Τα βιντεοπαιχνίδια, συχνά στο επίκεντρο της ανησυχίας γονέων και εκπαιδευτικών, φαίνεται πως επηρεάζουν τη νοημοσύνη των παιδιών με έναν τρόπο που έρχεται σε αντίθεση με τα στερεότυπα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να έχει θετικές συνέπειες στον Δείκτη Νοημοσύνης (IQ) των παιδιών, διαψεύδοντας τη γενικευμένη αντίληψη ότι ο χρόνος που περνούν μπροστά από τις οθόνες είναι χαμένος.
Η Μελέτη: Δομή και mεθοδολογία
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε σε έγκυρο επιστημονικό περιοδικό, παρακολούθησε την ανάπτυξη του IQ περίπου 5.000 παιδιών ηλικίας 10-12 ετών. Οι ερευνητές εξέτασαν τρεις βασικές κατηγορίες ψηφιακών δραστηριοτήτων:
1. Βιντεοπαιχνίδια: Παιχνίδια στρατηγικής, δράσης, λογικής και εξερεύνησης.
2. Παρακολούθηση τηλεόρασης/βίντεο: Περιεχόμενο στο YouTube, Netflix και άλλες πλατφόρμες.
3. Χρήση κοινωνικών δικτύων: Πλατφόρμες όπως το Instagram, το Snapchat και το TikTok.
Τα παιδιά υποβλήθηκαν σε τεστ νοημοσύνης στην αρχή της μελέτης και δύο χρόνια αργότερα. Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη παράγοντες όπως το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και η γενετική προδιάθεση, ώστε να απομονώσουν τις επιδράσεις των ψηφιακών δραστηριοτήτων από άλλες πιθανές αιτίες διαφοροποίησης της νοημοσύνης.
Τα αποτελέσματα: Αύξηση IQ μέσω βιντεοπαιχνιδιών
Τα ευρήματα προκάλεσαν αίσθηση. Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα παιδιά που αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στα βιντεοπαιχνίδια παρουσίασαν σημαντική βελτίωση στον Δείκτη Νοημοσύνης, κατά μέσο όρο 2,5 μονάδες περισσότερες από τα υπόλοιπα. Εν αντιθέσει, η παρακολούθηση βίντεο ή η χρήση κοινωνικών δικτύων δεν έδειξε καμία σχετική επίδραση, θετική ή αρνητική, στη νοημοσύνη.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια προσφέρουν προκλήσεις που ενισχύουν βασικές γνωστικές δεξιότητες, όπως:
• Επίλυση προβλημάτων: Οι παίκτες καλούνται να λαμβάνουν αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο, να αντιμετωπίζουν προκλήσεις και να αναπτύσσουν στρατηγικές για την επίτευξη ενός στόχου.
• Στρατηγική σκέψη: Η ανάγκη γρήγορης αντίδρασης και λήψης πληροφοριών βελτιώνει τη μνήμη εργασίας και την επεξεργασία δεδομένων.
• Οπτικοχωρικές δεξιότητες: Τα παιχνίδια δράσης και εξερεύνησης απαιτούν την παρακολούθηση πολλαπλών αντικειμένων σε ένα δυναμικό περιβάλλον, ενισχύοντας την ικανότητα του εγκεφάλου να αντιλαμβάνεται τον χώρο και τις αλλαγές σε αυτόν.
• Λήψη αποφάσεων υπό πίεση
Αντίθετα, η κατανάλωση παθητικού περιεχομένου, όπως βίντεο, δεν φάνηκε να ενεργοποιεί τις ίδιες γνωστικές διεργασίες.
«Τα ψηφιακά μέσα καθορίζουν τη σύγχρονη παιδική ηλικία, αλλά οι γνωστικές τους επιπτώσεις είναι ασαφείς και συζητούνται έντονα», γράφει η ομάδα από τις Κάτω Χώρες, τη Γερμανία και τη Σουηδία στη δημοσιευμένη εργασία της.
