Δύο μπλε μπλουζάκια πόλο, το ένα με κοντό μανίκι, το άλλο για τους χειμερινούς μήνες, έχουν τοποθετηθεί πάνω σε κούκλες σε μια σκηνή. Στο στήθος των στολών είναι κεντημένη μια μικροσκοπική γαλλική σημαία στα δεξιά και οι λέξεις «La Région, Auvergne-Rhône-Alpes» (Περιφέρεια, Auvergne-Rhône-Alpes) στα αριστερά.

Λάμποντας από υπερηφάνεια, ο Laurent Wauquiez, πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου της Auvergne-Rhône-Alpes στη νοτιοανατολική Γαλλία, ανακοίνωσε ότι πρόκειται για πρωτότυπα των σχολικών στολών που θα κυκλοφορήσουν σε πέντε τοπικά λύκεια.

Λίγες ώρες αργότερα, ο σκληροπυρηνικός του συντηρητικού κόμματος Les Républicains, δημοσίευσε μια φωτογραφία των νέων σχολικών στολών στο X (πρώην Twitter) και ενημέρωσε τους ακολούθους του ότι το συμβούλιο ήθελε οι στολές να είναι «100% κατασκευασμένες από περιφερειακές κλωστοϋφαντουργικές εταιρείες».

Τα μπλουζάκια πόλο θα δοκιμαστούν σε πέντε λύκεια της Auvergne-Rhône-Alpes κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς τον Σεπτέμβριο του 2024, σημείωσε, προσθέτοντας ότι η κίνηση αυτή είναι «βιώσιμη και καλή για τις [νέες] θέσεις εργασίας».

Όμως πολλοί μαθητές λυκείου της περιφέρειας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δε φαίνεται να συμμερίζονται τον ενθουσιασμό του. Κάποιοι ανέβασαν βιντεάκια στο TikTok χλευάζοντας το μη κολακευτικό και ενοχλητικά άκομψο σύνολο.

@ilivss.63son est foutu la team .♬ son original – KoZo

Ο προβληματισμός του υπουργού Παιδείας

Η συγκεκριμένη ανακοίνωση ήρθε λίγες εβδομάδες αφότου ο Γάλλος υπουργός Παιδείας Gabriel Attal αποκάλυψε στις 6 Δεκεμβρίου ένα σχέδιο για τη δοκιμή σχολικών στολών σε διάφορες περιοχές της χώρας.

Τα δημόσια σχολεία σε δήμους που έχουν προσφερθεί εθελοντικά να συμμετάσχουν στο πείραμα θα μπορούν να εφαρμόσουν την υποχρεωτική στολή κατά την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς τον ερχόμενο Σεπτέμβριο, ή ακόμη και ήδη από την άνοιξη για όσους έχουν ιδιαίτερα «κίνητρα».

Στις πόλεις που είναι πρόθυμες να δοκιμάσουν τις σχολικές στολές περιλαμβάνονται οι Tourcoing και Reims στο βορρά και η Νίκαια στο νότο. Οι περιφέρειες Allier και Alpes-Maritimes έχουν επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον. Κάθε δήμος θα πρέπει να συνεργαστεί με τα σχολεία που θα επιλέξουν τις στολές, καθώς η υιοθέτησή τους απαιτεί τροποποίηση των σχολικών κανονισμών.

Και φυσικά, το “ενδυματολογικό πείραμα” έχει κόστος. Ένα βασικό σετ για κάθε μαθητή θα μπορούσε να αποτελείται από πέντε πουκάμισα πόλο, δύο πουλόβερ και δύο παντελόνια, με το κόστος να ανέρχεται περίπου στα 200 ευρώ, σύμφωνα με το γαλλικό ειδησεογραφικό πρακτορείο franceinfo. Όμως οι οικογένειες δε θα πρέπει να σηκώσουν το βάρος, καθώς το μισό κόστος θα καταβάλλεται από τις τοπικές αρχές και το άλλο μισό από το κράτος.

Παρά τη ανταπόκριση από κάποιους λίγους δήμους σε όλη τη Γαλλία, ο ίδιος ο Attal δεν φάνηκε να έχει πειστεί πλήρως για το μέτρο. «Είμαι διχασμένος στο ζήτημα των στολών», παραδέχτηκε κατά τη διάρκεια της ανακοίνωσής του στο franceinfo. «Δεν είμαι ακόμη πεπεισμένος ότι πρόκειται για μια λύση που θα διορθώσει τα πάντα».

