Το έχετε βιώσει πιθανότατα όλοι. Ειλικρινά, δεν ξέρω αν θα έπρεπε να μας τρομάζει ή να μας διασκεδάζει το γεγονός ότι επιλέγουμε να πληρώσουμε σχεδόν τα πάντα με δόσεις. Ειδικότερα στο εξωτερικό αυτό έχει γίνει κουλτούρα, πέρα από τάση. Ένα κομμάτι ψωμί με ρύζι και κοτόπουλο μπορεί να μπει σε τρίμηνο πλάνο αποπληρωμής από μια BNPL πλατφόρμα. Όχι, δεν είναι υπερβολικά όλα αυτά. Είναι το παρόν.
Το Buy Now Pay Later (αγόρασέ το τώρα, πλήρωσε αργότερα) έγινε σε λίγα χρόνια από ταχύτητα η πιο καθημερινή μορφή πίστωσης. Δεν είναι πλέον απλά μια εναλλακτική στα γνωστά καταναλωτικά δάνεια ή τις πιστωτικές κάρτες. Είναι μια νέα, γοητευτική υπόσχεση για κάθε τύπου αγορά σε δύσκολους καιρούς: “κάνε το, θα το σκεφτείς αργότερα“. Άρχισε να καθιερώνεται μάλιστα, αν είμαστε λίγο περισσότερο προσεκτικοί την περίοδο της καραντίνας.
Ο πειρασμός είναι παντού κι οι ψηφιακές πλατφόρμες είτε αφορούν το φαγητό, είτε το εμπόριο ρούχων το γνωρίζουν καλύτερα και νωρίτερα από όλους εμάς. Το BNPL μοιάζει σαν υπηρεσία που σκέφτεται για σένα, πριν από σένα. Μια μικρή ψηφιακή νεο-τραπεζική υπηρεσία, γεμάτη δεδομένα από τεχνητή νοημοσύνη και ψυχολογικά προφίλ.
Δεν είναι πλέον προνομίουχοι οι πελάτες των μεγάλων τραπεζών. Τώρα, οποιοσδήποτε έχει ένα κινητό, έχει και μια pre-approved δόση σχεδόν για ό,τι επιθυμείς χωρίς να το σκεφτεί δεύτερη φορά Αυτό δεν είναι απαραίτητα κάτι που κάνει το BNPL να φαίνεται φιλικό, επειδή δεν κρίνει. Δεν ρωτάει γιατί το θέλεις. Ρωτάει μόνο: μπορείς να το ξεπληρώσεις σε 4 δόσεις;
Φτάνει όμως η ειδοποίηση της τράπεζας. Ακούγεται ο χαρακτηριστικός ήχος και δεν είναι η μισθοδοσία, αλλά η δόση από την Klarna κι άλλη μία κι άλλη μία και κάπου εκεί χάνεται πιθανώς ο έλεγχος. Από τη μια το BNPL μοιάζει με προπληρωμένη κάρτα τη στιγμή που έχεις ξεχάσει τη σύνδεση της με το Apple Pay. Τα πράγματα σαφώς δεν είναι τόσο απλά, όσο φαινομενικά φαίνονται.
Τα νούμερα μιλούν από μόνο τους: $342 δισ. σε αγορές με BNPL το 2024, με αυξητική τάση στο πρώτο μισό του 2025. Σουηδοί, Αμερικανοί, Σαουδικοί, Κολομβιανοί οδηγούν στον χορό. Ο κόσμος δε θέλει πλέον να περιμένει. Έχει λογαριασμούς, θέλει τώρα να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί κι αφού μπορεί να το πληρώσει αργότερα, το επιλέγει.
Όμως ότι δεν πληρώνεις τώρα, δε σημαίνει ότι δε θα πληρώσεις ποτέ. Υπάρχουν κι αυτοί που ξεχνούν κι αυτοί που συνειδητά χρωστούν κι αυτοί που χρωστούν σε τρεις πλατφόρμες ταυτόχρονα. Όταν η Klarna ανακοίνωσε αύξηση 17% στις ζημιές από καταναλωτικά δάνεια, ένα είδος συναγερμού άρχισε να ηχεί. Όχι για τη ζημιά αυτή καθαυτή, αλλά για την αντιμετώπιση του μηχανισμού αυτού πληρωμών με φόντο το παρόν, αλλά και το μέλλον.
Από την άλλη οι δείκτες λένε ότι οι “αθετήσεις συμφωνιών” είναι πολύ πιο χαμηλές από για τις πιστωτικές κάρτες. Έρευνες δείχνουν ότι οι BNPL χρήστες δεν παρουσιάζουν παρόμοια γνωρίσματα με άλλες μορφές δανεισμού και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις, το ιστορικό αποπληρωμής βελτιώνει το πιστωτικό τους προφίλ.
Όπως και να ‘χει, ο κόσμος φαίνεται να εισέρχεται σ’ αυτό το μονοπάτι: μπορεί να μην έχουμε λεφτά, αλλά θέλουμε να ζούμε. Θέλουμε να ντυθούμε, να ταξιδέψουμε, να γεμίσουμε το λογαριασμό μας με κάτι που μας θυμίζει ότι υπάρχουμε και το θέλουμε τώρα και λέμε θα πληρώσουμε αργότερα.
Όχι, δε θα σε κρίνω αν θέλεις να πληρωσεις το μεσημεριανό σου σε δόσεις. Όχι, δε θα πω ότι καταρρίπτει το οικονομικό οικοδόμημα. Θα πω ότι ζούμε σε μία εποχή όπου το σύστημα προσαρμόζεται στην ανάγκη και αυτή η ανάγκη είναι απλά: να ζούμε αξιοπρεπώς, μακριά από τη μιζέρια και το βάρος τη στιγμής. Mήπως κι εσύ σκέφτεσαι ήδη να το δοκιμάσεις;
*Mε στοιχεία από τον Economist.
