Ο βρυχηθμός των εκσκαφέων αντηχεί στις απέραντες ορυκτοφόρες κορυφές του Γιτσούν στην κεντρική Κίνα. Η εκρηκτική δημοτικότητα των ηλεκτρικών οχημάτων έχει μεταμορφώσει αυτήν την άλλοτε φτωχική περιοχή στην πρωτεύουσα εξόρυξης λιθίου της χώρας. Όμως ο αδιάκοπος ήχος της εξόρυξης που τροφοδοτεί τη μεγαλύτερη βιομηχανία μπαταριών στον κόσμο συγκαλύπτει το γεγονός ότι ελάχιστοι από όσους δραστηριοποιούνται εδώ έχουν κέρδος. 

Από την κορύφωση της τιμής του μετάλλου το 2022 —όταν μετανάστες συνέρρευσαν στην πόλη και ακόμα και τα τοπικά εργοστάσια κεραμικών στράφηκαν στο ελαφρύτερο μέταλλο του κόσμου— η τιμή αναφοράς κατέρρευσε σχεδόν κατά 90%. Η κατάρρευση ανάγκασε εξορυκτικές εταιρείες από την Αυστραλία έως τη Χιλή να περιορίσουν την παραγωγή τους για να προστατεύσουν τα περιθώρια κέρδους. Η πτώση ήταν ακόμα πιο σφοδρή στο Γιτσούν. Παρ’ όλα αυτά η εξόρυξη συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό στο πλαίσιο της ασταμάτητης επιδίωξης της αυτάρκειας — ένας στόχος που έχει αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη σημασία με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ και την έναρξη ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου. 

Αυτό το σημείο, περιτριγυρισμένο από λόφους και δάση πλούσια σε ορυκτά βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας του Προέδρου Σι Τζινπίνγκ να οικοδομήσει μια οικονομία-φρούριο — μια οικονομία που εξαρτάται λιγότερο από τις εισαγωγές της Δύσης και περισσότερο από τους δικούς της πόρους και τεχνολογίες. Αυτή η αυτονομία μπορεί να βοηθήσει κινεζικές εταιρείες όπως η κορυφαία κατασκευάστρια μπαταριών Contemporary Amperex Technology Co. Ltd. να εξασφαλίσουν σταθερή πρόσβαση στο λίθιο και να στηρίξουν την ευρύτερη προσπάθεια ενίσχυσης του τομέα καθαρής ενέργειας και της εσωτερικής ανάπτυξης της χώρας. Όμως αυτό συνεπάγεται βαρύ οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. 

Το ορυκτό που περιέχει λίθιο εδώ είναι ο λεπιδόλιθος — άφθονο, αλλά πολύ χαμηλής ποιότητας περιέχοντας μόνο μικρή ποσότητα μετάλλου. Η επεξεργασία του είναι δαπανηρή, ενεργοβόρα και παράγει μεγάλες ποσότητες αποβλήτων που μπορεί να είναι τοξικά. Για την Κίνα αυτό είναι το αποδεκτό τίμημα για να διατηρήσει το προβάδισμα στον παγκόσμιο αγώνα για κρίσιμα ορυκτά. 

«Τα οικονομικά του λεπιδόλιθου απλώς δεν βγάζουν νόημα — αλλά θα μπορούσε να βοηθήσει την Κίνα να επιτύχει την αυτάρκεια» δήλωσε ο Κρις Γουίλιαμς, αναλυτής στην εταιρεία συμβούλων Adamas Intelligence. «Η Κίνα πρέπει να κάνει τον λεπιδόλιθο να αποδώσει, ακόμη κι αν δεν είναι το καλύτερο ή το φθηνότερο κοίτασμα». 

Ως κυρίαρχη δύναμη στην κατασκευή μπαταριών και ηλεκτρικών οχημάτων, η Κίνα είναι επίσης ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης στην επεξεργασία κρίσιμων ορυκτών, θέση την οποία έχει αξιοποιήσει για να απαντήσει στους δασμούς του Τραμπ. Οι στρατηγικές ανησυχίες απασχολούν το Πεκίνο εδώ και δεκαετίες, πολύ πριν οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές χώρες αρχίσουν να ανησυχούν για την πρόσβαση σε βασικά μέταλλα και την ευθραυστότητα των βιομηχανικών εφοδιαστικών αλυσίδων. 

Η Κίνα δεν διαθέτει όμως άφθονα αποθέματα πρώτων υλών. Όσον αφορά το λίθιο, η χώρα έχει μέτρια αποθέματα και βασίζεται σε εισαγωγές από τους κορυφαίους παραγωγούς, την Αυστραλία και τη Χιλή. Η αντιμετώπιση αυτής της ευαλωτότητας είναι κρίσιμη για τις φιλοδοξίες του Πεκίνου στη διεθνή σκηνή και για την προσπάθειά του να αντικαταστήσει τη παραδοσιακή μεταποίηση με πιο κερδοφόρους, υψηλής τεχνολογίας τομείς, όπως οι μπαταρίες. 

