Η εικόνα μοιάζει παράδοξη και ίσως ανησυχητική. Οι μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, οι παραδοσιακοί πυλώνες σταθερότητας της Γηραιάς Ηπείρου βρίσκονται σήμερα σε μια συνθήκη που μοιάζει να τις σπρώχνει ολοένα πιο κοντά στην πόρτα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η κατάσταση γεννά ερωτήματα: μήπως η Ευρώπη κινδυνεύει να ξαναγράψει την ιστορία της κρίσης, αυτή τη φορά όχι από την περιφέρεια αλλά στον πυρήνα της; 

Η Γερμανία, η ατμομηχανή που για δεκαετίες έσερνε πίσω της ολόκληρη την Ένωση, δείχνει να χάνει ρυθμό. Η βιομηχανική της παραγωγή υποχωρεί, οι εξαγωγές δέχονται σφοδρά πλήγματα από τη γεωπολιτική αβεβαιότητα και την ακριβή ενέργεια, ενώ η οικονομία της συρρικνώνεται σε τομείς που κάποτε θεωρούνταν άτρωτοι. Ο παγκόσμιος ρόλος της Γερμανίας ως εξαγωγικού κολοσσού τίθεται υπό αμφισβήτηση, την ώρα που ο πληθυσμός της γερνά και η κοινωνία δείχνει κουρασμένη από τη διαρκή λιτότητα. Ενδεικτική η αποδοκιμασία στο πρόσωπο του Καγκελάριου, Μερτς. 

Η Γαλλία, δεύτερη οικονομία της Ευρώπης δε βρίσκεται σε καλύτερη μοίρα. Με δημόσιο χρέος που διογκώνεται και πολιτική αστάθεια που εντείνεται οι αγορές αρχίζουν να κοιτούν με ανησυχία το Παρίσι. Η πρόσφατη αναταραχή με τις εκλογές και οι ατέρμονες συζητήσεις γύρω από το πώς θα χρηματοδοτηθούν κοινωνικές δαπάνες αφήνουν την αίσθηση μιας χώρας που ισορροπεί σε τεντωμένο σκοινί. Η διαρκής σύγκρουση ανάμεσα στη δημοσιονομική πειθαρχία και στις κοινωνικές ανάγκες καθιστά το γαλλικό πρόβλημα εκρηκτικό. Ο Μπαϊρού θα ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης στις 8 Σεπτέμβρη και όλα δείχνουν πως η κυβέρνησή του θα “πέσει”. 

Η Ιταλία, από την πλευρά της μοιάζει να βαδίζει σε γνώριμα μονοπάτια. Το χρέος της παραμένει δυσθεώρητο, ενώ η οικονομική της ανάπτυξη εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Η Ρώμη γνωρίζει καλά τις επιταγές των Βρυξελλών, όμως η κοινωνία δυσκολεύεται να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα των περικοπών και της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής. Η πολιτική αβεβαιότητα, σχεδόν μόνιμο χαρακτηριστικό της ιταλικής σκηνής ενισχύει την εύθραυστη εικόνα. 

Ακόμη και η Ισπανία που μέχρι πρότινος παρουσίαζε εικόνα πιο σταθερή βλέπει τις πληγές της να ξανανοίγουν. Η ανεργία, αν και μειωμένη παραμένει υψηλή, ενώ το χρέος και τα ελλείμματα της δεν επιτρέπουν εφησυχασμό. Σε συνδυασμό με τις κοινωνικές πιέσεις και το αυξανόμενο κόστος ζωής, η Μαδρίτη δεν βρίσκεται σε θέση να υποσχεθεί μακροχρόνια σταθερότητα. 

