Η ιστορία αναδεικνύει μεγάλες συγκρούσεις, άλλοτε είναι πολιτικές, άλλοτε πολιτισμικές, συχνά οικονομικές. Στη Λατινική Αμερική μέσα στο 2025 μια νέα σύγκρουση αποκτά χαρακτήρα τόσο συμβολικό όσο και υλικό: η μάχη ανάμεσα στην υπερ-γρήγορη κινεζική μόδα με πλατφόρμες όπως η Shein και η Temu και στη ντόπια βιομηχανία. Δεν είναι απλώς θέμα τιμών ή δασμών. Είναι το ερώτημα του ποιος καθορίζει το μέλλον της εργασίας, της κατανάλωσης, του πολιτισμού. Είναι ο όρος “παγκοσμιοποίηση” που επιστρέφει πιο ωμά, πιο απειλητικά. 

Από την Αργεντινή μέχρι τη Βραζιλία και το Μεξικό τα εργοστάσια υφαντουργίας κάποτε σημεία εθνικής υπερηφάνειας, βλέπουν τις μηχανές τους να σταματούν. Ο Λουτσιάνο Γκαλφιόνε, πρόεδρος της ProTejer περπατά στους διαδρόμους του οικογενειακού εργοστασίου του στο Μπουένος Άιρες και αντικρίζει μια εικόνα που μοιάζει βγαλμένη από οικονομική αρχαιολογία: έξι στις δέκα μηχανές είναι σιωπηλές, καλυμμένες με σκόνη, σαν μνημεία σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που κατάρρευσε. Για δεκαετίες η βιομηχανία επένδυε, εξελισσόταν, στήριζε κοινωνίες. Σήμερα η ίδια βιομηχανία απειλείται από πλατφόρμες που εμφανίστηκαν σαν κβαντικό άλμα: εκατομμύρια προϊόντα, τιμές που φαίνονται αδύνατον να εξηγηθούν, συνθήκες παραγωγής αδιαφανείς. 

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί. Στο διάστημα ενός έτους, η Shein λάνσαρε 1,5 εκατομμύριο νέα προϊόντα ένας όγκος αδιανόητος για τις κλασικές αλυσίδες. Την ίδια ώρα, η Temu διπλασίαζε το κοινό της στη Λατινική Αμερική, φτάνοντας τα 105 εκατομμύρια μηνιαίους ενεργούς χρήστες. Ποιο εργοστάσιο, ποιο σύστημα, ποια τοπική οικονομία μπορεί να ανταγωνιστεί τέτοιο κύμα; 

Δεν είναι συνεπώς περίεργο ότι έρχεται αντίδραση. Η Αργεντινή εξετάζει έναν “αντί-Shein” νόμο, που θα επιβάλλει ενιαίο δασμό 30% στα εισαγόμενα δέματα, αλλά και αυστηρούς ελέγχους ποιότητας και περιβαλλοντικής ασφάλειας. Το Μεξικό αυξάνει δασμούς. Η Χιλή ετοιμάζει ΦΠΑ στις χαμηλού κόστους εισαγωγές. Ο Ισημερινός πρόσθεσε τέλος στα μικρά δέματα. Το μοτίβο είναι παντού το ίδιο: χώρες που καταλαβαίνουν ότι αν δε βάλουν φρένο, η βιομηχανική τους βάση θα αποδομηθεί κομμάτι-κομμάτι. 

Απέναντι σε όλα αυτά, η Shein επαναλαμβάνει μια επιχείρηση ρητορικής αυτοάμυνας: δεν είμαστε fast fashion, είμαστε τεχνολογική πλατφόρμα. Το αφήγημα είναι σαφές: δεν κατέχουμε εργοστάσια, απλώς συντονίζουμε την προσφορά. Η δημόσια συζήτηση δεν αφορά ένα μεμονωμένο εργοστάσιο στην Κίνα. Αφορά κάτι πολύ ευρύτερο: την κλίμακα, την ταχύτητα και το τίμημα αυτής της παραγωγής. 