Η ανησυχία εντείνεται από όλες τις πλευρές καθώς αυξάνονται οι γεωπολιτικές εντάσεις, ενισχύοντας την αγωνία ξένων κυβερνήσεων για την κινεζική ιδιοκτησία κοιτασμάτων. Καθώς ο προστατευτισμός των πόρων εξαπλώνεται, ακόμη και χώρες όπως η Χιλή, με μακρά ιστορία συνεργασιών στον τομέα της εξόρυξης απαιτούν πλέον μεγαλύτερο έλεγχο στον ορυκτό τους πλούτο — ειδικά για μέταλλα όπως το λίθιο. 

Αυτό έχει καταστήσει τον χαμηλής ποιότητας λεπιδόλιθο του Γιτσούν ακόμα πιο ελκυστικό. Οι γίγαντες των μπαταριών CATL και Gotion High-Tech Co. Ltd. έχουν δημιουργήσει εγκαταστάσεις στην πόλη τα τελευταία χρόνια, ενώ η κυβέρνηση έχει αποκτήσει μερίδια σε κοινοπραξίες εξόρυξης και κατασκευής μπαταριών. 

Η πτώση της τιμής του λιθίου ξεκίνησε το 2023, καθώς ο ρυθμός αύξησης των πωλήσεων ηλεκτρικών οχημάτων επιβραδύνθηκε και η προσφορά άρχισε να ξεπερνά τη ζήτηση. Το Γιτσούν με πληθυσμό σχεδόν πέντε εκατομμυρίων κατοίκων δεν έμεινε ανεπηρέαστο. Σύμφωνα με την εταιρεία αναλύσεων CRU Group, τα κινεζικά κοιτάσματα λεπιδόλιθου έχουν μερικά από τα υψηλότερα κόστη παραγωγής στον κλάδο και πάνω από το ήμισυ της παραγωγής που παρακολουθεί η εταιρεία λειτουργεί με ζημία. 

Η κυβερνητική πίεση όμως για συνέχιση της λειτουργίας έχει κρατήσει τις δραστηριότητες σε εξέλιξη. Ένα στέλεχος τοπικής μεταλλευτικής εταιρείας που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμο λόγω της ευαισθησίας του θέματος, δήλωσε ότι οι αρχές δεν προσφέρουν απαραίτητα οικονομικά κίνητρα, αλλά έχουν ενθαρρύνει έντονα τις επιχειρήσεις να παραμείνουν ανοιχτές παρέχοντας συμβουλές για αύξηση της αποδοτικότητας και προμήθειες χαμηλότερου κόστους. 

Η συνολική παραγωγή λεπιδόλιθου στην Κίνα, η οποία έχει αυξηθεί περίπου 20 φορές από το 2020 αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας, σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων Benchmark Mineral Intelligence. 

«Αυτό που έχουμε παρατηρήσει με τους Κινέζους παραγωγούς είναι η μεγαλύτερη προθυμία τους να συνεχίσουν να λειτουργούν με ζημίες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προκειμένου να εξασφαλίσουν τις πρώτες ύλες» υποστηρίζει ο Άνταμ Γουέμπ, επικεφαλής προβλέψεων για υλικά μπαταριών στην Benchmark Mineral. 

Το διυλιστήριο είχε σταματήσει προσωρινά τη λειτουργία του πέρυσι, καθώς η αξία του λεπιδόλιθου κατέρρευσε. Παρά τις χαμηλές τιμές, το διυλιστήριο σχεδιάζει να αυξήσει ακόμη περισσότερο την παραγωγή του αργότερα μέσα στον μήνα. Οι ζημιές δεν είναι όμως το μόνο πρόβλημα. Η χαμηλή περιεκτικότητα του λεπιδόλιθου σε λίθιο σημαίνει ότι παράγει πολύ περισσότερα απόβλητα και είναι επίσης πιο ενεργοβόρα και με υψηλότερο αποτύπωμα άνθρακα σε σύγκριση με την επεξεργασία άλλων πηγών του μετάλλου, ιδιαίτερα των αλμυρών υδατικών διαλυμάτων (άλμες) που είναι πλούσιες σε άλατα. 

Κατά τα χρόνια της άνθησης, οι μεταλλωρύχοι ήταν γνωστό ότι παρέκαμπταν τους κανονισμούς και η ρύπανση ήταν συχνό φαινόμενο, προκαλώντας ανησυχίες για τη γεωργία και την υγεία των κατοίκων της περιοχής. Τα βουνά γύρω από το Yichun τροφοδοτούν ένα δίκτυο ρυακιών που συμβάλλουν στην άρδευση της γύρω περιοχής, η οποία την άνοιξη μετατρέπεται σε ένα εκτυφλωτικό κίτρινο τοπίο από τα άνθη ελαιοκράμβης. Οι καλλιέργειες περιλαμβάνουν επίσης σόγια, λάχανο και κρεμμύδια. 