Αντιφάσεις με προηγούμενες έρευνες: Μια νέα οπτική
Η παρούσα μελέτη, που καταδεικνύει θετικές επιπτώσεις των βιντεοπαιχνιδιών στη νοημοσύνη των παιδιών, έρχεται σε αντίθεση με μια πληθώρα προηγούμενων ερευνών που είχαν επικεντρωθεί κυρίως στις αρνητικές συνέπειες της χρήσης τους. Οι παλαιότερες έρευνες έχουν συχνά καταλήξει σε ανησυχητικά συμπεράσματα, επισημαίνοντας ότι τα βιντεοπαιχνίδια ενδέχεται να οδηγούν σε:
• Έλλειψη προσοχής και συγκέντρωσης: Η συνεχής εναλλαγή εικόνων και ταχύτητας μπορεί να μειώσει την ικανότητα των παιδιών να παραμένουν συγκεντρωμένα σε πιο αργές, απαιτητικές δραστηριότητες, όπως η μελέτη ή η ανάγνωση.
• Αυξημένη επιθετικότητα: Παιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο έχουν κατηγορηθεί για την καλλιέργεια επιθετικών συμπεριφορών, καθώς και για την απευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στη βία.
• Κοινωνική απομόνωση: Η υπερβολική ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να μειώσει τον χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά στις διαπροσωπικές σχέσεις και τις κοινωνικές δραστηριότητες.
Παρά τις ανησυχίες αυτές, η νέα μελέτη προσφέρει μια διαφοροποιημένη ανάλυση, εστιάζοντας στην ποιότητα και το είδος των παιχνιδιών ως καθοριστικούς παράγοντες. Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, όλα τα βιντεοπαιχνίδια δεν είναι ίδια και η επίδρασή τους στον εγκέφαλο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη φύση του περιεχομένου τους.
Αντίθετα, παιχνίδια που βασίζονται στην τύχη (π.χ. απλοί κουλοχέρηδες ή casual mobile games) ή που χαρακτηρίζονται από υπερβολική επανάληψη φαίνεται πως δεν κινητοποιούν με τον ίδιο τρόπο τον εγκέφαλο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αλληλεπίδραση είναι πιο παθητική και δεν απαιτεί σύνθετη σκέψη ή λήψη αποφάσεων. Οι παίκτες τείνουν να βασίζονται σε μηχανικές κινήσεις, χωρίς ουσιαστική πρόκληση των νοητικών τους δεξιοτήτων.
Επίσης, η σύνδεση των βίαιων παιχνιδιών με την επιθετική συμπεριφορά έχει αναδειχθεί σε προηγούμενες έρευνες, αλλά οι νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι το φαινόμενο αυτό είναι πιο σύνθετο από όσο φαίνεται. Η επιθετικότητα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η προσωπικότητα του παίκτη, η διάρκεια ενασχόλησης και το περιβάλλον στο οποίο παίζει. Παράλληλα, οι γνωστικές προκλήσεις που εμπεριέχουν κάποια από τα βίαια παιχνίδια (π.χ. παιχνίδια στρατηγικής με μάχες) ενδέχεται να διατηρούν οφέλη στον τομέα της νοητικής ανάπτυξης.
Ωστόσο, αυτό που γίνεται σαφές από τη νέα μελέτη είναι η ανάγκη για ισορροπία. Τα βιντεοπαιχνίδια, όταν επιλέγονται σωστά και ενσωματώνονται σε ένα ισορροπημένο πρόγραμμα που περιλαμβάνει κοινωνικές και φυσικές δραστηριότητες, μπορούν να λειτουργήσουν ως χρήσιμο εργαλείο για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Γι’ αυτό οι αντιφάσεις μεταξύ νέων και παλαιότερων ερευνών καταδεικνύουν την πολυπλοκότητα του θέματος. Αντί να καταδικάζονται συλλήβδην, τα βιντεοπαιχνίδια πρέπει να αξιολογούνται με βάση την ποιότητα και το είδος τους. Η διαχωριστική γραμμή βρίσκεται ανάμεσα στην «ενεργητική μάθηση» που προσφέρουν τα παιχνίδια στρατηγικής και στη «μηχανική ψυχαγωγία» που χαρακτηρίζει άλλους τύπους παιχνιδιών.