O Gabriel Attal

Ούτε οι δάσκαλοι των δημόσιων σχολείων, οι ψυχολόγοι και οι εμπειρογνώμονες.

Μια χαμένη μάχη; 

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα της κυβέρνησης υπέρ των σχολικών στολών είναι ότι θα μπορούσαν να περιορίσουν μελλοντικές προσπάθειες υπονόμευσης της γαλλικής κοσμικότητας. Και πρόσφατα, η διαμάχη γύρω από τα ρούχα που συνδέονται με το Ισλάμ βρέθηκε στο επίκεντρο.

Στις 4 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση απαγόρευσε τις μακριές ρόμπες που φορούν οι γυναίκες και τα κορίτσια, γνωστές ως abaya (αμπάγια). Θεωρήθηκαν ως πρόκληση για τις κοσμικές αξίες της Γαλλίας ή αυτό που είναι γνωστό ως «laïcité». Η απαγόρευση προκάλεσε κύμα οργής σε ολόκληρη τη χώρα, με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι τα χαλαρά ενδύματα που καλύπτουν το σώμα δεν συνιστούν επιδεικτική επίδειξη της θρησκείας και δεν θα έπρεπε να απαγορεύονται.

Η αρχή της κοσμικότητας στη Γαλλία σημαίνει ότι η χρήση οποιουδήποτε σήματος ή ενδύματος που εκδηλώνει τη θρησκευτική ένταξη ενός μαθητή είναι παράνομη. Η νομοθεσία που ψηφίστηκε το 2004 απαγορεύει τα «επιδεικτικά θρησκευτικά σύμβολα» από τα δημόσια σχολεία, συμπεριλαμβανομένων των μουσουλμανικών μαντίλων, των μεγάλων χριστιανικών σταυρών, των εβραϊκών kippas και των τουρμπάνων που φορούν οι Σιχ.

Η Sabrina, που θέλησε να μη δημοσιευθεί το επίθετό της, δήλωσε ότι «ειλικρινά» δεν πιστεύει «ότι η σχολική στολή θα αλλάξει τίποτα όσον αφορά το κοινωνικό κλίμα στα σχολεία». Έχοντας εργαστεί για χρόνια ως δασκάλα δημοτικού σε ένα βόρειο προάστιο του Παρισιού, ανέλαβε πρόσφατα δουλειά ως ψυχολόγος σε δημόσιο σχολείο στο 20ό διαμέρισμα της πόλης.

Φωτ.: Stephane Mahe / Reuters

«Ίσως οι μαθητές να αισθάνονται λιγότερο διαφορετικοί μεταξύ τους… ή να μην χρειάζεται να αναρωτιούνται τι να φορέσουν κάθε πρωί», είπε.

«Αλλά σε ό,τι αφορά την κοσμικότητα, την τάξη και τον εκφοβισμό, δε νομίζω ότι θα αλλάξει πολλά».

Οι εντάσεις στα γαλλικά δημόσια σχολεία αυξάνονται τα τελευταία χρόνια, με περιπτώσεις βίας μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών να προκαλούν έντονες συζητήσεις για τη βελτίωση της ασφάλειας. Τον περασμένο μήνα, μια 12χρονη μαθήτρια απείλησε έναν καθηγητή με κουζινομάχαιρο σε σχολείο στη βόρεια Γαλλία. Δύο μήνες νωρίτερα, τον Οκτώβριο, ένας ριζοσπαστικοποιημένος ισλαμιστής μαθητής μαχαίρωσε μέχρι θανάτου τον πρώην καθηγητή του. Και έξι έφηβοι καταδικάστηκαν πρόσφατα για το ρόλο τους στη δολοφονία του Γάλλου καθηγητή Samuel Paty το 2020 έξω από το γυμνάσιό του από έναν ριζοσπαστικοποιημένο ισλαμιστή.

Ο κύριος στόχος του πειράματος, σύμφωνα με τον υπουργό Παιδείας Attal, είναι να μετρηθεί ο αντίκτυπος της σχολικής στολής στα ζητήματα της κοσμικότητας, του εκφοβισμού, των κοινωνικών ανισοτήτων και της εξουσίας, καθώς και να διαπιστωθεί αν βελτιώνει τις ακαδημαϊκές επιδόσεις.