Τα απόβλητα από τη διαδικασία επεξεργασίας του λιθίου περιλαμβάνουν μερικές φορές θάλλιο, ένα βαρύ μέταλλο που μπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρο όταν καταναλωθεί. Το 2022 οι περιβαλλοντικές αρχές εντόπισαν αφύσικα υψηλά επίπεδα θάλλιου στον ποταμό Jinjiang. Την ίδια χρονιά, τουλάχιστον πέντε διυλιστήρια στην περιοχή διαπιστώθηκε ότι είχαν απορρίψει λύματα με υπερβολικές ποσότητες θάλλιου. 

Αυτά τα σημάδια έχουν προκαλέσει αυξημένο έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων επαληθεύσεων από ρυθμιστικές αρχές σε επίπεδο επαρχίας καθώς και από αξιωματούχους του Yichun. Η τοπική κυβέρνηση, η οποία έχει προβλέψει ότι η βιομηχανία θα παράγει περίπου 10 εκατομμύρια τόνους αποβλήτων από την επεξεργασία λιθίου φέτος, έχει αρχίσει να στέλνει ομάδες σε τοπικά εργοστάσια για να ελέγξουν τα υπόγεια ύδατα και τη διαχείριση αποβλήτων — σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και μία φορά τον μήνα, σύμφωνα με άτομα με γνώση της κατάστασης. 

Η καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων συνεπάγεται και υψηλότερο κόστος αποθήκευσης και συντήρησης, γεγονός που ροκανίζει περαιτέρω τα περιθώρια κέρδους. Για την εγκατάσταση των CATL και Lopal, αυτό σήμαινε την κάλυψη μιας τεράστιας έκτασης — αρκετής για εκατοντάδες πισίνες — με μαύρο βινύλιο για την αποθήκευση και επεξεργασία των αποβλήτων τους. 

Οι τοπικές αρχές επιδιώκουν διακαώς να διατηρήσουν τα φορολογικά έσοδα και τις θέσεις εργασίας εν μέσω μιας εύθραυστης οικονομίας — και οι παραγωγοί κάνουν ό,τι μπορούν για να προστατεύσουν ακόμη και τα ελάχιστα κέρδη τους. Κάποιοι αυξάνουν την παραγωγή κατά τη διάρκεια της νύχτας, ώστε να επωφεληθούν από τις χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικού ρεύματος. 

Η Κίνα δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Η επαρχία Jiangxi είναι ζωτικής σημασίας για τις φιλοδοξίες της χώρας όσον αφορά το λίθιο — και αναμένεται να γίνει μια από τις κορυφαίες πηγές του μετάλλου — αλλά δεν είναι η μόνη της επιλογή. Υπάρχουν κοιτάσματα σκληρού πετρώματος στην Xinjiang και τη Sichuan, καθώς και πλούσιες σε μέταλλα άλμης στην Qinghai. Τον Ιανουάριο, η Γεωλογική Υπηρεσία της Κίνας, υπό το Υπουργείο Φυσικών Πόρων ανακοίνωσε ότι η τελευταία εθνική εκστρατεία γεωλογικής εξερεύνησης εντόπισε πάνω από 10 εκατομμύρια τόνους επιπλέον αποθεμάτων στη χώρα. 

Η κυβέρνηση αναζητά ενεργά αποθέματα στην Αφρική, όπου οι Κινέζοι μεταλλωρύχοι έχουν μακροχρόνια επιτυχία. Επιπλέον, προσπαθεί να εξάγει περισσότερο λίθιο από άλλες πηγές, όπως η αλουμίνα, η κύρια πρώτη ύλη για την παραγωγή αλουμινίου. 

Οι φιλοδοξίες για την παραγωγή στην Κίνα — και στην Jiangxi — δεν θα μειωθούν, ακόμα και με την πτώση των τιμών, τα στενά περιθώρια κέρδους και την παύση στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας. Η εξάρτηση της χώρας από εισαγόμενες πρώτες ύλες παραμένει ανησυχητικά υψηλή για το Πεκίνο και η διασφάλιση των πόρων αποτελεί προτεραιότητα, σύμφωνα με τη Marina Zhang, επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Σίδνεϊ. Ταυτόχρονα, η καινοτομία ίσως βοηθήσει τουλάχιστον στη βελτίωση των απογοητευτικών περιθωρίων κέρδους. 

«Αυτή είναι μια κρίσιμη περίοδος για την Κίνα ώστε να ενισχύσει την αυτάρκειά της στο λίθιο», δήλωσε η Zhang, προσθέτοντας ότι δεν πρόκειται μόνο για οικονομικό ζήτημα. «Έχει γίνει στρατηγική επιταγή — για να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα της αλυσίδας εφοδιασμού καθαρής ενέργειας της Κίνας». 

*Με στοιχεία από το Βloomberg. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.