όπου η ανθρωπότητα επιδιώκει την ενεργειακή μετάβαση, ο χαλκός είναι το νευρικό σύστημα της πράσινης οικονομίας. Από τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέχρι τα δίκτυα ανανεώσιμων πηγών, τίποτα δεν λειτουργεί χωρίς αυτόν. Ίσως, λοιπόν, το πραγματικό “πράσινο μέταλλο” να μην είναι το λίθιο ή το νικέλιο, αλλά ο χαλκός που παράγεται χωρίς φωτιά και καπνό. 

Η Still Bright δεν υπόσχεται απλώς μια νέα τεχνολογία. Υπόσχεται ένα νέο παράδειγμα, όπου η καινοτομία δεν έρχεται σε σύγκρουση με τη φύση, αλλά εμπνέεται από αυτήν. Αν πετύχει θα έχει αποδείξει ότι ακόμη και τα πιο βαριά υλικά της ανθρωπότητας μπορούν να φτιαχτούν με ελαφρύ οικολογικό αποτύπωμα. 

Έτσι σε έναν κόσμο που παλεύει να βρει ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα, μία μικρή startup από το Νιου Τζέρσεϊ ίσως να κρατά στα χέρια του την πιο λαμπερή εκδοχή του μέλλοντος φτιαγμένη από καθαρό χαλκό, χωρίς καπνό, χωρίς στάχτη. Μόνο με φως. 

*Με στοιχεία από το Technology Review 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.