Ιδιαίτερα σημαντική και φορτισμένη συναισθηματικά θα είναι η σημερινή ημέρα για τη Δανία, καθώς η βασίλισσα Μαργαρίτα μετά από 52 χρόνια αφήνει τον θρόνο και τη διαδέχεται ο γιος της.

Η βασίλισσα Μαργαρίτα υπήρξε μία ιδιαίτερα αγαπητή φιγούρα για τον λαό της Δανίας με την πρωθυπουργό της χώρας να την περιγράφει ως «επιτομή της Δανίας». Η προσιτότητα της, χαρακτηριστικό των βασιλικών οίκων της Δανίας, της Σουηδίας και της Νορβηγίας, μεταξύ άλλων της χάρισαν υψηλά ποσοστά αποδοχής. Το ίδιο ισχύει ωστόσο και για το διάδοχό της, πρίγκιπα Φρέντερικ, έναν φιλικό, προσγειωμένο οικογενειάρχη που ακούει ροκ.

Ο διάδοχος του νορβηγικού θρόνου Χάακον, έχει τη φήμη ότι κάνει φάρσες σε επίσημα δείπνα, ενώ η αγαπημένη πριγκίπισσα Βικτωρία της Σουηδίας έχει μιλήσει ανοιχτά για τη μάχη που έχει δώσει με τη νευρική ανορεξία, γεγονός που αποδεικνύει πως τα νεότερα μέλη των βασιλικών οικογενειών αυτών των χωρών συνεχίζουν αυτό το μοτίβο της «απλότητας» και ειλικρίνειας με τον κόσμο. Πολλοί Δανοί και Νορβηγοί βασιλείς μάλιστα, στέλνουν επίσης τα παιδιά τους σε κρατικά σχολεία, ενώ και οι τρεις διάδοχοι των σκανδιναβικών θρόνων έχουν παντρευτεί όλοι απλούς πολίτες.

Η συγγένεια μεταξύ των μελών των τριών αυτών βασιλικών οικογενειών είναι φανερή καθώς επισκέπτονται συχνά η μία την άλλη, και ορισμένοι κάνουν ακόμη και διακοπές μαζί. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι τρεις σημερινοί μονάρχες είναι όλοι συγγενείς: Ο βασιλιάς Χάραλντ Ε΄ της Νορβηγίας και ο Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος της Σουηδίας, είναι δεύτερος και πρώτος εξάδελφος της βασίλισσας Μαργαρίτας.

Οι μονάρχες των τριών σκανδιναβικών βασιλικών οικογενειών ωστόσο, μπόρεσαν επίσης να συμβαδίσουν με τις αλλαγές των καιρών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος της Σουηδίας άλλαξε τη σουηδική νομοθεσία για να εξασφαλίσει ότι η μεγαλύτερη κόρη του θα μπορούσε να τον διαδεχθεί, αντί για τον μοναχογιό του. Υπήρξε επίσης υπέρμαχος του περιβαλλοντισμού και χρησιμοποίησε συχνά τη θέση του για να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες σχετικά με την κλιματική αλλαγή.

Ο βασιλιάς Χάραλντ Ε΄ της Νορβηγίας είναι γνωστό ότι έχει παρόμοιες προοδευτικές απόψεις. Το 2016 πραγματοποίησε μια ομιλία υπέρ της ισότητας των ΛΟΑΤ και των προσφύγων, αποτίοντας φόρο τιμής στους συμπολίτες του από «το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και την Πολωνία, από τη Σουηδία, τη Σομαλία και τη Συρία» και λέγοντας ότι οι Νορβηγοί «είναι κορίτσια που αγαπούν τα κορίτσια, αγόρια που αγαπούν τα αγόρια και κορίτσια και αγόρια που αγαπιούνται μεταξύ τους». Πάνω απ’ όλα όμως, οι σκανδιναβικές μοναρχίες έχουν αποδείξει ότι είναι ικανές για κάτι περισσότερο από αισθητικές αλλαγές, επιλέγοντας να μειώσουν τις μοναρχίες τους.

Το 2019, ο Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουστάβος απομάκρυνε πέντε από τα εγγόνια του από τον βασιλικό οίκο, αντανακλώντας μια ευρύτερη άποψη ότι δεν υπάρχει λόγος να πληρώνονται τόσα πολλά μέλη της βασιλικής οικογένειας για επίσημα καθήκοντα. Τρία χρόνια αργότερα, η βασίλισσα Μαργαρίτα αφαίρεσε από τέσσερα εγγόνια της τους βασιλικούς τίτλους τους, κάτι που, όπως είπε, θα «θωρακίσει τον θεσμό για το μέλλον και θα του επιτρέψει να συμβαδίζει με την εποχή».