«Ακόμα και τα παιδιά αισθάνονται ότι οι κοινωνικές διαφορές υπερβαίνουν τα υλικά αγαθά», σημείωσε η Sabrina σχετικά με το θέμα των κοινωνικών ανισοτήτων. «Και εξάλλου, το αν τα αθλητικά παπούτσια έχουν τρύπες ή όχι είναι κάτι που θα είναι ορατό. Δεν θα εξαλείψει τις κοινωνικές διαφορές».

Η Céline, καθηγήτρια δημόσιας εκπαίδευσης που προτιμά να παραμείνει ανώνυμη, συμφωνεί. «Οι μορφές βίας δεν προέρχονται από τα ρούχα που φορούν οι μαθητές», λέει.

«Κοιτάξτε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι σχολικές στολές χρησιμοποιούνται εδώ και πολλά χρόνια. Η έλλειψη εξουσίας από τους δασκάλους ή τα σχολεία και ο εκφοβισμός εξακολουθούν να αποτελούν πρόβλημα εκεί».

Τα σχολεία που θα επιλέξουν να συμμετάσχουν θα απαιτήσουν από τους μαθητές τους να φορούν στολή για δύο χρόνια, ώστε οι ερευνητές να μπορέσουν να διεξάγουν επιστημονική αξιολόγηση σε εθνικό επίπεδο. Η έκθεσή τους θα εξετάσει κατά πόσον το πείραμα ήταν αποτελεσματικό ή όχι. Αλλά οι υπάρχουσες έρευνες από χώρες όπου χρησιμοποιούνται ήδη στολές, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, δείχνουν ότι το αποτέλεσμα δεν είναι τόσο θετικό.

Φωτ.: Joseph Chan / Unsplash

«Αν και οι στολές ομογενοποιούν τους μαθητές… μπορούν να αποτελέσουν ένα σύστημα ελέγχου και πειθαρχίας των μαθητών», δήλωσε η Rachel Shanks, ανώτερη λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Aberdeen και ερευνήτρια σε θέματα σχολικών στολών.

«Δεν υπάρχει καμία έρευνα που να στηρίζει την ιδέα ότι οι σχολικές στολές συμβάλλουν στη μείωση της βίας, στην πρόληψη του εκφοβισμού ή στην αύξηση των ακαδημαϊκών επιδόσεων».

Στην έρευνά της, η Shanks διαπίστωσε ότι οι στολές έχουν μερικές φορές αυξήσει ακόμη και τις διακρίσεις. Σύμφωνα με μια μελέτη που διεξήχθη από το Εθνικό Κέντρο Γυναικείου Δικαίου στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, τα μαύρα κορίτσια στην Ουάσινγκτον έχουν 20 φορές περισσότερες πιθανότητες να αποβληθούν από το σχολείο επειδή παραβίασαν τους κανόνες ένδυσης από ό,τι τα λευκά κορίτσια. «Πάντα θα υπάρχουν τρόποι για τον χαρακτηρισμό ενός ατόμου», λέει η Shanks.

Η Γαλλία φοβάται τον εξισλαμισμό;

Στη Γαλλία, η ιδέα της υποχρεωτικής στολής στα δημόσια σχολεία υπάρχει εδώ και χρόνια, κυρίως από δεξιούς και ακροδεξιούς πολιτικούς. Το 2003, ο πρώην υπουργός Παιδείας Xavier Darcos έθεσε την ιδέα, όπως και ο διάδοχός του, Jean-Michel Blanquer.

Η χρήση στολών αποτελούσε μέρος του προεκλογικού προγράμματος της ακροδεξιάς ηγέτιδας Μαρίν Λεπέν για το 2022 και τον Ιανουάριο του 2023, ένα νομοσχέδιο που πρότεινε μέλος του κόμματός της Εθνικός Συναγερμός για την υποχρεωτική χρήση στολών απορρίφθηκε από την πλειοψηφία των βουλευτών.

«Κάθε φορά που απειλούνται τα σύμβολα της Δημοκρατίας, αυτού του είδους οι προτάσεις ξεπροβάλλουν σαν πολιτικό τέχνασμα», δήλωσε ο Hamid, ο οποίος διδάσκει σε επαγγελματικό λύκειο σε νότιο προάστιο του Παρισιού.

Τόσο η Sabrina όσο και η Anne, καθηγήτρια λογοτεχνίας σε γυμνάσιο στην περιοχή Seine-Saint-Denis βόρεια του Παρισιού, θεωρούν ότι πρόκειται για μια πολιτική κίνηση που υποκινείται από τη Δεξιά για να πατάξει τις αξίες της Γαλλικής Δημοκρατίας. «Σε μένα, μου φέρνει αμέσως στο μυαλό εικόνες μιας φασιστικής κοινωνίας», δήλωσε η Anne.