➭ Διαβάστε επίσης: Τα 10 καλύτερα video games του 2024
Τα βιντεοπαιχνίδια, συχνά στο επίκεντρο της ανησυχίας γονέων και εκπαιδευτικών, φαίνεται πως επηρεάζουν τη νοημοσύνη των παιδιών με έναν τρόπο που έρχεται σε αντίθεση με τα στερεότυπα. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να έχει θετικές συνέπειες στον Δείκτη Νοημοσύνης (IQ) των παιδιών, διαψεύδοντας τη γενικευμένη αντίληψη ότι ο χρόνος που περνούν μπροστά από τις οθόνες είναι χαμένος.
Η Μελέτη: Δομή και mεθοδολογία
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε σε έγκυρο επιστημονικό περιοδικό, παρακολούθησε την ανάπτυξη του IQ περίπου 5.000 παιδιών ηλικίας 10-12 ετών. Οι ερευνητές εξέτασαν τρεις βασικές κατηγορίες ψηφιακών δραστηριοτήτων:
1. Βιντεοπαιχνίδια: Παιχνίδια στρατηγικής, δράσης, λογικής και εξερεύνησης.
2. Παρακολούθηση τηλεόρασης/βίντεο: Περιεχόμενο στο YouTube, Netflix και άλλες πλατφόρμες.
3. Χρήση κοινωνικών δικτύων: Πλατφόρμες όπως το Instagram, το Snapchat και το TikTok.
Τα παιδιά υποβλήθηκαν σε τεστ νοημοσύνης στην αρχή της μελέτης και δύο χρόνια αργότερα. Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη παράγοντες όπως το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και η γενετική προδιάθεση, ώστε να απομονώσουν τις επιδράσεις των ψηφιακών δραστηριοτήτων από άλλες πιθανές αιτίες διαφοροποίησης της νοημοσύνης.
Τα αποτελέσματα: Αύξηση IQ μέσω βιντεοπαιχνιδιών
Τα ευρήματα προκάλεσαν αίσθηση. Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα παιδιά που αφιέρωναν περισσότερο χρόνο στα βιντεοπαιχνίδια παρουσίασαν σημαντική βελτίωση στον Δείκτη Νοημοσύνης, κατά μέσο όρο 2,5 μονάδες περισσότερες από τα υπόλοιπα. Εν αντιθέσει, η παρακολούθηση βίντεο ή η χρήση κοινωνικών δικτύων δεν έδειξε καμία σχετική επίδραση, θετική ή αρνητική, στη νοημοσύνη.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα βιντεοπαιχνίδια προσφέρουν προκλήσεις που ενισχύουν βασικές γνωστικές δεξιότητες, όπως:
• Επίλυση προβλημάτων: Οι παίκτες καλούνται να λαμβάνουν αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο, να αντιμετωπίζουν προκλήσεις και να αναπτύσσουν στρατηγικές για την επίτευξη ενός στόχου.
• Στρατηγική σκέψη: Η ανάγκη γρήγορης αντίδρασης και λήψης πληροφοριών βελτιώνει τη μνήμη εργασίας και την επεξεργασία δεδομένων.
• Οπτικοχωρικές δεξιότητες: Τα παιχνίδια δράσης και εξερεύνησης απαιτούν την παρακολούθηση πολλαπλών αντικειμένων σε ένα δυναμικό περιβάλλον, ενισχύοντας την ικανότητα του εγκεφάλου να αντιλαμβάνεται τον χώρο και τις αλλαγές σε αυτόν.
• Λήψη αποφάσεων υπό πίεση
Αντίθετα, η κατανάλωση παθητικού περιεχομένου, όπως βίντεο, δεν φάνηκε να ενεργοποιεί τις ίδιες γνωστικές διεργασίες.
«Τα ψηφιακά μέσα καθορίζουν τη σύγχρονη παιδική ηλικία, αλλά οι γνωστικές τους επιπτώσεις είναι ασαφείς και συζητούνται έντονα», γράφει η ομάδα από τις Κάτω Χώρες, τη Γερμανία και τη Σουηδία στη δημοσιευμένη εργασία της.