Η συζήτηση είναι δύσκολη. Από τη μία πλευρά έχουμε εργάτες και βιομήχανους που βλέπουν τις ζωές και τις επιχειρήσεις τους να διαλύονται. Από την άλλη, έχουμε καταναλωτές συχνά οι ίδιοι άνθρωποι που εξουθενωμένοι από την ακρίβεια, βρίσκουν μια λύση που τους απαλύνει την οικονομική πίεση. Ποιος θα τους κατηγορήσει; Στο Μπουένος Άιρες καταστήματα μεταπώλησης Shein γεμίζουν καθημερινά με ανθρώπους που παλεύουν με τον προϋπολογισμό τους. Οι γυναίκες ψάχνουν μέσα σε σακούλες, βρίσκοντας φορέματα που κοστίζουν λιγότερο από ένα μεσημεριανό γεύμα. Η χαρά της αγοράς είναι πραγματική, η ανάγκη επίσης. 

Το αντί-Shein κίνημα, είναι η σύγκρουση δύο αληθειών που δεν συναντιούνται. Για τον εργοστασιάρχη, το φθηνό μπλουζάκι σημαίνει ανεργία. Για τον καταναλωτή, σημαίνει αξιοπρέπεια μέσα στην οικονομική πίεση. Αν δεν αντιμετωπίσουμε τα δύο αυτά επίπεδα ταυτόχρονα η δημόσια πολιτική θα αποτυγχάνει μόνιμα. 

Υπάρχει και η περιβαλλοντική διάσταση. Η ultrafast fashion στηρίζεται στη λογική του “φόρα και πέτα”. Τα ρούχα ζουν λίγες χρήσεις πριν καταλήξουν στα σκουπίδια. Οι δρόμοι του μέλλοντος δεν θα καταθέτουν μόνο πλαστικά απορρίμματα, αλλά υφάσματα πολυεστέρα. Είναι ειλικρινές το επιχείρημα ότι οι πλατφόρμες αυτές προσφέρουν δυνατότητα πρόσβασης. Είναι όμως εξίσου ειλικρινές ότι το μοντέλο αυτό δεν είναι βιώσιμο. 

Το κίνημα κατά της Shein και της Temu δεν είναι επιχείρημα κατά του διεθνούς εμπορίου, ούτε υπέρ ενός ψευδο-προστατευτισμού που έχει αποτύχει επανειλημμένα. Είναι προσπάθεια να τεθεί μια ελάχιστη ισορροπία μεταξύ αγοράς και κοινωνίας. Να μη θεωρείται φυσιολογικό ότι ένα εργοστάσιο που υπάρχει 40 χρόνια αντικαθίσταται από έναν αλγόριθμο που εκτινάσσει προϊόντα μέσα σε λίγες ώρες. Να μην αντιμετωπίζουμε τη χαμηλή τιμή σαν αποδεικτικό απόδειξη προόδου, χωρίς να αναρωτιόμαστε ποιος πλήρωσε τη διαφορά. 

Ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ότι το κίνημα αυτό γεννιέται κόντρα στο ρεύμα του καιρού. Η εποχή απαιτεί ταχύτητα, άμεσα αποτελέσματα, χαμηλό κόστος. Η πολιτική συχνά περιορίζεται σε hashtags και χλιαρές δηλώσεις. Όμως η LatAm υψώνει φωνή εκεί που οι μεγάλες αγορές δεν τόλμησαν. Η Γαλλία ήδη προχώρησε σε περιβαλλοντική φορολόγηση. Οι ΗΠΑ διέγραψαν αφορολόγητα όρια. Το ερώτημα δεν είναι αν οι ρυθμίσεις θα έρθουν, αλλά να έρθουν έγκαιρα. 

Το “αντί-Shein” κίνημα αποκτά δυναμική όχι επειδή η μόδα αλλάζει, αλλά επειδή αλλάζει η πολιτική συνείδηση. Η εποχή της παθητικής παγκοσμιοποίησης όπου τα προϊόντα εμφανίζονταν χωρίς κόστος και οι συνέπειες κρύβονταν τελειώνει. Έρχεται μια νέα φάση, όπου το “φθηνό” θα αξιολογείται όχι μόνο με τιμή, αλλά με ευθύνη κι αυτό ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα είναι πρόοδος. 

*Mε στοιχεία από το Rest of World 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.