Η ανακοίνωση του Attal «ήρθε μόλις λίγους μήνες μετά από όλη αυτή τη συζήτηση και την επακόλουθη απαγόρευση της αμπάγια τον Σεπτέμβριο», εξήγησε η Sabrina. «Η Γαλλία φοβάται τον “εξισλαμισμό” και τη ριζοσπαστικοποίηση… Και προκειμένου να ανταποκριθεί σε αυτόν τον φόβο, η κυβέρνηση αποφάσισε να βάλει ένα “γύψο” στο θέμα».

Τα προβλήματα στα σχολεία είναι πιο σημαντικά από τα ρούχα των μαθητών

Η συναίνεση μεταξύ των γαλλικών συνδικάτων εκπαιδευτικών, των εμπειρογνωμόνων και των ίδιων των εκπαιδευτικών φαίνεται να είναι ότι η σχολική στολή δε θα θέσει τέλος στον εκφοβισμό, στις κοινωνικές ανισότητες ή θα ενισχύσει την κοσμικότητα. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πιο σημαντικά ζητήματα που αντιμετωπίζουν τα δημόσια σχολεία για να αντιμετωπιστούν συνολικά.

«Μερικές φορές νομίζω ότι οι σχολικές στολές μπορεί να θεωρηθούν ως ένα εύκολο πράγμα στο οποίο μπορεί να στραφεί κανείς, ότι με κάποιον τρόπο θα διορθώσει προβλήματα που στην πραγματικότητα προέρχονται από έξω, τα οποία τα σχολεία δεν μπορούν πραγματικά να διορθώσουν», δήλωσε η Shanks.

Η Céline συμφωνεί. «Νομίζω ότι οι τοπικές αρχές και οι πολιτικοί αναζητούν γρήγορους τρόπους για να καθησυχάσουν το κοινό. Η πιο γρήγορη απάντηση είναι η χρήση στολών, οι οποίες προτείνονται τακτικά ως ένα είδος επιστροφής στην εξουσία των περασμένων ετών», σημειώνει.

Φωτ.: Mche Lee / Unsplash

Οι στολές δεν αποτελούν προτεραιότητα για πολλά γαλλικά δημόσια σχολεία. Η χρόνια υποχρηματοδότηση έχει οδηγήσει πολλά ιδρύματα σε αδυναμία να ανταποκριθούν στις ανάγκες των μαθητών τους. Χιλιάδες θέσεις διδασκόντων δεν καλύφθηκαν για τη νέα σχολική περίοδο πέρυσι, λόγω δυσκολιών πρόσληψης. Οι δάσκαλοι ανέφεραν επιδείνωση των συνθηκών εργασίας τους και ως εκ τούτου αποχώρησαν ακόμη και σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

«Δεδομένου του χαμηλού ποσοστού επιτυχίας στα γαλλικά επαγγελματικά σχολεία τα τελευταία χρόνια, προτεραιότητά μας είναι να βελτιώσουμε τις συνθήκες εργασίας, να αυξήσουμε τους μισθούς των εκπαιδευτικών για να ενισχύσουμε τις προσλήψεις, να βοηθήσουμε τους μαθητές να βρουν θέσεις εργασίας, να τους παρέχουμε εργαλεία πληροφορικής κ.λπ.», δήλωσε ο Hamid.

Είναι ένα συναίσθημα που συμμερίζονται πολλοί εκπαιδευτικοί και εμπειρογνώμονες της εκπαίδευσης. «Στο σχολείο μου, η προτεραιότητα αυτή τη στιγμή είναι να βοηθήσουμε τους εκπαιδευτικούς να κάνουν τη δουλειά τους», δήλωσε η Sabrina. «Αν υπάρχουν χρήματα που πρέπει να δαπανηθούν, μπορούμε κάλλιστα να τα ξοδέψουμε αλλού… Περιμένουμε τόσα πολλά από τα σχολεία, αλλά δεν τους δίνουμε τους μοχλούς ή τα μέσα για να κάνουν σωστά τη δουλειά τους», σημείωσε.

«Τα σχολεία παρουσιάζονται πάντα ως ρυθμιστές των δεινών της κοινωνίας», κατέληξε η Céline. «Αλλά τα σχολεία δεν μπορούν να διορθώσουν τα πάντα».

Πηγή: France24