Αντιφάσεις με προηγούμενες έρευνες: Μια νέα οπτική
Η παρούσα μελέτη, που καταδεικνύει θετικές επιπτώσεις των βιντεοπαιχνιδιών στη νοημοσύνη των παιδιών, έρχεται σε αντίθεση με μια πληθώρα προηγούμενων ερευνών που είχαν επικεντρωθεί κυρίως στις αρνητικές συνέπειες της χρήσης τους. Οι παλαιότερες έρευνες έχουν συχνά καταλήξει σε ανησυχητικά συμπεράσματα, επισημαίνοντας ότι τα βιντεοπαιχνίδια ενδέχεται να οδηγούν σε:
• Έλλειψη προσοχής και συγκέντρωσης: Η συνεχής εναλλαγή εικόνων και ταχύτητας μπορεί να μειώσει την ικανότητα των παιδιών να παραμένουν συγκεντρωμένα σε πιο αργές, απαιτητικές δραστηριότητες, όπως η μελέτη ή η ανάγνωση.
• Αυξημένη επιθετικότητα: Παιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο έχουν κατηγορηθεί για την καλλιέργεια επιθετικών συμπεριφορών, καθώς και για την απευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στη βία.
• Κοινωνική απομόνωση: Η υπερβολική ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να μειώσει τον χρόνο που αφιερώνουν τα παιδιά στις διαπροσωπικές σχέσεις και τις κοινωνικές δραστηριότητες.
Παρά τις ανησυχίες αυτές, η νέα μελέτη προσφέρει μια διαφοροποιημένη ανάλυση, εστιάζοντας στην ποιότητα και το είδος των παιχνιδιών ως καθοριστικούς παράγοντες. Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, όλα τα βιντεοπαιχνίδια δεν είναι ίδια και η επίδρασή τους στον εγκέφαλο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη φύση του περιεχομένου τους.
Αντίθετα, παιχνίδια που βασίζονται στην τύχη (π.χ. απλοί κουλοχέρηδες ή casual mobile games) ή που χαρακτηρίζονται από υπερβολική επανάληψη φαίνεται πως δεν κινητοποιούν με τον ίδιο τρόπο τον εγκέφαλο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αλληλεπίδραση είναι πιο παθητική και δεν απαιτεί σύνθετη σκέψη ή λήψη αποφάσεων. Οι παίκτες τείνουν να βασίζονται σε μηχανικές κινήσεις, χωρίς ουσιαστική πρόκληση των νοητικών τους δεξιοτήτων.
Επίσης, η σύνδεση των βίαιων παιχνιδιών με την επιθετική συμπεριφορά έχει αναδειχθεί σε προηγούμενες έρευνες, αλλά οι νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι το φαινόμενο αυτό είναι πιο σύνθετο από όσο φαίνεται. Η επιθετικότητα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η προσωπικότητα του παίκτη, η διάρκεια ενασχόλησης και το περιβάλλον στο οποίο παίζει. Παράλληλα, οι γνωστικές προκλήσεις που εμπεριέχουν κάποια από τα βίαια παιχνίδια (π.χ. παιχνίδια στρατηγικής με μάχες) ενδέχεται να διατηρούν οφέλη στον τομέα της νοητικής ανάπτυξης.
Ωστόσο, αυτό που γίνεται σαφές από τη νέα μελέτη είναι η ανάγκη για ισορροπία. Τα βιντεοπαιχνίδια, όταν επιλέγονται σωστά και ενσωματώνονται σε ένα ισορροπημένο πρόγραμμα που περιλαμβάνει κοινωνικές και φυσικές δραστηριότητες, μπορούν να λειτουργήσουν ως χρήσιμο εργαλείο για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Γι’ αυτό οι αντιφάσεις μεταξύ νέων και παλαιότερων ερευνών καταδεικνύουν την πολυπλοκότητα του θέματος. Αντί να καταδικάζονται συλλήβδην, τα βιντεοπαιχνίδια πρέπει να αξιολογούνται με βάση την ποιότητα και το είδος τους. Η διαχωριστική γραμμή βρίσκεται ανάμεσα στην «ενεργητική μάθηση» που προσφέρουν τα παιχνίδια στρατηγικής και στη «μηχανική ψυχαγωγία» που χαρακτηρίζει άλλους τύπους παιχνιδιών.
➭ Διαβάστε επίσης: Τα 10 καλύτερα video games του 2024