Αν βάλει κανείς όλα τα κομμάτια του παζλ στο τραπέζι, η εικόνα είναι ζοφερή. Οι κορυφαίες οικονομίες της Ευρώπης που άλλοτε λειτουργούσαν ως ασπίδα απέναντι στις κρίσεις της περιφέρειας τώρα δείχνουν να χρειάζονται οι ίδιες προστασία και κάπου εδώ αναδύεται το φάντασμα του ΔΝΤ. Η αίσθηση ότι οι ισχυροί παίκτες αποδυναμώνονται δημιουργεί ένα σκηνικό που θυμίζει τις σκοτεινές μέρες των μνημονίων. 

Η Ευρώπη δείχνει να έχει χάσει την ικανότητα της να προσφέρει συλλογικές λύσεις με όραμα. Οι Βρυξέλλες μοιάζουν εγκλωβισμένες σε μια γραφειοκρατία που περισσότερο διαχειρίζεται τα προβλήματα παρά τα λύνει. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στην κρίση του 2010 αποδείχθηκαν αποτελεσματικά αλλά οδυνηρά. Η επανάληψή τους σε χώρες όπως η Γερμανία ή η Γαλλία θα ισοδυναμούσε με πολιτικό σεισμό κι όμως τα δημοσιονομικά δεδομένα φωνάζουν ότι οι πιέσεις αυξάνονται. 

Η παγκόσμια συγκυρία δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κινούνται με ρυθμούς που η Ευρώπη δυσκολεύεται να παρακολουθήσει. Η Κίνα παρά τις δυσκολίες της εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στις αλυσίδες αξίας. Στο μεταξύ οι ενεργειακές κρίσεις, οι πόλεμοι και οι νέες τεχνολογικές ανακατατάξεις πιέζουν την ήπειρο να βρει απαντήσεις. Όταν οι ισχυρότερες οικονομίες δεν δείχνουν ικανές να σταθούν όρθιες, τι περιθώριο έχει η υπόλοιπη Ευρώπη; 

Η συζήτηση για το ΔΝΤ παύει να είναι συμβολική. Η ιδέα ότι η Γερμανία, η Γαλλία ή η Ιταλία θα μπορούσαν κάποτε να βρεθούν αντιμέτωπες με ανάγκες χρηματοδότησης που δεν μπορούν να καλυφθούν εσωτερικά φαντάζει αδιανόητη, αλλά μήπως δεν ήταν εξίσου αδιανόητο πριν από δεκαπέντε χρόνια να σκεφτεί κανείς ότι η Ελλάδα θα γινόταν το επίκεντρο μιας παγκόσμιας κρίσης; 

Σήμερα η Ευρώπη μοιάζει να βρίσκεται σε ένα νέο σταυροδρόμι. Οι ισχυροί παίκτες παλεύουν με τις δικές τους αντιφάσεις. Οι αγορές παρακολουθούν με δυσπιστία, τα spreads αρχίζουν να κινούνται και η σκιά του Ταμείου επιστρέφει στο δημόσιο λόγο. Το ερώτημα είναι αν αυτή τη φορά η Ένωση θα μπορέσει να προλάβει το μοιραίο, προσφέροντας ένα νέο πλαίσιο στήριξης που δεν θα είναι μόνο τιμωρητικό, αλλά θα εμπεριέχει και μια πραγματική στρατηγική για το μέλλον. 

Η Ιστορία διδάσκει ότι οι κρίσεις σπάνια ξεσπούν εκεί όπου όλοι τις περιμένουν. Όταν όμως οι “μεγάλοι” αρχίζουν να λυγίζουν, τότε ολόκληρο το οικοδόμημα κινδυνεύει. Οι κορυφαίες οικονομίες της Ευρώπης δεν έχουν ακόμη φτάσει στην πόρτα του ΔΝΤ, αλλά το γεγονός ότι το ερώτημα τίθεται, έστω και ως υπόνοια αρκεί για να σημάνει συναγερμό. Το μέλλον της ηπείρου θα κριθεί από το αν οι ισχυροί θα βρουν ξανά τον βηματισμό τους ή αν θα σπρώξουν την Ευρώπη σε έναν νέο κύκλο αβεβαιότητας. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.