Η Silicon Valley, το απόλυτο σύμβολο της τεχνολογικής καινοτομίας χάνει έναν σημαντικό αριθμό ταλαντούχων Κινέζων επιστημόνων, μηχανικών και επιχειρηματιών. Εκείνοι που κάποτε έβλεπαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως το κέντρο των ευκαιριών, σήμερα επιλέγουν να επιστρέψουν στην Κίνα επαναπροσδιορίζοντας το αμερικανικό όνειρο. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο που οι εντάσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα στην τεχνολογία και την επιστήμη έχουν κορυφωθεί. 

Σύμφωνα με δεδομένα του Πανεπιστημίου Στάνφορντ περίπου 19.955 επιστήμονες κινέζικης καταγωγής, που είχαν χτίσει την καριέρα τους στις Ηνωμένες Πολιτείες εγκατέλειψαν τη χώρα μεταξύ 2010 και 2021 με πολλούς να επιστρέφουν στην Κίνα. Η φυγή ήταν ιδιαίτερα έντονη μεταξύ των επαγγελματιών στους τομείς της μηχανικής και της πληροφορικής φτάνοντας σε κορύφωση το 2021. Πρόκειται για μια τάση που δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο σε προσωπικούς λόγους, αντικατοπτρίζει βαθύτερες αλλαγές στις διεθνείς πολιτικές και οικονομικές ισορροπίες, αλλά και την ανασφάλεια που νιώθουν οι Κινέζοι επιστήμονες σε μια ξένη χώρα. 

Οι πολιτικές αποφάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την αλλαγή πορείας. Οι απειλές του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να ανακαλέσει βίζες Κινέζων φοιτητών, να παρέμβει στο πρόγραμμα βίζας H-1B και να επιβάλει κυρώσεις στο TikTok δημιούργησαν ένα κλίμα ανασφάλειας και αβεβαιότητας. Προηγούμενα περιστατικά, όπως οι διώξεις για κατασκοπεία και κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά και οι ομοσπονδιακές εφόδοι και συλλήψεις Κινέζων επιστημόνων ενίσχυσαν την καχυποψία. Στη Silicon Valley η αίσθηση ότι οι καριέρες τους μπορούν να πληγούν από πολιτικές εξελίξεις είναι πλέον διάχυτη. 

Αντίθετα η Κίνα προσφέρει κίνητρα που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Το Πεκίνο στοχεύει να επαναπατρίσει το ταλέντο που κάποτε έφυγε, προσφέροντας γενναιόδωρα προγράμματα επιδοτήσεων για μετεγκατάσταση, ειδικά σχεδιασμένα για μηχανικούς λογισμικού, τεχνολογικούς επιχειρηματίες και ερευνητές. Ακαδημαϊκά ιδρύματα υπόσχονται στους επιστήμονες δικά τους εργαστήρια με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και συνεχή στήριξη, ενώ οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες τους παρέχουν “λευκό καμβά” για να δημιουργήσουν χωρίς περιορισμούς ή γραφειοκρατία. Η πολιτική αυτή συνδυάζεται με την εθνική φιλοδοξία: η Κίνα επιδιώκει να γίνει ηγέτης στην τεχνητή νοημοσύνη, τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, την ηλιακή ενέργεια και τη γενικότερη τεχνολογική καινοτομία. 

Η ψυχολογία των Κινέζων επιστημόνων που αποφασίζουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους έχει μελετηθεί εκτενώς. Όπως σημειώνει η Λίλι Γιανγκ, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ οι πολιτικές εντάσεις έχουν κάνει το περιβάλλον εργασίας και διαβίωσης στη Βόρεια Αμερική λιγότερο ασφαλές και λιγότερο ιδανικό απ’ ό,τι ήταν παλαιότερα. Οι ίδιοι οι επιστήμονες παραδέχονται ότι η καθημερινότητα στο εξωτερικό γίνεται ψυχολογικά πιο απαιτητική, με τον φόβο να παρεισφρέει σε κάθε επαγγελματική απόφαση. Το μήνυμα είναι σαφές: το αμερικανικό όνειρο δεν είναι πλέον δεδομένο. 