Οι αποφάσεις αυτές απέδωσαν καρπούς. Τα ποσοστά αποδοχής των αντιβασιλέων της Δανίας και της Νορβηγίας κυμαίνονται σταθερά γύρω στο 80%, ενώ μια πρόσφατη σουηδική δημοσκόπηση έδειξε ότι το αντιμοναρχικό συναίσθημα βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 20 ετών. Η παραίτηση, λοιπόν, παραμένει το τελευταίο εμπόδιο. Παρά τους αρνητικούς συνειρμούς σε ορισμένους κύκλους, δεν είναι μια καθολικά καταφρονημένη πρακτική μεταξύ των βασιλικών οικογενειών της Ευρώπης.

Ποια δεδομένα μπορεί να αλλάξει η παραίτηση της Βασίλισσας Μαργαρίτας;

Στην Ολλανδία έχει γίνει κάτι σαν παράδοση. Τέσσερις Ολλανδοί μονάρχες έχουν αποφασίσει να παραιτηθούν υπέρ των παιδιών τους από τότε που η χώρα έγινε ανεξάρτητη μοναρχία το 1815, και αρκετοί μεγάλοι δούκες του Λουξεμβούργου έχουν επίσης παραδώσει το θρόνο στους κληρονόμους τους με προφανή ευκολία. Σε πολλές χώρες ωστόσο η κίνηση αυτή φέρνει δυσάρεστες αναμνήσεις. Οι πρώην βασιλείς της Ισπανίας και του Βελγίου παραιτήθηκαν στον απόηχο μεγάλων σκανδάλων, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο βυθίστηκε σε συνταγματική κρίση μετά την απόφαση του Εδουάρδου Η’ να εγκαταλείψει το θρόνο για να παντρευτεί μια διαζευγμένη το 1936. Από την πλευρά τους ωστόσο οι μονάρχες της Σκανδιναβίας είχαν αντισταθεί εντελώς στην πρακτική αυτή, μέχρι την ανακοίνωση της βασίλισσας Μαργαρίτας την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.

Το 2012 κατά την 40η επέτειο της ως βασίλισσα, δήλωσε ότι «Θα παραμείνω στο θρόνο μέχρι να πέσω». Σουηδός βασιλικός σχολιαστής ανέφερε ότι αν και ο Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος ερωτάται συχνά για το ενδεχόμενο να παραιτηθεί, «αυτό δεν συμβαίνει επειδή οι Σουηδοί δεν πιστεύουν ότι κάνει καλή δουλειά, αλλά επειδή η κόρη του, η πριγκίπισσα του θρόνου Βικτωρία, είναι πολύ, πολύ δημοφιλής». Ο Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι ήταν αποφασισμένος να παραμείνει στο θρόνο μέχρι το θάνατό του. «Συνταξιοδότηση; Όχι, αυτή η λέξη δεν υπάρχει στην οικογένειά μας. Τουλάχιστον όχι ιστορικά», ανέφερε στο σουηδικό πρακτορείο Expressen το 2014. «Είναι μια παλιά μας παράδοση να μη συνταξιοδοτούμαστε».

Παρομοίως, ο Χάραλντ Ε΄ δήλωσε στα νορβηγικά μέσα ενημέρωσης ότι ο όρκος που έδωσε το 1991 είναι «ισόβιος». «Είναι τόσο απλό για μένα. Είμαστε σε αυτό μέχρι το πικρό τέλος», είχε αναφέρει. «Οι Νορβηγοί θα στηρίξουν τον Χάραλντ αν παραιτηθεί, αλλά είναι πολύ εντυπωσιασμένοι που βρίσκεται ακόμη στον θρόνο παρά τα προβλήματα υγείας του», δήλωσε βασιλική ανταποκρίτρια της νορβηγικής τηλεόρασης NRK. Η απροθυμία τους έχει μερικές φορές φανεί περίεργη, ωστόσο μετά από δεκαετίες υπηρεσίας, είναι απίθανο να τους βρίζουν για την παραίτησή τους.

Ο νεότερος από τους τρεις, ο Κάρολος ΙΣΤ΄ Γουσταύος, είναι 77 ετών και βρίσκεται στον σουηδικό θρόνο από τα 27 του χρόνια, ενώ μόλις η βασίλισσα Μαργαρίτα παραιτηθεί, θα γίνει ο τρίτος μακροβιότερος μονάρχης στον κόσμο. Ο Χάραλντ Ε΄, ο οποίος θα γίνει 87 ετών τον επόμενο μήνα, έχει πάρει αρκετές φορές αναρρωτική άδεια, μεταξύ άλλων για να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για καρδιακά προβλήματα και καρκίνο της ουροδόχου κύστης, ενώ εισήχθη στο νοσοκομείο με λοίμωξη πέρυσι.

Είναι πιθανό η παραίτηση της βασίλισσας Μαργαρίτας να ανοίξει τον δρόμο για παρόμοιες κινήσεις σε γειτονικά βασίλεια. «Αν με ρωτούσατε αυτό το ερώτημα πριν από έξι μήνες, θα έλεγα ότι ποτέ, μα ποτέ δεν θα παραιτηθούν. Αλλά η περίπτωση της Δανίας δείχνει ότι όλα μπορούν να συμβούν», κατέληξε ο βασιλικός σχολιαστής.

Με πληροφορίες από BBC