Μία απρόσμενη συνέπεια της σφοδρής ξηρασίας που πλήττει την Ισπανία, προκαλώντας την πτώση της στάθμης των υδάτων στην τεχνητή λίμνη του φράγματος του Βαλδεκάνιας, είναι η ανάδυση του «Ντολμέν του Γουαδαλπεράλ», ενός μεγαλιθικού προϊστορικού μνημείου. Ο κύκλος των 12 μεγάλιθων, του επονομαζόμενου «ισπανικού Stonehenge» τοποθετείται χρονολογικά στο 5000 π.Χ., όπως αναφέρει το Reuters.

Σήμερα, είναι πλέον ορατό σε μία γωνία της τεχνητής λίμνης, στην επαρχία Κάθερες της κεντρικής Ισπανίας, όπου οι αρχές ανακοίνωσαν μείωση κατά 28% της δυναμικότητας του φράγματος. «Είναι έκπληξη, είναι σπάνιο να μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στο μνημείο», δήλωσε περιχαρής ο αρχαιολόγος Ενρίκε Θεντίγιο του Πανεπιστημίου Κομπλουτένσε της Μαδρίτης. Ο αρχαιολόγος θα σπεύσει να μελετήσει το μεγαλιθικό μνημείο πριν βυθιστεί και πάλι.

Το «Ντολμέν του Γουαδαλπεράλ» ανακαλύφθηκε το 1926 από τον αρχαιολόγο Χούγκο Ομπερμάιερ, αλλά η περιοχή πλημμύρισε το 1963 με την κατασκευή του φράγματος από την κυβέρνηση του δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο. Εκτοτε, μόνο τέσσερις φορές έγινε πλήρως ορατό.

Τα ντολμέν είναι παλαιολιθικά μνημεία αποτελούμενα από σχηματισμούς κάθετων μεγάλιθων. Τοπικές ιστορικές και τουριστικές ενώσεις της περιοχής του Κάθερες έχουν προτείνει την μεταφορά των λίθων του Γουαδαλπεράλ σε μουσείο της περιοχής ή σε στεγνή γη.

Τι είναι τα ντολμέν

Το ντολμέν είναι τύπος μεγαλιθικού μνημείου, που αποτελείται από δύο ή περισσότερα κάθετα μενίρ, που στηρίζουν μία ή περισσότερες μεγάλες επίπεδες οριζόντιες λίθινες πλάκες και σχηματίζουν τους τοίχους ενός νεκρικού θαλάμου. Τα περισσότερα χρονολογούνται από τη Νεολιθική περίοδο (4000-3000 π.Χ.) και μερικές φορές είναι σκεπασμένα με γη ή μικρότερες πέτρες και σχηματίζουν έναν τύμβο. Μικρότερες πέτρες μπορεί να είναι σφηνωμένες μεταξύ της οριζόντιας πλάκας και των ογκολίθων υποστήριξης ώστε να επιτευχθεί επίπεδη εμφάνιση. Σε πολλές περιπτώσεις, ο τύμβος δεν υπάρχει πλέον, αφήνοντας άθικτη μόνο την πέτρινη κατασκευή.

Η είσοδος στους νεκρικούς θαλάμους, που περιλάμβαναν αρκετούς νεκρούς, γινόταν μέσω ενός διαδρόμου, ο οποίος σφραγιζόταν μετά την τελετή.

Η γαλλική λέξη «dolmen» προήλθε από την κελτική λέξη «taol/tol» που σημαίνει τραπέζι και «men/maen» που σημαίνει πέτρα, λίθος.

Παραμένει ασαφές πότε, γιατί και από ποιον έγιναν τα πρώτα ντολμέν. Τα παλαιότερα γνωστά βρίσκονται στη Δυτική Ευρώπη και χρονολογούνται από πριν από 7.000 χρόνια. Οι αρχαιολόγοι δεν γνωρίζουν ακόμη ποιοι ανήγειραν αυτά τα ντολμέν, γεγονός που καθιστά δύσκολο να καταλάβουμε γιατί τα έκαναν. Γενικά όλα θεωρούνται τάφοι ή νεκρικοί θάλαμοι, παρά την απουσία σαφών αποδείξεων γι’ αυτό. Ανθρώπινα ίχνη, που μερικές φορές συνοδεύονται από κτερίσματα, έχουν εντοπιστεί μέσα ή κοντά στα ντολμέν, τα οποία είναι επιστημονικά χρονολογημένα με ραδιοχρονολόγηση άνθρακα-14. Ωστόσο, ήταν αδύνατο να αποδειχθεί ότι αυτά τα απομεινάρια χρονολογούνται από τη στιγμή που οι πέτρες αρχικά τοποθετήθηκαν στη θέση τους.

Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι ντολμέν: Τα απλά ντολμέν, όπου ο θάλαμος ανοίγει κατευθείαν προς τα έξω. Συνήθως αποτελούνται από δύο έως τρεις ορθοστάτες και μια οριζόντια πλάκα. Τα ντολμέν με διάδρομο, όπου η είσοδος του θαλάμου επικοινωνεί με το εξωτερικό μέσω μίας διόδου, πολύ διαφορετικών διαστάσεων. Και, τέλος, τα ντολμέν με στεγασμένο διάδρομο, που χαρακτηρίζονται από πολύ επιμήκη θάλαμο με δίοδο προς το εξωτερικό.

Ντολμέν έχουν βρεθεί στην Ευρώπη, από την Ιρλανδία έως τον Καύκασο, με τα περισσότερα στις ακτές του Ατλαντικού Ωκεανού. Επίσης στην Ασία, κυρίως στην Ινδία, και στη Βόρεια Αφρική.

Υπάρχουν ακόμη και στην Ελλάδα, τα Μεγαλιθικά μνημεία της Θράκης, αλλά είναι ανεξερεύνητα. Μόνο 25% των μνημείων είναι ακόμα καλοδιατηρημένα. Τα μνημεία βρίσκονται στα ελληνικά, βουλγαρικά και τουρκικά τμήματα της Θράκης. Η κεραμική που βρέθηκε στα μνημεία αυτά είναι κεραμική του πολιτισμού Ćatalka και Pšeničevo. Τα πλείστα μνημεία είναι τάφοι. Κατατάσσωνται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού, ακόμα και στην αρχή της Εποχής του Σιδήρου (2400-1300 π.Χ.). Μερικά μνήματα χρησιμοποιούνταν μέχρι τον 6ο π.Χ. Αιώνα.