Οι ιστορίες των ανθρώπων που επέστρεψαν από τη Silicon Valley είναι ενδεικτικές. Κάποιοι παραδέχονται ότι η Κίνα τους προσέφερε όχι μόνο οικονομικά κίνητρα, αλλά και ένα περιβάλλον όπου οι ιδέες τους μπορούν να υλοποιηθούν ταχύτερα χωρίς να περιμένουν χρόνια για έγκριση κεφαλαίων ή να αντιμετωπίζουν γραφειοκρατικά εμπόδια. Άλλοι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η επιστροφή συνδέεται με προσωπικούς λόγους· οι οικογενειακοί δεσμοί, η κουλτούρα και η γλώσσα δημιουργούν ένα περιβάλλον πιο φιλικό και αναγνωρίσιμο. 

Η αλλαγή αυτή έχει επίσης τεράστιες συνέπειες για την παγκόσμια τεχνολογική βιομηχανία. Η απώλεια ταλέντων μειώνει τη δυναμική της Silicon Valley και ενισχύει τη θέση της Κίνας στον διεθνή ανταγωνισμό για έρευνα και ανάπτυξη. Το φαινόμενο της “αντίστροφης μετανάστευσης” αποτελεί προειδοποίηση για τις Ηνωμένες Πολιτείες: η τεχνολογική υπεροχή δεν είναι δεδομένη, αλλά εξαρτάται από το περιβάλλον που δημιουργεί η πολιτεία για να διατηρήσει και να προσελκύσει τα καλύτερα μυαλά. 

Στο πλαίσιο αυτό οι κινέζικες πολιτικές επαναπατρισμού συνιστούν ένα καλά μελετημένο στρατηγικό βήμα. Η γενναιόδωρη χρηματοδότηση, η πρόσβαση σε υποδομές και η έμφαση στην ελευθερία δράσης των επιστημόνων κάνουν την επιστροφή στην πατρίδα όχι απλώς ελκυστική, αλλά και λογική επιλογή για πολλούς. Για όσους έζησαν χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες η δυνατότητα να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους σε ένα περιβάλλον που στηρίζει την καινοτομία χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις αποτελεί μεγάλο κίνητρο. 

Η δυναμική αυτή φέρνει στο προσκήνιο ένα ευρύτερο ερώτημα για την τεχνολογική και επιστημονική ηγεμονία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παρά το ιστορικό τους προβάδισμα αντιμετωπίζουν πλέον ανταγωνισμό που δεν περιορίζεται σε οικονομικές ή στρατηγικές διαστάσεις. Αφορά την ίδια τη διατήρηση του ταλέντου που δημιούργησε τη Silicon Valley. Η Κίνα επενδύοντας σε ανθρώπινο κεφάλαιο και τεχνολογική υποδομή κερδίζει έδαφος σε έναν αγώνα όπου η καινοτομία και η δημιουργικότητα είναι τα πιο πολύτιμα στοιχεία. 

Στο τέλος η επιλογή των Κινέζων επιστημόνων να αφήσουν τη Silicon Valley και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους συνιστά μια συμβολική και πρακτική αλλαγή. Είναι η τρανή απόδειξη ότι το αμερικανικό όνειρο επηρεάζεται πλέον από πολιτικές και κοινωνικές αναταράξεις και ότι η Κίνα αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που της δίνονται χτίζει αθόρυβα αλλά σταθερά τη δική της τεχνολογική υπερδύναμη. Η Silicon Valley μπορεί να παραμένει σύμβολο καινοτομίας, αλλά η παγκόσμια κατανομή του ταλέντου δείχνει ότι οι χάρτες της επιστημονικής και τεχνολογικής δύναμης ξανασχεδιάζονται. 

Οι επιστήμονες που επέστρεψαν περιγράφουν την εμπειρία τους με μία λέξη: ευκαιρία. Ευκαιρία να δημιουργήσουν, να επηρεάσουν, να αναπτύξουν και να δουν τις ιδέες τους να παίρνουν μορφή, μέσα σε ένα περιβάλλον που αναγνωρίζει και επιβραβεύει την προσπάθεια χωρίς να την απειλεί η πολιτική ανασφάλεια. Η μετακίνηση αυτή όμως είναι και μήνυμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες: η τεχνολογική κυριαρχία δεν είναι κληρονομική, αλλά κερδίζεται καθημερινά μέσα από την ικανότητα να προσελκύεις και να διατηρείς τα καλύτερα μυαλά του κόσμου. 

*Mε στοιχεία από το Rest of World.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.